Δικαιώματα επιβατών και κορωνοϊός: Όσα χρειάζεται να γνωρίζετε

Ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τους κανονισμούς της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών στο πλαίσιο της εξελισσόμενης κατάστασης όσον αφορά τη νόσο Covid-19 εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Όπως αναφέρει η Επιτροπή, οι επιβάτες και ο ευρωπαϊκός κλάδος των μεταφορών πλήττονται σοβαρά από την έξαρση της νόσου Covid-19.

Τα ανασχετικά μέτρα των αρχών, όπως οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, οι αποκλεισμοί και οι ζώνες καραντίνας, συνεπάγονται ότι οι μεταφορές ενδέχεται να είναι ένας από τους τομείς που πλήττονται πιο σοβαρά από αυτήν την πανδημία.

Η κατάσταση είναι αγχωτική για πολλούς επιβάτες, των οποίων το ταξίδι έχει ματαιωθεί και/ή οι οποίοι δεν επιθυμούν ή δεν τους επιτρέπεται να ταξιδέψουν πλέον.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι η μόνη περιοχή στον κόσμο όπου οι πολίτες προστατεύονται με πλήρη δέσμη δικαιωμάτων των επιβατών, ανεξαρτήτως του πώς ταξιδεύουν - αεροπορικώς, σιδηροδρομικώς, με λεωφορείο και με πούλμαν ή με πλοίο.

Δεδομένης της άνευ προηγουμένου κατάστασης που βιώνει η Ευρώπη λόγω της έξαρσης της νόσου Covid-19, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι θα ήταν χρήσιμο να αποσαφηνιστούν σε αυτό το πλαίσιο τα δικαιώματα των επιβατών που ταξιδεύουν αεροπορικώς, σιδηροδρομικώς, με λεωφορείο και με πούλμαν ή με πλοίο, καθώς και οι αντίστοιχες υποχρεώσεις των μεταφορέων.

Δικαίωμα επιλογής μεταξύ της επιστροφής χρημάτων και της μεταφοράς με άλλο δρομολόγιο

Στους τέσσερις κανονισμούς περιέχονται συγκεκριμένες διατάξεις για αυτό το δικαίωμα στην περίπτωση ματαίωσης ή ορισμένων καθυστερήσεων.

Όσον αφορά τη μεταφορά με άλλο δρομολόγιο, οι περιστάσεις της έξαρσης της νόσου COVID-19 ενδέχεται να επηρεάζουν το δικαίωμα επιλογής της μεταφοράς με άλλο δρομολόγιο το «ταχύτερο δυνατόν».

Οι μεταφορείς ενδέχεται να αδυνατούν να μεταφέρουν τον επιβάτη με άλλο δρομολόγιο στον προορισμό που επιθυμεί εντός σύντομου χρονικού διαστήματος. Επιπλέον, ενδέχεται να μην είναι σαφές, για ορισμένο χρονικό διάστημα, το πότε θα καταστεί δυνατή η μεταφορά με άλλο δρομολόγιο.

Για παράδειγμα, αυτή η κατάσταση μπορεί να προκύψει όταν ένα κράτος μέλος αναστέλλει τις πτήσεις ή σταματά τα τρένα, τα λεωφορεία, τα πούλμαν ή τα πλοία που έρχονται από ορισμένες χώρες.

Κατά συνέπεια, ανάλογα με την περίπτωση, το «ταχύτερο δυνατόν» για τη μεταφορά με άλλο δρομολόγιο ενδέχεται να καθυστερήσει σημαντικά και/ή να υπόκειται σε σημαντική αβεβαιότητα.

Συνεπώς, ο επιβάτης ενδεχομένως να προτιμά την επιστροφή του αντιτίμου του εισιτηρίου ή τη μεταφορά με άλλο δρομολόγιο σε μεταγενέστερο στάδιο «που να τον εξυπηρετεί». Παρακάτω παρατίθενται λεπτομέρειες για κάθε τρόπο μεταφοράς.

Καταστάσεις κατά τις οποίες οι επιβάτες δεν μπορούν να ταξιδέψουν ή επιθυμούν να ματαιώσουν ένα ταξίδι

Οι κανονισμοί της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών δεν καλύπτουν περιπτώσεις κατά τις οποίες οι επιβάτες δεν μπορούν να ταξιδέψουν ή επιθυμούν να ματαιώσουν ένα ταξίδι με δική τους πρωτοβουλία. Το κατά πόσον ένας επιβάτης λαμβάνει επιστροφή χρημάτων ή όχι στις εν λόγω περιπτώσεις εξαρτάται από τον τύπο του εισιτηρίου (με επιστρεφόμενο αντίτιμο, με δυνατότητα αλλαγής κράτησης), όπως καθορίζεται στους όρους και τις προϋποθέσεις του μεταφορέα.

Κατά τα φαινόμενα, διάφοροι μεταφορείς προσφέρουν κουπόνια στους επιβάτες που δεν επιθυμούν (ή δεν τους επιτρέπεται) πλέον να ταξιδέψουν, ως αποτέλεσμα της έξαρσης της νόσου Covid-19. Οι επιβάτες μπορούν να χρησιμοποιούν αυτά τα κουπόνια για κάποιο άλλο ταξίδι με τον ίδιο μεταφορέα, εντός χρονικού πλαισίου που καθορίζεται από τον μεταφορέα.

Η κατάσταση αυτή πρέπει να διακρίνεται από την κατάσταση κατά την οποία ο μεταφορέας ματαιώνει το ταξίδι και προσφέρει μόνο ένα κουπόνι αντί για την επιλογή μεταξύ επιστροφής χρημάτων και μεταφοράς με άλλο δρομολόγιο. Αν ο μεταφορέας προτείνει κουπόνι, η προσφορά αυτή δεν μπορεί να θίγει το δικαίωμα του επιβάτη να επιλέξει την επιστροφή χρημάτων αντί αυτής.

Ειδικοί εθνικοί κανόνες στο πλαίσιο της έξαρσης της νόσου Covid-19

Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν θεσπιστεί ειδικοί εθνικοί κανόνες στο πλαίσιο της έξαρσης της νόσου Covid-19, οι οποίοι επιβάλλουν στους μεταφορείς την υποχρέωση να επιστρέφουν στους επιβάτες το αντίτιμο ή να χορηγούν στους επιβάτες κουπόνι σε περίπτωση που ο επιβάτης δεν μπόρεσε να επιβιβαστεί σε πτήση που έχει πραγματοποιηθεί. Τέτοιου είδους εθνικά μέτρα δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των κανονισμών της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών.

Τα μέτρα αυτά δεν εξετάζονται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες αφορούν μόνο την ερμηνεία των κανόνων για τα δικαιώματα των επιβατών που έχουν θεσπιστεί από την Ένωση.

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

Ενημέρωση των επιβατών

Εκτός από τους κανόνες που αφορούν τις πληροφορίες σχετικά με τα ισχύοντα δικαιώματα, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 261/2004 δεν περιέχει ειδικές διατάξεις σχετικά με τις πληροφορίες για διαταραχές ταξιδιού.

Ωστόσο, τα δικαιώματα αποζημίωσης σε περίπτωση ματαίωσης συνδέονται με την παράλειψη έγκαιρης ειδοποίησης εκ μέρους του αερομεταφορέα.

Επομένως, η πτυχή αυτή καλύπτεται από τις κατωτέρω εκτιμήσεις σχετικά με τα δικαιώματα αποζημίωσης.

Δικαίωμα σε επιστροφή αντιτίμου ή μεταφορά με άλλη πτήση

Στην περίπτωση ματαίωσης πτήσης από τις αεροπορικές εταιρείες (ανεξαρτήτως αιτίας), το άρθρο 5 υποχρεώνει τον πραγματικό αερομεταφορέα να παρέχει στον επιβάτη τη δυνατότητα να επιλέξει μεταξύ:

α) επιστροφής χρημάτων·

β) μεταφοράς με την ενωρίτερη δυνατή πτήση, ή

γ) μεταφοράς με άλλη πτήση σε μεταγενέστερη ημερομηνία που εξυπηρετεί τον επιβάτη.

Όσον αφορά την επιστροφή χρημάτων, σε περιπτώσεις στις οποίες ο επιβάτης κάνει κράτηση θέσης στην απερχόμενη πτήση και στην πτήση επιστροφής χωριστά και η απερχόμενη πτήση ματαιώνεται, ο επιβάτης δικαιούται επιστροφή χρημάτων μόνο για τη ματαιωθείσα πτήση, δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση για την απερχόμενη πτήση.

Ωστόσο, εάν η απερχόμενη πτήση και η πτήση επιστροφής αποτελούν μέρος της ίδιας κράτησης, ακόμη και αν εκτελούνται από διαφορετικούς αερομεταφορείς, θα πρέπει να παρέχονται στους επιβάτες δύο επιλογές σε περίπτωση ματαίωσης της απερχόμενης πτήσης: αποζημίωση για το σύνολο του εισιτηρίου (δηλ. για αμφότερες τις πτήσεις) ή μεταφορά με άλλη πτήση για την απερχόμενη πτήση (Ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές, σημείο 4.2).

Όσον αφορά τη μεταφορά με άλλη πτήση, και όπως εξηγείται ανωτέρω, η «ενωρίτερη δυνατή πτήση» ενδέχεται, υπό τις περιστάσεις της έξαρσης της νόσου COVID-19 να συνεπάγεται σημαντική καθυστέρηση, και το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τη διαθεσιμότητα συγκεκριμένων πληροφοριών σχετικά με την εν λόγω «ενωρίτερη δυνατή πτήση», λόγω του υψηλού βαθμού αβεβαιότητας που επηρεάζει την εναέρια κυκλοφορία.

Κατά την εφαρμογή του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 261/2004 ενδέχεται να πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι εν λόγω περιστάσεις.

Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση:

Πρώτον, οι επιβάτες θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τις καθυστερήσεις και/ή την αβεβαιότητα σε σχέση με την επιλογή μεταφοράς με άλλη πτήση αντί της επιστροφής χρημάτων.

Δεύτερον, σε περίπτωση που παρόλα αυτά ένας επιβάτης επιλέξει τη μεταφορά με την ενωρίτερη δυνατή πτήση, ο μεταφορέας θα πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει εκπληρώσει την υποχρέωσή του έναντι του επιβάτη, εάν γνωστοποιήσει με δική του πρωτοβουλία, το συντομότερο δυνατόν και εγκαίρως, το αεροσκάφος που είναι διαθέσιμο για μεταφορά με άλλη πτήση.

Δικαίωμα αποζημίωσης

Ο κανονισμός 261/2004 προβλέπει επίσης κατ’ αποκοπή αποζημίωση σε ορισμένες περιστάσεις. Αυτό δεν ισχύει για ματαιώσεις που πραγματοποιούνται τουλάχιστον 14 ημέρες εκ των προτέρων ή όταν η ματαίωση έχει προκληθεί από «έκτακτες περιστάσεις» οι οποίες δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν ακόμη και αν είχαν ληφθεί όλα τα εύλογα μέτρα. Για λεπτομέρειες, βλ. άρθρο 5 παράγραφος 1 και άρθρο 7 του κανονισμού.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι, σε περίπτωση που οι δημόσιες αρχές λαμβάνουν μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας Covid-19, τα μέτρα αυτά από τη φύση τους και την προέλευσή τους δεν είναι εγγενή στη συνήθη άσκηση της δραστηριότητας των αερομεταφορέων και είναι εκτός του πραγματικού τους ελέγχου.

Βάσει του άρθρου 5 παράγραφος 3 δεν υφίσταται δικαίωμα αποζημίωσης, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω ματαίωση «προκαλείται» από έκτακτες περιστάσεις, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν ακόμη και αν είχαν ληφθεί όλα τα εύλογα μέτρα.

Η προϋπόθεση αυτή θα πρέπει να θεωρείται ότι πληρούται σε περίπτωση που οι δημόσιες αρχές είτε απαγορεύουν ρητά ορισμένες πτήσεις είτε απαγορεύουν την κυκλοφορία προσώπων κατά τρόπο που αποκλείει, de facto, την εκτέλεση της εν λόγω πτήσης.

Η προϋπόθεση αυτή μπορεί επίσης να πληρούται, όταν η πτήση ματαιώνεται σε περιστάσεις κατά τις οποίες η αντίστοιχη κυκλοφορία προσώπων δεν απαγορεύεται πλήρως, αλλά περιορίζεται στα πρόσωπα που τυγχάνουν παρεκκλίσεων (για παράδειγμα υπηκόους ή κατοίκους του οικείου κράτους).

Σε περίπτωση που κανένα από τα πρόσωπα αυτά δεν ταξιδέψει με τη συγκεκριμένη πτήση, το αεροσκάφος θα παραμείνει κενό εάν δεν ματαιωθεί η πτήση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι ενδεχομένως θεμιτό να μην περιμένει ο μεταφορέας μέχρι την τελευταία στιγμή, αλλά να ματαιώσει εγκαίρως την πτήση (ακόμη και χωρίς να είναι βέβαιος αν υπάρχουν επιβάτες που έχουν δικαίωμα να ταξιδέψουν), προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα οργανωτικά μέτρα, μεταξύ άλλων όσον αφορά την φροντίδα των επιβατών την οποία οφείλει να παρέχει ο μεταφορέας. Στις περιπτώσεις αυτές, και ανάλογα με τις περιστάσεις, μπορεί και πάλι να θεωρηθεί ότι η ματαίωση «έχει προκληθεί» από το μέτρο που έλαβαν οι δημόσιες αρχές. Επίσης, ανάλογα με τις περιστάσεις, αυτό μπορεί να ισχύει και για τις πτήσεις με κατεύθυνση αντίθετη από την κατεύθυνση των πτήσεων που επηρεάζονται άμεσα από την απαγόρευση κυκλοφορίας των προσώπων.

Όταν η αεροπορική εταιρεία αποφασίζει να ματαιώσει πτήση και αποδεικνύει ότι η απόφαση αυτή ήταν αιτιολογημένη για λόγους προστασίας της υγείας του πληρώματος, η ματαίωση αυτή θα πρέπει επίσης να θεωρείται ότι «έχει προκληθεί» από έκτακτες περιστάσεις.

Οι ανωτέρω εκτιμήσεις δεν είναι και δεν μπορούν να είναι εξαντλητικές διότι άλλες ειδικές περιστάσεις σε σχέση με τη νόσο Covid-19 ενδέχεται επίσης να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 5 παράγραφος 3.

Δείτε αναλυτικά τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.