Είναι η επιβολή ανωτάτου ορίου ηλικίας 50 ετών για τη συμμετοχή σε εθνικό διαγωνισμό συμβολαιογράφων αντίθετη με το δίκαιο ΕΕ;

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 3-06-2021 απόφασή του το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι αντιτίθεται το δίκαιο της Ένωσης, στη δυνατότητα κράτους μέλους -συγκεκριμένα της Ιταλίας- να επιβάλει όριο ηλικίας για την πρόσβαση στο επάγγελμα του συμβολαιογράφου εφόσον κάτι τέτοιο δεν υπηρετεί τους σκοπούς της διασφάλισης αδιάλειπτης άσκησης του συγκεκριμένου επαγγέλματος για ικανό χρονικό διάστημα πριν από τη συνταξιοδότηση, της προστασίας της ορθής άσκησης των συμβολαιογραφικών καθηκόντων και της διευκόλυνσης της ηλικιακής ανανέωσης του εν λόγω επαγγέλματος και της μείωσης του μέσου όρου ηλικίας των προσώπων που το ασκούν και, σε κάθε περίπτωση, υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη των σκοπών αυτών.

Σημειώνεται ότι η απόφαση αυτή εκδόθηκε επί αίτησης προδικαστικής αποφάσεως, η οποία υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ του Ministero della Giustizia (Υπουργείου Δικαιοσύνης, Ιταλία) και μίας Ιταλίδας υπηκόου σχετικά με το ανώτατο όριο ηλικίας 50 ετών που τέθηκε για τη συμμετοχή σε διαγωνισμό το έτος 2016 για την κάλυψη 500 κενών θέσεων συμβολαιογράφων ο οποίος προκηρύχθηκε με απόφαση του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Δικαιοσύνης της χώρας.

Ιστορικό της υπόθεσης

Με απόφαση της 21ης Απριλίου 2016, το Υπουργείο Δικαιοσύνης προκήρυξε διαγωνισμό για την κάλυψη 500 θέσεων συμβολαιογράφων. Στην απόφαση αυτή ορίστηκε ανώτατο όριο ηλικίας 50 ετών για τη συμμετοχή στον διαγωνισμό, σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου 1365/1926.

Η GN αμφισβήτησε ενώπιον του Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (περιφερειακού διοικητικού δικαστηρίου Λατίου, Ιταλία) την ως άνω απόφαση με την οποία αποκλείστηκε από τις γραπτές δοκιμασίες επειδή, κατά την ημερομηνία προκήρυξης του διαγωνισμού, είχε συμπληρώσει το 50ό έτος της ηλικίας της.

Το δικαστήριο αυτό διέταξε ασφαλιστικό μέτρο βάσει του οποίου επιτράπηκε στην GN να συμμετάσχει στον διαγωνισμό. Η τελευταία έλαβε μέρος επιτυχώς σε όλες τις δοκιμασίες του.

Με απόφαση της 28ης Νοεμβρίου 2019, το ίδιο δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή της GN ως απαράδεκτη με το σκεπτικό ότι, κατόπιν της επιτυχίας της στις δοκιμασίες του διαγωνισμού, είχε απολέσει κάθε έννομο συμφέρον.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης άσκησε έφεση κατά της εν λόγω απόφασης ενώπιον του Consiglio di Stato (Συμβουλίου της Επικρατείας, Ιταλία), υποστηρίζοντας ότι το Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (περιφερειακό διοικητικό δικαστήριο Λατίου) όφειλε να απορρίψει την προσφυγή που άσκησε η GN επί της ουσίας και ότι δεν έπρεπε να λάβει υπόψη την επιτυχή συμμετοχή της στις δοκιμασίες του διαγωνισμού.

Το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι το Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (περιφερειακό διοικητικό δικαστήριο Λατίου) όφειλε να κρίνει παραδεκτή την προσφυγή της GN κατά της απόφασης της 21ης Απριλίου 2016, κατά το μέτρο που με αυτή καθορίστηκε ανώτατο όριο ηλικίας 50 ετών για τη συμμετοχή στον εισαγωγικό διαγωνισμό υποψηφίων συμβολαιογράφων. Επιπλέον, εκτίμησε ότι το ως άνω όριο ηλικίας είναι σύμφωνο προς την ισχύουσα εθνική νομοθεσία, ήτοι το άρθρο 1 του νόμου 1365/1926. Εντούτοις, το Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας) διατήρησε αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα της διάταξης αυτής με την οδηγία 2000/78/ΕΚ και, ως εκ τούτου, έκρινε ότι, προκειμένου να επιλύσει την ενώπιόν του διαφορά, έπρεπε να υποβάλει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο.

Κατά το αιτούν δικαστήριο, τίθεται ιδίως το ζήτημα αν η εν λόγω διάταξη μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη υπό το πρίσμα των σκοπών τους οποίους επικαλείται ενώπιόν του το Υπουργείο Δικαιοσύνης και οι οποίοι συνίστανται στη διασφάλιση της αδιάλειπτης άσκησης του συμβολαιογραφικού επαγγέλματος για ικανό χρονικό διάστημα, χωρίς να θίγεται η δημοσιονομική ισορροπία του συστήματος ασφάλισης των συμβολαιογράφων, μέσω του αποκλεισμού από το επάγγελμα εκείνων που πλησιάζουν το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης.

Υπό τις περιστάσεις αυτές, το Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να ρωτήσει το Δικαστήριο αν αντιτίθενται το άρθρο 21 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το άρθρο 10 ΣΛΕΕ και το άρθρο 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/78/ΕΚ [οδηγία για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία], κατά το μέτρο που απαγορεύουν τις διακρίσεις λόγω ηλικίας κατά την πρόσβαση στην απασχόληση, στη δυνατότητα κράτους μέλους να επιβάλει όριο ηλικίας για την πρόσβαση στο επάγγελμα του συμβολαιογράφου.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το άρθρο 21 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/78/ΕΚ, έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε εθνική ρύθμιση η οποία καθορίζει ανώτατο όριο ηλικίας 50 ετών για τη συμμετοχή στον διαγωνισμό συμβολαιογράφων, κατά το μέτρο που αυτή δεν υπηρετεί, κατά τα φαινόμενα, τους σκοπούς της διασφάλισης αδιάλειπτης άσκησης του συμβολαιογραφικού επαγγέλματος για ικανό χρονικό διάστημα πριν από τη συνταξιοδότηση, της προστασίας της ορθής άσκησης των συμβολαιογραφικών καθηκόντων και της διευκόλυνσης της ηλικιακής ανανέωσης του συμβολαιογραφικού επαγγέλματος και της μείωσης του μέσου όρου ηλικίας των προσώπων που το ασκούν και, σε κάθε περίπτωση, υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη των σκοπών αυτών, όπερ εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξακριβώσει.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA