Η αρχή της καλής πίστης στο αγγλικό δίκαιο των συμβάσεων

Ι. Γενικά

Η αρχή της καλής πίστης ερμηνεύεται από τα αγγλικά δικαστήρια ως η υπερέχουσα αρχή που επιτάσσει την συμπεριφορά μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών σύμφωνα με τα συναλλακτικά ήθη (‘it is in essence a principle of fair and open dealing’, Interfoto Picture Library Ltd v Stilletto Visual Programmes Ltd [1989] 1 QB 433, 439, Bingham LJ). Μολονότι ερμηνεύεται κατά αυτόν τον τρόπο, δεν επέχει θέση γενικής αρχής στο αγγλικό δίκαιο των συμβάσεων (ίδια απόφαση).

ΙΙ. Προσυμβατικό στάδιο

i. Γενική Υποχρέωση

Καμία αρχή καλής πίστης και συνεργασίας δεν υφίσταται κατά τις διαπραγματεύσεις. Δεν νοείται καθήκον ενημέρωσης μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Κατ’ επέκταση, ακόμη και η ξαφνική παύση των διαπραγματεύσεων δεν συνιστά παραβίαση της αρχής, καθότι θεωρείται ως μη λογικό να γεννώνται απαιτήσεις, όταν τα μέρη δεν έχουν ακόμα συμφωνήσει στην νομική τους δέσμευση (Crossco No 4 Unlimited v Jolan Ltd [2011] EWCA Civ 1619, Arden LJ at [133]). Διαφορετική περίπτωση συνιστά η διακοπή των διαπραγματεύσεων που συνιστά αυτοτελώς παράνομη πράξη (λ.χ. αδικοπραξία).

ii. Ρητή αναφορά

Αναφορικά με τη συμβατική δέσμευση των μερών να διαπραγματεύονται υπό τους όρους της καλής πίστης, πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ:

• όρου που δεσμεύει τα συμβαλλόμενα μέρη να μην διαπραγματεύονται με τρίτα μέρη (lock-out agreement), και
• όρου που δεσμεύει τα μέρη να διαπραγματεύονται μεταξύ τους επί την βάση της καλής πίστης. (lock-in agreement)

Οι lock-out συμφωνίες δεν επιτρέπονται.

Οι lock-in συμφωνίες επιτρέπονται, αλλά αποκελιστικά και μόνον υπό τον όρο ότι αναφέρονται σε συγκεκριμένα αντικειμενικά κριτήρια βάσει των οποίων θα μπορέσει ο δικαστής στο μέλλον να αποφανθεί επί της τήρησής τους ή μη (Petromec Inc v Petroleo Brasileiro SA [2006] 1 Lloyd’s Rep 121 at [115]).

Παραδείγματα:

1. ‘Brasoil agrees to negotiate in good faith with Petromec the extra costs …’. (Petromec Inc v Petroleo Brasileiro SA [2006] 1 Lloyd’s Rep 121). Η ρήτρα έγινε δεκτή καθότι περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο μονάχα ζήτημα (extra costs).

2. ‘in consideration for you agreeing to enter in the Proposed Transaction … the Purchaser hereby agrees that … we shall offer you the opportunity to invest in the Purchaser on the terms to be agreed between us which shall be set out in the Investment Agreement and we agree to negotiate the Investment Agreement in good faith with you.’ (Barbudev v Eurocom Cable Management Bulgaria EOOD [2012] EWCA Civ 548)

Στην εν λόγω υπόθεση, ο δικαστής Blair υποστήριξε ότι οι όροι της ρήτρας είναι ασαφείς και ως εκ τούτου η ρήτρα κρίνεται ανεφάρμοστη. Το Εφετείο (Court of Appeal) επικύρωσε την απόφαση. Σε άλλο σημείο, ο δικαστής Blair πρόσθεσε ότι η ρήτρα καλής πίστης θα μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο στην περίπτωση που συνοδευόταν από αντικειμενικά κριτήρια βάσει των οποίων το δικαστήριο θα ήταν σε θέση να κρίνει. Στην περίπτωση αυτή, ωστόσο, η ρήτρα παύει να εξυπηρετεί το σκοπό της ως γενικής εφαρμογής, ικανής να ρυθμίσει μελλοντικές αβέβαιες καταστάσεις.

ΙΙΙ. Συμβατικό στάδιο

i. Ρητή αναφορά

Μετά την υπογραφή της σύμβασης τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Ότι δικαίωμα παρέχεται στα μέρη με τη σύμβαση είναι καταρχήν εκτελεστό [Allen v Flood [1898] AC 1, 46: ‘[A]ny right given by contract may be exercised ... no matter how wicked, cruel or mean the motive may be which determines the enforcement of the right.’].

Δεν υπάρχει γενική υποχρέωση τήρησης της αρχής καλής πίστης παρά μόνον για τα ζητήματα στα οποία η ρήτρα ρητώς αναφέρεται.

Παραδείγματα:

1. ‘… in all matters relating to this Agreement the parties will act with the utmost good faith towards one another and will act reasonably and prudently at all times.’ [Berkeley Community Villages Ltd v Pullen [2007] EWHC 1330 (Ch)]

2. ‘The Trust and the Contractor will co-operate with each other in good faith and will take all reasonable action as is necessary for the efficient transmission of information and instructions and to enable the Trust … to derive the full benefit of the Contract.’ [Mid Essex Hospital Services NHS Trust v Compass Group UK (t/a Medirest) [2013] EWCA Civ 200]

Στο πρώτο παράδειγμα η ρήτρα αφορά την εκτέλεση της σύμβασης στο σύνολό της. Στο δεύτερο παράδειγμα, η ρήτρα περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο σε δύο σημεία της σύμβασης- δεν επεκτείνεται στα υπόλοιπα σημεία της σύμβασης.

ii. Γενική Υποχρέωση

Τα αγγλικά δικαστήρια παραδοσιακά αρνούνταν να δεχτούν –και εξακολουθούν να αρνούνται- ότι υφίσταται γενική υποχρέωση για τήρηση της καλής πίστης. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό μια νομολογιακή τάση προς την αποδοχή της καλής πίστης στο πλαίσιο αυτό.

Ειδικότερα, ο δικαστής Leggatt στην απόφαση Yam Seng Pte Ltd v International Trade Corp Ltd [2013] EWHC 111 (QB) σημείωσε ότι η εχθρική στάση του αγγλικού δικαίου έναντι της αρχής της καλής πίστης πιθανώς να είναι εσφαλμένη. Υποστήριξε ότι έπρεπε το δικαστήριο να δεχτεί την ύπαρξη υποχρέωση τήρησης της αρχής της καλής πίστης στη συγκεκριμένη σύμβαση μακρόχρονης διανομής.

Μάλιστα, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, οτιδήποτε διαφορετικό θα συνιστούσε πορεία προς την αντίθετη κατεύθυνση του ρεύματος.

Η εφαρμογή της καλής πίστης θα πρέπει να γίνεται βάσει της προσδοκώμενης πρόθεσης των μερών, καθώς μοιάζει παράλογο για τον δικαστή να ήθελαν τα μέρη να αποκλείσουν από την σύμβαση τον όρο να δρουν ειλικρινά, σύμφωνα με τα συναλλακτικά ήθη και με πίστη στην καταρτισθείσα συμφωνία.

Σε κάθε περίπτωση, το πλαίσιο της συμφωνίας είναι αυτό που καθορίζει επακριβώς τη φύση της υποχρέωσης τήρησης της καλής πίστης και όχι η υποκειμενική αξιολογηση της από τα μέρη (‘objective test”).

Ωστόσο, η στάση του αγγλικού δικαίου έναντι της αρχής της καλής πίστης παραμένει εχθρική. Τα δικαστήρια σε πρόσφατες αποφάσεις τους επιβεβαίωσαν την αρνητική αυτή στάση:

• Mid Essex (above) at [105], [150]
• TSG Building Services plc v South Anglian Housing Ltd [2013] EWHC 1151 (TCC) at [46]
• Greenclose Ltd v National Westminster Bank plc [2014] EWHC 1156 (Ch) at [150]