ΕΣΡ: Πρόστιμο 160.000 ευρώ YouTuber για προσβολή της ηθικής και πνευματικής ανάπτυξης ανηλίκων και υποκίνηση σε βία και μίσος κατά ατόμων με πνευματική και σωματική υστέρηση (απόφαση 148/2024)

Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) επέβαλε σε YouTuber πρόστιμο ύψους 80.000 ευρώ για την προσβολή της ηθικής και πνευματικής ανάπτυξης των ανηλίκων, καθώς και 80.000 ευρώ για την υποκίνηση σε βία και μίσος κατά πληθυσμιακών ομάδων βάσει ιδίως της πνευματικής και σωματικής υστέρησης των μελών τους και των χαρακτηριστικών του χρώματος και της φυλής (απόφαση 148/2024).

Πιο αναλυτικά, η Αρχή επεσήμανε ότι οι πάροχοι μέσων επικοινωνίας υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των ανηλίκων από την προβολή οπτικοακουστικού περιεχομένου που μπορεί να έχει αρνητική επίπτωση στην ηθική και πνευματική τους ανάπτυξη. Κατά μείζονα λόγο, θεωρείται ιδιαιτέρως επιβλαβής για την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων η προβολή προτύπων και συμπεριφορών που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξία και προσωπικότητα. Σαφείς κινδύνους για τους ανηλίκους συνεπάγεται η προβολή σκηνών φυσικής και λεκτικής βίας, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν η βία αυτή ασκείται απρόκλητα, έναντι καταβολής χρηματικού ανταλλάγματος από το κοινό και υπό το πρόσχημα της ψυχαγωγίας του, εναντίον προσώπων που φαίνονται να βρίσκονται σε φυσική ή/και σε πνευματική αδυναμία να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τον εαυτό τους.  

Επεσήμανε, επίσης, πως οι πάροχοι μέσων επικοινωνίας υποχρεούνται να μην υποκινούν, έστω και με έμμεσο τρόπο, τη βία και το μίσος κατά προσώπων και πληθυσμιακών ομάδων. Αυτονοήτως, η προβολή περιεχομένου που υποκινεί, έστω και έμμεσα, στη βία και το μίσος κατά πληθυσμιακών ομάδων, στη βάση των ως άνω χαρακτηριστικών των προσώπων που τις αποτελούν, είναι επιβλαβής και για την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων.

Εν προκειμένω, κατά την κρίση της Αρχής, ο εγκαλούμενος, ο οποίος διατηρούσε κανάλι με το όνομα LEUTERIS TV, στην πλατφόρμα YouTube, ενήργησε ως πάροχος περιεχομένου και οι ηλεκτρονικώς προβαλλόμενες και αναρτώμενες από αυτόν εκπομπές ενέπιπταν στην έννοια της υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων. Ειδικότερα, επρόκειτο για παροχή οπτικοακουστικού τύπου υπηρεσιών που φέρονταν να στοχεύουν στην ψυχαγωγία του κοινού, οι οποίες προσφέρονταν με οικονομικό σκοπό και έναντι καταβολής χρηματικού ανταλλάγματος και με τρόπο απολύτως οργανωμένο και συστηματικό που προσομοίαζε με την παροχή οπτικοακουστικού περιεχομένου από τους παραδοσιακούς παρόχους.

Περαιτέρω, η Αρχή έκρινε ότι με τη μετάδοση του επίμαχου οπτικοακουστικού περιεχομένου, ο εγκαλούμενος έθεσε σε άμεσο κίνδυνο την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων με την προβολή: i) σκηνών βασανισμού συμμετεχόντων προσώπων, ii) προτύπων και συμπεριφορών που προσβάλλουν κατάφωρα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, iii) σκηνών φυσικής και λεκτικής βίας. Άκρως επιβλαβές για την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων ήταν και το γενικότερο πλαίσιο αυτών των εκπομπών, το οποίο επέτρεπε και ενθάρρυνε την καταβολή χρηματικού ανταλλάγματος από το κοινό προκειμένου να πραγματοποιηθούν κατά ορισμένων από τους συμμετέχοντες ενέργειες που συνιστούσαν βαρύτατη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, οι ενέργειες αυτές εμπεριείχαν την άσκηση φυσικής βίας και κατέληγαν στον βασανισμό των παθόντων με τη χρήση συσκευών ηλεκτρικής εκκένωσης. Το μήνυμα το οποίο εκπεμπόταν επομένως στους ανηλίκους ήταν ότι είναι νομικώς και ηθικώς επιτρεπτό να προσβάλλεται η ανθρώπινη αξία και προσωπικότητα και να υποβάλλονται άτομα σε βασανισμό έναντι καταβολής χρημάτων και ότι συνιστά μορφή ψυχαγωγίας η χρηματοδότηση συμπεριφορών βίαιων και προσβλητικών για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, με θύματα μάλιστα πρόσωπα ευρισκόμενα συνήθως σε κατάσταση σωματικής και πνευματικής υστέρησης.    

Έκρινε, επίσης, ότι με τη μετάδοση του επίμαχου οπτικοακουστικού περιεχομένου, ο εγκαλούμενος ενθάρρυνε τη βία και το μίσος κατά πληθυσμιακών ομάδων βάσει ιδίως της πνευματικής και σωματικής υστέρησης των μελών τους και των χαρακτηριστικών του χρώματος και της φυλής: α) επιτρέποντας την προβολή προσβλητικών για τους συμμετέχοντες μηνυμάτων από πρόσωπα που παρακολουθούσαν το πρόγραμμα και συμφωνώντας με το απαξιωτικό περιεχόμενο των μηνυμάτων αυτών, β) ασκώντας ο ίδιος και απαιτώντας και από άλλους να ασκήσουν φυσική και λεκτική βία κατά των συμμετεχόντων έναντι καταβολής χρηματικού ανταλλάγματος, γ) προβαίνοντας επανειλημμένως σε πράξεις βασανισμού αλλοδαπής γυναίκας μαύρου χρώματος και απαιτώντας και από άλλους να προβούν σε αντίστοιχες πράξεις εναντίον της. 

Η Αρχή απέρριψε τον ισχυρισμό του εγκαλουμένου, ότι την ευθύνη για τη λήψη μέτρων προστασίας των ανηλίκων την έφερε η ηλεκτρονική πλατφόρμα στην οποία προβάλλονταν οι επίμαχες εκπομπές και όχι ο ίδιος, καθώς αυτή αποτελούσε τον πάροχο οπτικοακουστικών μέσων. Ο πάροχος υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας είναι το πρόσωπο εκείνο που έχει τη συντακτική ευθύνη για την επιλογή του οπτικοακουστικού περιεχομένου της οικείας υπηρεσίας, ακόμα και στην περίπτωση που το περιεχόμενο αυτό προβάλλεται μέσω κάποιας ηλεκτρονικός πλατφόρμας που έχει ως χαρακτηριστικό της οποίας την απουσία συντακτικής ευθύνης. Εφόσον, επομένως, ο εγκαλούμενος πληρούσε τις προϋποθέσεις χαρακτηρισμού του ως παρόχου μέσων επικοινωνίας, ήταν αυτός που έφερε την ευθύνη για τη λήψη των προβλεπόμενων κατά την οικεία νομοθεσία μέτρων προστασίας των ανηλίκων. Τούτο ανεξαρτήτως των τυχόν υποχρεώσεων που φέρει εκ παραλλήλου η κάθε πλατφόρμα ως προς το περιεχόμενο που αναρτούν σε αυτήν οι χρήστες και των τυχόν επιπλέον μέτρων που η ίδια αυτοβούλως λαμβάνει για την προστασία του κοινού. 

Ισχυρίστηκε, περαιτέρω, ο εγκαλούμενος ότι την ευθύνη για την προστασία των ανηλίκων χρηστών τη φέρουν οι γονείς τους, οι οποίοι όφειλαν να κάνουν χρήση των μηχανισμών που τους παρέχει η πλατφόρμα του YouTube για να αποκλείσουν την πρόσβαση των ανηλίκων τέκνων τους σε επικίνδυνο για την ηθική και πνευματική τους ανάπτυξη περιεχόμενο.

Κατά την κρίση της Αρχής, ωστόσο, κάθε πάροχος περιεχομένου υποχρεούται κατά νόμον να λαμβάνει τα κατάλληλα κατά περίπτωση μέτρα για την προστασία των ανηλίκων από ακατάλληλο οπτικοακουστικό περιεχόμενο. Προβλέπεται μάλιστα ρητώς ότι  το πλέον επιβλαβές περιεχόμενο υπόκειται στα αυστηρότερα μέτρα. Δεν μπορούν επομένως οι πάροχοι να μεταθέσουν τη σχετική ευθύνη τους στους γονείς των ανηλίκων, οι οποίοι άλλωστε χρειάζονται πληροφόρηση για να κρίνουν ποιο περιεχόμενο είναι ακατάλληλο για παρακολούθηση από ανηλίκους. Το ίδιο άλλωστε το YouTube παρέχει στους παραγωγούς οπτικοακουστικού περιεχομένου που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του αποτελεσματικά μέσα αποκλεισμού των ανηλίκων από ακατάλληλα βίντεο, μέσω ιδίως της ενεργοποίησης από αυτούς του μηχανισμού περιορισμού ηλικίας.

Κατόπιν των ανωτέρω, λαμβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα και την επαναληπτικότητα της παραβάσεως του εγκαλουμένου και τον πολύ μεγάλο αριθμό των θεάσεων που συγκέντρωσαν οι προβληθείσες και αναρτηθείσες από αυτόν οπτικοακουστικές εκπομπές, η Αρχή επέβαλε πρόστιμο: α) των ογδόντα χιλιάδων (80.000) ευρώ για την προσβολή της ηθικής και πνευματικής ανάπτυξης των ανηλίκων, β) των ογδόντα χιλιάδων (80.000) ευρώ για την υποκίνηση σε βία και μίσος κατά πληθυσμιακών ομάδων βάσει ιδίως της πνευματικής και σωματικής υστέρησης των μελών τους και των χαρακτηριστικών του χρώματος και της φυλής.

Δείτε αναλυτικά την απόφαση του ΕΣΡ στο epository-esr.ekt.gr.