Δημοσιεύθηκε η έκθεση του για το κράτος δικαίου 2024: Τι αναφέρεται για την Ελλάδα
Τι αναφέρεται για την απονομή δικαιοσύνης τη διαφθορά και άλλα ζητήματα ενδιαφέροντος
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πέμπτη ετήσια έκθεσή της για το κράτος δικαίου, όπου εξετάζει συστηματικά και αντικειμενικά τις εξελίξεις όσον αφορά το κράτος δικαίου σε κάθε κράτος μέλος σε ισότιμη βάση.
Σε σύγκριση με το πρώτο τεύχος της έκθεσης για το κράτος δικαίου που εγκρίθηκε το 2020, τα κράτη μέλη και η ΕΕ στο σύνολό της είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένα για τον εντοπισμό, την πρόληψη και την αντιμετώπιση αναδυόμενων προκλήσεων.
Από την πρώτη δημοσίευσή της το 2020 η έκθεση έχει καταστεί πραγματικός μοχλός θετικών μεταρρυθμίσεων: Tα δύο τρίτα (68%) των συστάσεων που διατυπώθηκαν το 2023 εφαρμόστηκαν, πλήρως ή μερικώς. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να υπάρχουν συστημικά ανησυχητικά ζητήματα και η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Οι σημεία αυτά εξετάζονται στις συστάσεις της φετινής έκθεσης. Στην παρούσα έκθεση δεν υπάρχουν συστάσεις για τις χώρες της διεύρυνσης, δεδομένου ότι οι συστάσεις για τις εν λόγω χώρες εκδίδονται αποκλειστικά στο πλαίσιο της ετήσιας δέσμης μέτρων για τη διεύρυνση.
Περισσότεροι από 7 στους 10 πολίτες της ΕΕ συμφωνούν ότι η ΕΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προάσπιση του κράτους δικαίου στη χώρα τους, σύμφωνα με έρευνα του ειδικού Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε σήμερα. Σχεδόν 9 στους 10 πολίτες της ΕΕ θεωρούν σημαντικό να σέβονται όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ τις βασικές αξίες της ΕΕ, και η άποψη αυτή εκφράζεται σταθερά από το 2019. Επιπλέον, σε πολλές χώρες έχει βελτιωθεί σημαντικά το αίσθημα ότι οι πολίτες ενημερώνονται σχετικά με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ: συνολικά, το 51% των πολιτών της ΕΕ αισθάνονται καλά ενημερωμένοι σχετικά με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και το κράτος δικαίου, σε σύγκριση με 43% το 2019.
Η έκθεση καλύπτει τέσσερις πυλώνες: τα εθνικά συστήματα απονομής της δικαιοσύνης, τα πλαίσια για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης καθώς και άλλους θεσμικούς ελέγχους και ισορροπίες.
Τι αναφέρεται για την Ελλάδα
Η έκθεση αναφέρει για την Ελλάδα:
Η αξιολόγηση των δικαστών πραγματοποιείται βάσει ενός νέου νομικού πλαισίου. Υιοθετήθηκε μια νομοθετική πρόταση που αφορά τη συμμετοχή των δικαστών στους διορισμούς στις ανώτατες θέσεις του δικαστικού σώματος. Οι προσπάθειες για αύξηση του επιπέδου ψηφιοποίησης συνεχίζονται, και η εφαρμογή διαφόρων μεταρρυθμίσεων που χρηματοδοτούνται από το RRFμε στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της δικαιοσύνης βρίσκονται σε καλό δρόμο. Ο νέος δικαστικός χάρτης στην αστική και την ποινική δικαιοσύνη είναι μια σημαντική μεταρρύθμιση που αποσκοπεί στην ισόρροπη κατανομή των υποθέσεων μεταξύ των πρωτοβάθμιων δικαστών και την ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης.
Σοβαρές προκλήσεις παραμένουν όσον αφορά στη διάρκεια των διαδικασιών ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων και του Συμβουλίου της Επικρατείας με ορισμένες βελτιώσεις στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Οι προσπάθειες για τη μείωση της διάρκειας των διαδικασιών περιλαμβάνουν τη μεταφορά κατηγοριών μη δικαστικών υποθέσεων από τα δικαστήρια στους δικηγόρους και τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση της προδικασίας του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Το εθνικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς 2022-2025 επικαιροποιήθηκε και η εφαρμογή του βρίσκεται σε καλό δρόμο. Οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ιστορικού διώξεων και τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων, σε υποθέσεις διαφθοράς, μεταξύ άλλων σε υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Το νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της αλλοδαπής δωροδοκίας ενισχύθηκε. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας διατήρησε το επίπεδο των δραστηριοτήτων της. Η εφαρμογή των κανόνων σχετικά με το lobbying και τα δώρα συνεχίζεται με τον αριθμό των καταχωρίσεων στο lobby μητρώου να αυξάνεται και τις πληροφορίες από το μητρώο δώρων να είναι πλέον δημόσιες.
Η εφαρμογή του νέου νόμου σχετικά με τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης βρίσκεται σε καλό δρόμο με σημαντικό ποσοστό των επαληθεύσεων να έχει ολοκληρωθεί. Οι εργασίες για την ανάπτυξη κωδίκων δεοντολογίας για υπουργούς και βουλευτές και κατευθυντήριων γραμμών για την αστυνομία συνεχίζονται. Οι έλεγχοι των πολιτικών κομμάτων έδειξαν καλύτερο επίπεδο συμμόρφωσης με τους νέους κανόνες. Η προστασία των πληροφοριοδοτών επεκτάθηκε στα αδικήματα διαφθοράς και το εξωτερικό κανάλι αναφοράς τέθηκε σε λειτουργία. Η κυβέρνηση αναπτύσσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων για να αυξήσει τη διαφάνεια και την ακεραιότητα στις δημόσιες συμβάσεις, που εξακολουθούν να θεωρούνται τομέας υψηλού κινδύνου.
Ένα νέο σύστημα για την επιλογή και τον διορισμό των επικεφαλής των φορέων του δημόσιου τομέα τέθηκε σε εφαρμογή. Οι διαδικασίες επιλογής για την αντιμετώπιση των προκλήσεων σχετικά με τους πόρους της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ έχουν εκφραστεί ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία της. Έχει σημειωθεί κάποια περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά τη θέσπιση μη νομοθετικών εγγυήσεων για τη βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη νομοθετική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένης της αποποινικοποίησης του αδικήματος της απλής δυσφήμισης.
Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά στη βελτίωση της διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, ενώ η αποτελεσματικότητα και η έγκαιρη εφαρμογή της στην πράξη πρέπει ακόμη να αντιμετωπιστεί καλύτερα. Καταβάλλονται προσπάθειες για τη βελτίωση της πρόσβασης στη νομοθεσία, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας. Ανεξάρτητες αρχές που έχουν συσταθεί δυνάμει του Συντάγματος αντιμετωπίζουν προκλήσεις που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν το καθεστώς τους και την ικανότητά τους να εκτελούν αποτελεσματικά τα καθήκοντά τους. Ο Συνήγορος του Πολίτη διερευνά περιστατικά εικαζόμενης παραβατικής συμπεριφοράς που αφορούν αξιωματικούς επιβολής του νόμου. Οι δικαστικές έρευνες σχετικά με τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού βρίσκονται σε εξέλιξη. Η συνεχιζόμενη εφαρμογή της διαλειτουργικότητας των υφιστάμενων μητρώων για οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί θετική εξέλιξη. Το πλαίσιο καταχώρισης πρέπει να αξιολογηθεί, ιδίως σε σχέση με τα ειδικά μητρώα του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Οι ανησυχίες σχετικά με τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών παραμένουν.
Δείτε αναλυτικά την έκθεση για την Ελλάδα εδώ.