Εποπτεία και σταθερότητα του ασφαλιστικού και του συνταξιοδοτικού τομέα στην ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η ασφαλιστική εποπτεία στην ΕΕ μπορεί μεν να παίρνει σχήμα και μορφή, αλλά οι σοβαρές προκλήσεις παραμένουν, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 29/2018, με τίτλο «Η συμβολή της EIOPA στην εποπτεία και στη σταθερότητα του ασφαλιστικού τομέα ήταν σημαντική, οι προκλήσεις όμως είναι σοβαρές», η οποία δημοσιεύθηκε στις 15-11-2018, καταλήγει ότι η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη μιας κοινής εποπτικής νοοτροπίας, καθώς και στην επίτευξη σταθερότητας στον ασφαλιστικό κλάδο. Ωστόσο, μια σειρά σημαντικών προκλήσεων εξακολουθούν να ζητούν λύσεις από την ίδια την Αρχή, τους εθνικούς εποπτικούς φορείς και τους νομοθέτες, δηλώνουν οι ελεγκτές. Στις προκλήσεις αυτές περιλαμβάνονται η αυστηρότερη εποπτεία των διασυνοριακών ασφαλιστικών δραστηριοτήτων, η εποπτεία των εσωτερικών μοντέλων που χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές εταιρείες και η διακυβέρνηση της ίδιας της EIOPA.

Η EIOPA συστάθηκε το 2011 στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών αγορών μετά την κρίση του 2007-2008. Βασικά καθήκοντά της είναι η εξασφάλιση ποιοτικής, αποτελεσματικής και συνεπούς εποπτείας του συνταξιοδοτικού και του ασφαλιστικού τομέα σε ολόκληρη την ΕΕ. Εκτελεί τα καθήκοντά της σε συνεργασία με τους εθνικούς εποπτικούς φορείς (τις εθνικές αρμόδιες αρχές), προκειμένου να εξασφαλίζεται ομοιόμορφο επίπεδο προστασίας των ασφαλισμένων και των φορολογουμένων. Παράλληλα με τις άλλες ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (ΕΕΑ), το θεσμικό της πλαίσιο και η εντολή της αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο διεξοδικής αξιολόγησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Οι ελεγκτές αξιολόγησαν τις δράσεις της EIOPA που αποσκοπούσαν στην επίτευξη σύγκλισης μεταξύ των εθνικών συστημάτων ασφαλιστικής εποπτείας στην ΕΕ την περίοδο 2015-2017, την επάρκεια των πόρων της και τη διακυβέρνησή της. Ανέλυσαν επίσης την πανευρωπαϊκή δοκιμή αντοχής του ασφαλιστικού τομέα του 2016, λόγω της σημασίας της για τον εντοπισμό δυνητικών κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στον ασφαλιστικό τομέα.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι δράσεις της EIOPA για την εξασφάλιση συνεπούς εποπτείας μεταξύ εθνικών αρχών βασίζονταν σε εμπεριστατωμένη ανάλυση. Η EIOPA εντόπισε όντως σοβαρές αδυναμίες στην ποιότητα και στην εφαρμογή των εποπτικών πρακτικών στα διάφορα κράτη μέλη. Ωστόσο, η Αρχή δεν παρακολουθούσε συστηματικά τη συνέχεια που δινόταν στις συστάσεις της.

Η EIOPA αντιμετωπίζει συστημικές αδυναμίες με την εποπτεία των διασυνοριακών ασφαλιστικών δραστηριοτήτων, επισημαίνουν οι ελεγκτές. Η τρέχουσα νομοθεσία και πρακτική δεν εξασφαλίζει το ίδιο επίπεδο εποπτείας, διαφάνειας και προστασίας για όλους τους καταναλωτές της ΕΕ. Ομοίως, οι ελεγκτές σημειώνουν τις σημαντικές διαφορές που υπάρχουν στον βαθμό της αυστηρότητας με την οποία οι εθνικές αρχές εποπτεύουν τα εσωτερικά μοντέλα που χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές εταιρείες για τον υπολογισμό των κινδύνων τους. Η EIOPA ασχολήθηκε μεν με τα ζητήματα αυτά, σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, η περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες αποτέλεσε πρόσκομμα στις προσπάθειές της να βελτιώσει τη συνέπεια.

Σύμφωνα με τους ελεγκτές, η πανευρωπαϊκή δοκιμή αντοχής του ασφαλιστικού τομέα του 2016 είχε οργανωθεί σωστά. Η διαδικασία επικύρωσης και συγκεντρωτικής παρουσίασης των αποτελεσμάτων ήταν τόσο σωστή όσο και ακριβής. Τα διαφορετικά σενάρια ήταν αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των κινδύνων που εντοπίζονται στον συγκεκριμένο τομέα. Ωστόσο, οι ελεγκτές διαπίστωσαν αδυναμίες στην βαθμονόμηση και στην αιτιολόγηση των σεναρίων. Επιπλέον, οι συστάσεις που εξέδωσε η EIOPA μετά τη δοκιμή αντοχής ήταν πολύ γενικές.

Τέλος, η έκθεση υπογραμμίζει τα προβλήματα που υπάρχουν με τη διακυβέρνηση και τους πόρους της EIOPA. Οι δράσεις της Αρχής βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην εποπτεία του ασφαλιστικού τομέα από τις αρχές των διαφόρων κρατών μελών, γεγονός που δεν της παρέχει πάντοτε τη στήριξη που χρειάζεται. Επιπλέον, καθοριστικός είναι ο ρόλος των εθνικών αρχών στο κύριο όργανο διακυβέρνησης της EIOPA, κάτι που μπορεί να υπονομεύσει την ανεξαρτησία της, όταν αυτή αξιολογεί την αποτελεσματικότητα των εργασιών τους. Τέλος, δεδομένης της πολυπλοκότητας των καθηκόντων της EIOPA, ο αριθμός των υπαλλήλων που ασχολούνται με εποπτικά καθήκοντα κρίνεται εξαιρετικά μικρός.

Προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της EIOPA και λαμβανομένης υπόψη της εν εξελίξει αξιολόγησης των ΕΕΑ, οι ελεγκτές συνιστούν στην Αρχή:

• να βελτιώσει την εστίαση των εποπτικών εργαλείων της και να παρακολουθεί την εφαρμογή τους·

• σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους συννομοθέτες, να επιληφθεί των συστημικών αδυναμιών στην εποπτεία των εταιρειών που δραστηριοποιούνται διασυνοριακά και να επιλύσει το πρόβλημα των περιορισμών στην πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν την εποπτεία των εσωτερικών μοντέλων·

• να βελτιώσει τον σχεδιασμό των σεναρίων των δοκιμών αντοχής, να αυξήσει τη διαφάνεια της μεθοδολογίας τους, να εκδίδει περισσότερο συγκεκριμένες συστάσεις και να προωθήσει τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των επιμέρους δοκιμών αντοχής·

• να αυξήσει τον αριθμό των υπαλλήλων που ασχολούνται με εποπτικά καθήκοντα.

Δήλωση

«Οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή τυχόν αστοχιών στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές συνέπειες στην πραγματική οικονομία και στην ευημερία των καταναλωτών», δήλωσε ο Rimantas Šadžius, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Είναι, επομένως, σημαντικό η εν εξελίξει αναθεώρηση της νομοθεσίας να λάβει υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τον έλεγχο στον οποίο υποβάλαμε την EIOPA, ιδίως όσον αφορά την επάρκεια των πόρων της και τη διακυβέρνησή της, καθώς και τη συνεργασία της με τις εθνικές αρχές, προκειμένου να εξασφαλιστεί η σωστή εποπτεία των διασυνοριακών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων».

Ιστορικό

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας αποτελείται από τρεις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (ΕΕΑ), την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ), την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA), καθώς και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ). Το σκεπτικό για τη σύσταση των αρχών αυτών ήταν να διασφαλιστεί στενότερη συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών εποπτικών αρχών (αποκαλούμενες επίσης εθνικές αρμόδιες αρχές), προκειμένου να διευκολυνθεί η υιοθέτηση ενωσιακών λύσεων σε διασυνοριακά προβλήματα και να προωθηθεί η συνεπής εφαρμογή και ερμηνεία των κανόνων.

Η EIOPA ενεργεί ως ανεξάρτητος φορέας που παρέχει συμβουλές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Οι αρμοδιότητές της στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ασφαλιστικής αγοράς υπάγονται σε τέσσερις ευρείες κατηγορίες: ρύθμιση, εποπτεία και εποπτική σύγκλιση, χρηματοπιστωτική σταθερότητα και προστασία των καταναλωτών.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)