Αιφνιδιαστικοί Επιτόπιοι Έλεγχοι στις Επιχειρήσεις, και «εν Καιρώ Πανδημίας»

* της Τζούλια Πουρναρά, Δικηγόρου, εταίρου στην Εταιρία ΠΛΑΤΗΣ – ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ (δικηγορική εταιρία συνδεδεμένη με την Ernst & Young)

Παρά τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα που υιοθετήθηκαν από τις αρχές Μαρτίου από την Ελληνική Κυβέρνηση, τόσο στην κυκλοφορία όσο και στην χωροταξική συνύπαρξη, διαφορετικές διοικητικές αρχές προχώρησαν στην διεξαγωγή επιτόπιων αιφνιδιαστικών ελέγχων για την εξακρίβωση της συμμόρφωσης επιχειρήσεων της αγοράς με τους κανόνες του εφαρμοστέου ρυθμιστικού πλαισίου. 

Συγκεκριμένα, ιδιαίτερα δραστήρια υπήρξε η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) η οποία διενήργησε στις 22 Απριλίου 2020, με τη συνδρομή Περιφερειακών Ενοτήτων ανά την Ελλάδα, αιφνίδιους επιτόπιους ελέγχους σε επιχειρήσεις και ενώσεις επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο τροφίμων και ειδικότερα των εσπεριδοειδών. Ομοίως στις 8 Μαΐου 2020 η Επιτροπή Ανταγωνισμού διενήργησε αιφνιδιαστικούς ελέγχους στις εγκαταστάσεις επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην αγορά διανομής έντυπου Τύπου στο πλαίσιο του τυπικού ελέγχου ήδη εκκρεμούς υπόθεσης. 

Εξίσου δραστήρια υπήρξε και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΔΑ) η οποία πραγματοποίησε μέσα στο μήνα Απρίλιο επιτόπιους ελέγχους, μεταξύ άλλων, και σε 10 Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων. Εξάλλου ολοκλήρωσε και την πρώτη φάση ενός συνεκτικού προγράμματος ελέγχων σε Ιδιωτικούς Φορείς Υγείας και Πρόνοιας σε διαφορετικές περιφέρειες της χώρας, προκειμένου να εξακριβώσει τη συμμόρφωση των φορέων αυτών με τις κείμενες διατάξεις που διέπουν το καθεστώς αδειοδότησης και λειτουργίας τους με επίκεντρο την εφαρμογή των μέτρων που αφορούν στον περιορισμό της διάδοσης του SARS COV-2. Λίγο πριν την πανδημία, τον Φεβρουάριο του 2020, η ίδια αρχή είχε επίσης διενεργήσει μαζί με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) αιφνιδιαστικούς ελέγχους σε 14 φαρμακαποθήκες με σκοπό τη συγκέντρωση στοιχείων για τις εξαγωγές φαρμάκων, στο πλαίσιο της αξιολόγησης των ελλείψεων φαρμάκων που είχαν παρατηρηθεί στην ελληνική αγορά. 

Επιτόπιους ελέγχους πραγματοποίησε επίσης, από τα μέσα Μαρτίου μέχρι και τις αρχές Απριλίου 2020, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε) αναφορικά με τη συμμόρφωση με τις κείμενες διατάξεις και τα έκτακτα μέτρα που ελήφθησαν. Και τέλος,  η Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή διενήργησε κατά την περίοδο του ‘lockdown” έλεγχο στα γραφεία της εταιρείας ταχυμεταφορών ACS, καθώς και 116 ελέγχους στον τομέα της διακίνησης και πώλησης υγειονομικού υλικού και 150 ελέγχους στον κλάδο της λιανικής πώλησης τροφίμων και παροχής υπηρεσιών.

Τα ζητήματα που τίθενται όταν πραγματοποιείται ένας αιφνιδιαστικός επιτόπιος έλεγχος σε περίοδο “lockdown” κατά την οποία οι περισσότερες επιχειρήσεις λειτουργούν “εξ’ αποστάσεως” είναι σημαντικά και προστίθενται στο ήδη πλούσιο κατάλογο θεμάτων που συνδέονται με την διεξαγωγή τέτοιων ελέγχων σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο. Για παράδειγμα όσον αφορά τους ελέγχους από τις αρχές ανταγωνισμού, το ελληνικό και το ενωσιακό δίκαιο προβλέπουν ορισμένες διαδικαστικές εγγυήσεις για την προστασία των επιχειρήσεων από δυσανάλογες ή ακόμη και αυθαίρετες παρεμβάσεις στο εσωτερικό των επιχειρηματικών τους εγκαταστάσεων, για την διαφύλαξη των δικαιωμάτων υπερασπίσεώς τους και ταυτόχρονα για την διαφώτισή τους σχετικά με την έκταση του καθήκοντος συνεργασίας που υπέχουν. 

Πως όμως αυτές οι διαδικαστικές εγγυήσεις μπορούν να τηρηθούν με προσήλωση ή με επιτυχία σε έναν αιφνιδιαστικό έλεγχο που γίνεται όταν απουσιάζουν από την εταιρεία υψηλόβαθμα στελέχη, ή αν τα παρόντα στελέχη δεν είναι σε θέση να παράσχουν επαρκείς απαντήσεις, ή όταν δεν είναι εφικτή η παρουσία και συνδρομή του νομικού συμβούλου της επιχείρησης. Και ακόμη, μπορεί ένα στέλεχος να μην προσέλθει στην εταιρεία λόγω των περιοριστικών μέτρων ή θα θεωρηθεί αυτό άρνηση συνεργασίας? Είναι σημαντικά ερωτήματα ιδιαίτερα δεδομένου ότι σε κάθε αιφνιδιαστικό έλεγχο διακυβεύεται μεταξύ άλλων και η φήμη μίας επιχείρησης και η ορθή διεξαγωγή του ελέγχου εγγυάται και την εξαγωγή των ορθών συμπερασμάτων ενώ προστατεύονται και οι επιχειρήσεις από ελεγκτικές ενέργειες με αόριστο αντικείμενο, τις λεγόμενες «fishing expeditions». 

Είναι βέβαιο πάντως, ότι κάθε φορά που ελεγκτές από κάποια εποπτεύουσα ή ρυθμιστική αρχή εμφανίζονται αιφνιδιαστικά στα γραφεία μίας επιχείρησης, προκαλείται ιδιαίτερη πίεση και αναστάτωση στα στελέχη της και το προσωπικό της. Υπό την επίρροια αυτής της χρονικής και ψυχολογικής πίεσης, αλλά και εξαιτίας της άγνοιας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των ελεγκτών και των ελεγχόμενων, γίνονται πολύ συχνά λάθος χειρισμοί στην διαχείριση του αιφνιδιαστικού ελέγχου. Οι λάθος αυτοί χειρισμοί μπορούν να αποτραπούν με την κατάλληλη προετοιμασία μίας επιχείρησης και του προσωπικού της για την περίπτωση της αιφνίδιας επίσκεψης στα γραφεία της, των ελεγκτών μίας από τις 20 και πλέον διοικητικές αρχές που μπορούν να διενεργήσουν αιφνιδιαστικούς ελέγχους. Ενδεικτικά αναφέρουμε την Επιτροπή Ανταγωνισμού, την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, τις Φορολογικές Αρχές, την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, το Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (Ε.Φ.Ε.Τ), τον ΕΟΦ και το Σώμα Επιθεωρητών Υγείας. Η προετοιμασία αυτή επιτυγχάνεται με την επαρκή εξοικείωση των στελεχών και των υπαλλήλων μίας επιχείρησης με τη φύση και τη διαδικασία ενός ελέγχου, με τα δικαιώματα που διαθέτουν αλλά και τις υποχρεώσεις που πρέπει να εκπληρώσουν. Παράλληλα σημαντική είναι και η διαμόρφωση εσωτερικών κανόνων προσήκουσας διαχείρισης ενός ελέγχου, ενός «roadmap» το οποίο θα βοηθά το προσωπικό μίας επιχείρησης να συνεργάζεται σωστά με την ελέγχουσα αρχή, αλλά και να υποστηρίζει σωστά την ελεγχόμενη επιχείρηση. 

Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζονται πολλαπλά οφέλη. Αποφεύγεται από την μία ο κίνδυνος τα στελέχη να προβούν σε πράξεις ή παραλείψεις που να παραβιάζουν ρητές υποχρεώσεις για την επίδειξη συγκεκριμένης συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια του ελέγχου. Και από την άλλη, αποφεύγονται πράξεις ή παραλείψεις που μπορεί να οδηγήσουν στην διεύρυνση του αντικειμένου του ελέγχου που είχε αρχικά προσδιορίσει η ελεγκτική αρχή, με πιθανές δυσμενείς συνέπειες για την ελεγχόμενη επιχείρηση. Με δύο λόγια, η σωστή προετοιμασία  προστατεύει τόσο τη διαδικασία του ελέγχου, όσο και τα δικαιώματα της επιχείρησης. 

Περισσότερα επί του θέματος βλ. στο προσεχές σεμινάριο «Διαχείριση αιφνιδιαστικών ελέγχων (dawn raid) σε Επιχειρήσεις» που θα διεξαχθεί την Πέμπτη 2 Ιουλίου και ώρες 17:00 – 21:00 στην Νομική Βιβλιοθήκη. 

Δείτε εδώ τις πληροφορίες του προγράμματος: