Πότε μπορεί ο δημόσιος υπάλληλος να έχει παράλληλη απασχόληση και στον ιδιωτικό τομέα;

Α. Σύμφωνα με τον Υπαλληλικό Κώδικα, μετά από άδεια ο υπάλληλος μπορεί να ασκεί ιδιωτικό έργο ή εργασία με αμοιβή.

Τα κριτήρια για τη χορήγηση της άδειας για άσκηση ιδιωτικού έργου ή εργασίας με αμοιβή είναι:

α) Το ιδιωτικό έργο ή η εργασία που θα ασκεί ο υπάλληλος να συμβιβάζεται με τα καθήκοντα της θέσης του και

β) Να μην παρεμποδίζει την ομαλή εκτέλεση της υπηρεσίας του.

Σκοπός της απαίτησης του νόμου να συμβιβάζεται το έργο ή η εργασία με τα καθήκοντα του υπαλλήλου είναι να προληφθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης με τα συμφέροντα της υπηρεσίας ή η μείωση του κύρους του υπαλλήλου. Η μη παρεμπόδιση της ομαλής εκτέλεσης των καθηκόντων του υπαλλήλου από την άσκηση ιδιωτικού έργου ή εργασίας κρίνεται επίσης από την υπηρεσία και συναρτάται κυρίως με το χρόνο κατά τον οποίο ο υπάλληλος θα ασκεί το έργο ή την εργασία, τη χρονική διάρκεια και τη συχνότητα αυτού.

Σημειώνεται ότι ως άσκηση ιδιωτικού έργου ή εργασίας με αμοιβή δεν θεωρείται το άπαξ ή επ’ ευκαιρία ή τυχαίως παρεχόμενο  έργο ή εργασία, διότι κατά την έννοια του άρθρου 31 ΥΚ απαιτείται σταθερή και συστηματική απασχόληση του υπαλλήλου και όχι περιστασιακά. Η διενέργεια εξάλλου από τον υπάλληλο μεμονωμένων εμπορικών πράξεων, οι οποίες δεν στοιχειοθετούν την κατ’ επάγγελμα άσκηση εμπορίας, δηλαδή δεν αποτελούν σταθερή και συστηματική απασχόληση του υπαλλήλου, δεν εμπίπτουν στην απαγόρευση της παρ. 3 του άρθρου 31 ΥΚ περί κατ’ επάγγελμα άσκησης εμπορίας, ούτε απαιτείται άδεια της υπηρεσίας (Ερμηνεία Υπαλληλικού Κώδικα, Βασ. Ανδρονόπουλος και Μαρία Ανδρονοπούλου, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2022). Ωστόσο, σύμφωνα με την με αριθμό 81/2021 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, απαιτείται άδεια από το αρμόδιο αποφασιστικό όργανο και για την άπαξ ή την επ’ ευκαιρία ή το τυχαίως έργο ή εργασία με αμοιβή, παρά το γεγονός ότι τα ανωτέρω δεν προϋποθέτουν σταθερή και συστηματική απασχόληση του υπαλλήλου (https://www.lawspot.gr/nomika-nea/askisi-idiotikoy-ergoy-sto-dimosio ermineia-toy-arthroy-31-toy-n-3528-2007-nsk-gnom-81). Για να χορηγηθεί η άδεια για άσκηση από τον υπάλληλο ιδιωτικού έργου ή εργασίας με αμοιβή χορηγείται από τον οικείο υπουργό για τους δημοσίους υπαλλήλους και για τους υπαλλήλους των νπδδ από το ανώτατο μονομελές όργανο διοίκησης του νομικού προσώπου. Απαιτείται προηγουμένως σύμφωνη και αιτιολογημένη γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου.

Β. Φυσικά, δεν επιτρέπεται στον υπάλληλο η κατ’ επάγγελμα άσκηση εμπορίας. Απαγορεύεται δε, ο υπάλληλος να μετέχει σε οποιαδήποτε εμπορική εταιρεία προσωπική, περιορισμένης ευθύνης ή κοινοπραξία ή να είναι διευθύνων ή εντεταλμένος σύμβουλος ανώνυμης εταιρείας ή διαχειριστής οποιασδήποτε εμπορικής εταιρείας, περιλαμβανομένης και της ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρείας (https://www.lawspot.gr/nomika-nea/symmetohi-dimosioy-ypalliloy-se-idiotiki-kefalaioyhiki-etaireia-gnomnsk-25-2015).

Γ. Στους υπαλλήλους επιτρέπεται η χορήγηση άδειας χωρίς αποδοχές συνολικής διάρκειας έως πέντε (5) ετών, ύστερα από αίτησή τους και γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου, για σοβαρούς ιδιωτικούς λόγους (άρθρο 51 Υπαλληλικού Κώδικα). Ο χρόνος της συγκεκριμένης άδειας χωρίς αποδοχές δεν αποτελεί χρόνο πραγματικής δημόσιας υπηρεσίας. Χωρίς προηγούμενη σύμφωνη γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου, χορηγείται άδεια χωρίς αποδοχές μέχρι πέντε (5) έτη στον γονέα υπάλληλο, όταν πρόκειται για ανατροφή παιδιού ηλικίας έως οκτώ (8) ετών. Διάστημα τεσσάρων (4) μηνών από την άδεια αυτή και για κάθε τέκνο αποτελεί χρόνο πραγματικής δημόσιας υπηρεσίας για κάθε συνέπεια.

Δ. Σύμφωνα με τη με αριθμό 36/2015 ΓνωμΝΣΚ σχετικά με το ζήτημα της άσκησης ιδιωτικού έργου με αμοιβή από υπάλληλο της Βουλής, κατά το χρονικό διάστημα που ο υπάλληλος απολαμβάνει οικογενειακές διευκολύνσεις για την ανατροφή παιδιού, κρίθηκε κατά πλειοψηφία ότι η άσκηση ιδιωτικού έργου από δημόσιο υπάλληλο, κατά το χρονικό διάστημα που απολαμβάνει τις ανωτέρω διευκολύνσεις, αντίκειται στις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 53 του ΥΚ (οικογενειακές διευκολύνσεις). Στην κρίση αυτή κατέληξε το ΝΣΚ έχοντας λάβει υπ’ όψιν ότι, με τις διατάξεις του Υπαλληλικού Κώδικα που προβλέπουν τις οικογενειακές διευκολύνσεις (μείωση του χρόνου εργασίας του γονέα υπαλλήλου κατά δύο (2) ώρες ημερησίως ή άδεια εννέα (9) μηνών με αποδοχές), υποστηρίζεται η προσπάθεια συνδυασμού της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής του υπαλλήλου. Ως επαγγελματική ζωή νοούνται τα υπηρεσιακά καθήκοντα του δημοσίου υπαλλήλου. Η ισορροπία οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής δημοσίου υπαλλήλου, που επιδιώκεται με την χορήγηση των εν λόγω οικογενειακών διευκολύνσεων, διαταράσσεται από την άσκηση ιδιωτικού έργου κατά τον χρόνο που γίνεται χρήση των διευκολύνσεων αυτών υφ ’ οιανδήποτε μορφή, είτε του μειωμένου ωραρίου είτε της εννεάμηνης άδειας ανατροφής τέκνου και καταστρατηγείται ο σκοπός των διευκολύνσεων αυτών που είναι ακριβώς η απρόσκοπτη, κατά τον χρόνο της χρήσης τους, αφοσίωση του υπαλλήλου στην ανατροφή του τέκνου του.

Ε. Συμπερασματικά, εφόσον υπάρξει ιδιωτικό έργο κατά την άδεια άνευ αποδοχών που χρονικά υπερβαίνει το διάστημα των τεσσάρων (4) μηνών για κάθε τέκνο, συνάγεται ότι δεν παρεμποδίζεται η ομαλή εκτέλεση της δημόσιας υπηρεσίας. Πλην όμως, τίθεται το ζήτημα αν το ιδιωτικό έργο κατά την εν λόγω χρονική περίοδο αντίκειται στο σκοπό των διατάξεων του άρθρου 53 ΥΚ, όπως κρίθηκε με την με αριθμό 36/2015 ΓνωμΝΣΚ. Φυσικά, σε κάθε περίπτωση, σχετικά με το θέμα αυτό θα πρέπει το Υπηρεσιακό Συμβούλιο να κρίνει και αιτιολογήσει.

Αναμφίβολα, είναι διαφορετική η συνθήκη της άσκησης ιδιωτικού έργου κατά τη διάρκεια της εννεάμηνης άδειας ή κατά τη διάρκεια ισχύος του μειωμένου ωραρίου, δηλαδή κατά το διάστημα κατά το οποίο ο υπάλληλος απολαμβάνει ορισμένης διάρκειας διευκολύνσεις για την επίτευξη του σκοπού του συνδυασμού της προσωπικής και οικογενειακής ζωής, σε σχέση με το να υπάρξει ιδιωτικό έργο κατά τη διάρκεια άνευ αποδοχών άδειας ανατροφής τέκνων, η οποία μπορεί να έχει διάρκεια έως πέντε (5) έτη. Θα πρέπει δε, το Υπηρεσιακό Συμβούλιο να σταθμίσει τα δεδομένα και τις περιστάσεις των ειδικότερων αυτών διαφορετικών συνθηκών, κατά τις οποίες ο υπάλληλος απουσιάζει από τα καθήκοντά του και αιτείται άδεια για άσκηση ιδιωτικού έργου.