Έκδοση στις ΗΠΑ υπηκόου κράτους μέλους που άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας (Δικαστήριο ΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με την απόφασή του που δημοσιεύθηκε στις 10-04-2018, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφαίνεται ότι ένα κράτος μέλος δεν οφείλει να εφαρμόζει υπέρ κάθε πολίτη της Ένωσης που έχει κυκλοφορήσει εντός αυτού την ισχύουσα για τους δικούς του υπηκόους απαγόρευση εκδόσεως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εντούτοις, όπως επισημαίνει το ΔΕΕ, το προς ο η αίτηση κράτος μέλος οφείλει, πριν εκδώσει τον πολίτη αυτόν, να παρέχει στο κράτος μέλος καταγωγής του τη δυνατότητα να ζητήσει την έκδοσή του στο πλαίσιο ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως.

Επιπλέον, σύμφωνα με το ΔΕΕ, μολονότι η εν λόγω άνιση μεταχείριση που συνίσταται στη δυνατότητα εκδόσεως ενός πολίτη της Ένωσης ο οποίος είναι υπήκοος άλλου κράτους μέλους συνιστά περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας, ο περιορισμός αυτός μπορεί να δικαιολογηθεί, καταρχήν, από τον σκοπό της αποτροπής του κινδύνου ατιμωρησίας των προσώπων τα οποία έχουν τελέσει ποινικό αδίκημα, ο οποίος αποτελεί θεμιτό σκοπό κατά το δίκαιο της Ένωσης.

Ιστορικό της υπόθεσης

Ο Romano Pisciotti, Ιταλός υπήκοος, κατηγορήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για συμμετοχή σε αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού συμπράξεις στον τομέα της πωλήσεως θαλάσσιων σωλήνων. Συνελήφθη στη Γερμανία κατά την ενδιάμεση στάση της πτήσεώς του από τη Νιγηρία προς την Ιταλία. Βάσει της Συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ σχετικά με την έκδοση, εκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου, ακολούθως, καταδικάστηκε σε χρηματική ποινή και σε στερητική της ελευθερίας ποινή δύο ετών.

Ο R. Pisciotti άσκησε αγωγή ενώπιον του Landgericht Berlin (πρωτοβάθμιο περιφερειακό δικαστήριο του Βερολίνου, Γερμανία) με αίτημα να υποχρεωθεί η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας να του καταβάλει αποζημίωση. Κατά την άποψή του, η Γερμανία παραβίασε το δίκαιο της Ένωσης και, ειδικότερα, τη γενική αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων, αρνούμενη να εφαρμόσει προς όφελός του την προβλεπόμενη από τον Θεμελιώδη Γερμανικό Νόμο απαγόρευση εκδόσεως που ισχύει για κάθε Γερμανό υπήκοο.

Το Landgericht Berlin υπέβαλε συναφώς προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο.

Απόφαση του Δικαστηρίου

Με τη σημερινή απόφασή του, το Δικαστήριο διαπιστώνει καταρχάς ότι η περίπτωση ενός πολίτη της Ένωσης όπως ο R. Pisciotti [ο οποίος αποτέλεσε αντικείμενο αιτήσεως εκδόσεως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και συνελήφθη, με σκοπό την ενδεχόμενη εκτέλεση της αιτήσεως αυτής, σε κράτος μέλος (Γερμανία) άλλο από αυτό της ιθαγένειάς του (Ιταλία)] εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης εφόσον ο πολίτης αυτός, πραγματοποιώντας ενδιάμεση στάση στη Γερμανία κατά το ταξίδι επιστροφής του από τη Νιγηρία, άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της Ένωσης και η αίτηση εκδόσεως υποβλήθηκε στο πλαίσιο της Συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ. Το γεγονός ότι, κατά τη σύλληψή του, ο R. Pisciotti ήταν απλώς διερχόμενος από τη Γερμανία είναι εν προκειμένω άνευ σημασίας.

Το Δικαστήριο αποφαίνεται επίσης ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, το δίκαιο της Ένωσης δεν εμποδίζει το προς ο η αίτηση εκδόσεως κράτος μέλος (Γερμανία) να διακρίνει, βάσει κανόνα του συνταγματικού δικαίου, μεταξύ των υπηκόων του και των υπηκόων άλλων κρατών μελών και να επιτρέπει την έκδοση αυτή ενώ απαγορεύει την έκδοση των δικών του υπηκόων, εφόσον έχει παράσχει προηγουμένως στις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους του οποίου την ιθαγένεια έχει αυτός ο πολίτης (Ιταλία) τη δυνατότητα να ζητήσουν την έκδοσή του στο πλαίσιο ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως και το τελευταίο αυτό κράτος μέλος δεν έχει λάβει κανένα σχετικό μέτρο.

Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι η Συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ παρέχει, καταρχήν, στα κράτη μέλη την ευχέρεια να επιφυλάσσουν, βάσει διατάξεων διμερούς συνθήκης (όπως η Συνθήκη εκδόσεως Γερμανίας-Ηνωμένων Πολιτειών) ή κανόνων του συνταγματικού τους δικαίου (όπως ο Θεμελιώδης Γερμανικός Νόμος), ειδικό καθεστώς στους υπηκόους τους απαγορεύοντας την έκδοσή τους.

Είναι αληθές ότι, σε περίπτωση όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, η άνιση μεταχείριση που συνίσταται στη δυνατότητα εκδόσεως ενός πολίτη της Ένωσης ο οποίος είναι υπήκοος άλλου κράτους μέλους (όπως ο R. Pisciotti) συνεπάγεται περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας.

Εντούτοις, όπως έχει αναγνωρίσει το Δικαστήριο, ο σκοπός της αποτροπής του κινδύνου ατιμωρησίας των προσώπων τα οποία έχουν τελέσει ποινικό αδίκημα αποτελεί θεμιτό σκοπό που μπορεί, καταρχήν, να δικαιολογήσει έναν τέτοιο περιορισμό.

Απαιτείται, όμως, να είναι το επίμαχο μέτρο αναγκαίο για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός ο οποίος πρέπει να μη μπορεί να επιτευχθεί με λιγότερο περιοριστικό μέτρο, όπως η παράδοση του πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος καταγωγής του, εφόσον αυτό έχει δικαιοδοσία να ασκήσει δίωξη κατά του προσώπου αυτού, στο πλαίσιο ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, για τις ίδιες πράξεις για τις οποίες κατηγορείται στην αίτηση εκδόσεως.

Εν προκειμένω, οι προξενικές αρχές της Ιταλίας ενημερώθηκαν για την κατάσταση του R. Pisciotti πριν από την εκτέλεση της επίμαχης στην κύρια δίκη αιτήσεως εκδόσεως, χωρίς να εκδοθεί από τις ιταλικές δικαστικές αρχές ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως έναντι του προσώπου αυτού. Συνεπώς, το δίκαιο της Ένωσης δεν εμπόδιζε την έκδοση του R. Pisciotti στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Γίνεται υπόμνηση ότι η προδικαστική παραπομπή παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, να υποβάλουν στο Δικαστήριο ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, κατά τον ίδιο τρόπο, τα άλλα εθνικά δικαστήρια που επιλαμβάνονται παρόμοιου προβλήματος.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA