ΕΔΔΑ: Δικαίωμα δικαστών και εισαγγελέων να ασκούν κριτική σε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Δικαιοσύνης

Μία ενδιαφέρουσα απόφαση αναφορικά με το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης των δικαστικών λειτουργ και της άσκησης κριτικής σε σχέση με δημόσιες πολιτικές στον τομέα της Δικαιοσύνης, εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η υπόθεση αφορούσε την απομάκρυνση της προσφεύγουσας από τη θέση της Γενικής Εισαγγελέως της Διεύθυνσης για την καταπολέμηση της διαφθορας στη Ρουμανία, πριν από τη λήξη της δεύτερης θητείας της, μετά την κριτική που άσκησε σε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της διαφθοράς.

Συγκεκριμένα, η προσφεύγουσα, Λάουρα Κοβέσι, διορίστηκε για πρώτη φορά ως γενική εισαγγελέας της Εθνικής Διεύθυνσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (DNA) τον Μάιο του 2013 για τριετή θητεία, με τη θητεία της να ανανεώνεται από τον Μάιο του 2016 έως τον Μάιο του 2019.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Λάουρα Κοβέσι έγινε πριν λίγους μήνες η πρώτη Ευρωπαία Γενική Εισαγγελέας (EPPO).

Διαβάστε σχετικά: Ευρωπαϊκή Εισαγγελία: Χρήσιμες πληροφορίες για την νεά εισαγγελική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Οι εκλογές τον Δεκέμβριο του 2016 οδήγησαν στο σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης, η οποία πρότεινε αρκετές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανομένης, του αποποινικοποίηση της κατάχρησης εξουσίας που διαπράχθηκε κατά την έγκριση νομοθετικών μέτρων.

Τα νέα αυτά νομοθετικά μέτρα, τα οποία εγκρίθηκαν το 2017, προκάλεσαν διαδηλώσεις και διεθνείς εκφράσεις ανησυχίας καθώς και έρευνες από την DNA.

Τον Φεβρουάριο του 2018, ο Υπουργός Δικαιοσύνης πρότεινε την απομάκρυνση της Κοβέσι, παραπέμποντας, μεταξύ άλλων, σε τρεις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου που εκδόθηκαν σε σχέση με τη δραστηριότητα της DNA και τις δημόσιες δηλώσεις που είχε κάνει.

Έπειτα από μία σειρά αποφάσεων, η Κοβέσι απομακρύνθηκε τελικά από το αξίωμα τον Ιούλιο του 2018, ενώ προσέφυγε στο ΕΔΔΑ ισχυριζόμενη ότι δεν ήταν σε θέση να προσβάλει την απόφαση για την απομάκρυνη της.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο διαπίστωσε εν προκειμένω ότι δεν υπήρχε τρόπος για να προσφύγει η αιτούσα σε δικαστήριο κατά της απόφασης για την απομάκρυνη της, καθώς οι διαδικασίες αυτές θα μπορούσαν μόνο να εξετάσουν τις τυπικές πτυχές του προεδρικού διατάγματος για την απομάκρυνσή της και όχι το ουσιαστικό επιχείρημά της ότι απομακρύνθηκε εσφαλμένα λόγω των επικριτικών σχολίων της στις αλλαγές της νομοθεσίας περί διαφθοράς.

Το ΕΔΔΑ έκρινε πως το δικαίωμά της στην ελευθερία της έκφρασης παραβιάστηκε επειδή απομακρύνθηκε εξαιτίας των επικριτικών σχολίων της, τα οποία είχε κάνει κατά την άσκηση των καθηκόντων της σε ένα θέμα μείζονος δημοσίου ενδιαφέροντος.

Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, ένα από τα καθήκοντά της ως γενική εισαγγελέας κατά της διαφθοράς ήταν να εκφράσει τη γνώμη της για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στη δικαιοσύνη και την ανεξαρτησία της, καθώς και στον αγώνα κατά της διαφθοράς.

Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η πρόωρη απομάκρυνσή της είχε επικρατήσει του ίδιου του σκοπού της διατήρησης της δικαστικής ανεξαρτησίας και είχε επίδραση (chilling effect) σε αυτήν και σε άλλους εισαγγελείς και δικαστές που συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο για τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που επηρεάζουν τη δικαστική ανεξαρτησία.

Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΔΔΑ καταδίκασε τελικώς τη Ρουμανία για παραβίαση των άρθρων 6 παρ. 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και 10 (ελευθερία της έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η απόφαση είναι διαθέσιμη στο hudoc.echr.coe.int