Horizon 2020: Το μεγαλύτερο δημόσιο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας παγκοσμίως

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Επιτακτική ανάγκη η λιγότερη γραφειοκρατία στη χρηματοδότηση της έρευνας στην ΕΕ, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 28/2018, με τίτλο «Η πλειονότητα των μέτρων απλούστευσης που εισήχθησαν στο πλαίσιο του προγράμματος “Ορίζων 2020” διευκόλυναν τους δικαιούχους, εξακολουθούν όμως να υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης», η οποία δημοσιεύθηκε στις 6-11-2018, καταλήγει ότι η διοικητική επιβάρυνση σε σχέση τόσο με την υποβολή αίτησης επιχορήγησης για έρευνα στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» όσο και με τη διαχείριση των εν λόγω επιχορηγήσεων μειώθηκε. Επιπλέον, οι ελεγκτές αναφέρουν ότι, στην πλειονότητά τους, τα μέτρα απλούστευσης που έλαβε η Επιτροπή υπήρξαν αποτελεσματικά, μολονότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης.

Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» παρέχει χρηματοδότηση σε ερευνητές, ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια, ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιους φορείς, μεμονωμένα ή σε κοινοπραξίες, στο πλαίσιο συνεργατικών ερευνητικών έργων. Με προϋπολογισμό 76,4 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2014-2020 είναι το μεγαλύτερο δημόσιο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας παγκοσμίως.

Κεντρική επιδίωξη του προγράμματος «Ορίζων 2020» είναι η απλούστευση και η μείωση της γραφειοκρατίας. Οι ελεγκτές αξιολόγησαν κατά πόσο τα μέτρα απλούστευσης της Επιτροπής μείωσαν τη διοικητική επιβάρυνση των δικαιούχων. Διαπιστώσαμε ότι, στην πλειονότητά τους, τα μέτρα ήταν αποτελεσματικά, μολονότι δεν απέφεραν όλα τα επιθυμητά αποτελέσματα και εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Σύμφωνα με τους ελεγκτές, σημαντική είναι επίσης η σταθερότητα των κανόνων γιατί, ακόμη και αν οι δικαιούχοι μπορούν να προσαρμόζονται στην πολυπλοκότητα, οι συχνές τροποποιήσεις προκαλούν σύγχυση και αβεβαιότητα.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι η Επιτροπή αξιοποίησε την πείρα της από τη διαχείριση προηγούμενων προγραμμάτων-πλαισίου. Νέες δομές, και ιδίως το κοινό κέντρο υποστήριξης, συνέβαλαν στη συνεκτικότερη εφαρμογή του προγράμματος. Εντούτοις, η υπηρεσία πληροφοριών για την έρευνα, η οποία παρέχει συμβουλές και στήριξη σε αιτούντες και συμμετέχοντες, δεν ενσωματώθηκε στο κοινό κέντρο υποστήριξης, και ο βαθμός στήριξης και καθοδήγησης που προσφέρουν τα εθνικά σημεία επαφής ποικίλλει.

Υποστηρικτικά εργαλεία, όπως η διαδικτυακή πύλη για τους συμμετέχοντες, βελτιώθηκαν και η χρήση της ηλεκτρονικής υπογραφής είχε ως αποτέλεσμα να απλουστευθούν η χορήγηση και η διαχείριση των επιχορηγήσεων. Ωστόσο, εξακολουθούν να απαιτούνται ορισμένες τεχνικές βελτιώσεις και το εγχειρίδιο για τις επιχορηγήσεις είναι δύσχρηστο, ειδικά για τους άπειρους.

Το διάστημα από την υποβολή της αίτησης μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας επιχορήγησης μειώθηκε σημαντικά. Ωστόσο, ένα ελάχιστο ποσοστό των προσκλήσεων υποβολής χρησιμοποιεί την αξιολόγηση σε δύο στάδια, γεγονός που έχει αντίκτυπο ιδίως στους απορριφθέντες αιτούντες. Επιπλέον, η Σφραγίδα Αριστείας που αποσκοπεί να βοηθήσει τις καλύτερες από τις απορριφθείσες προτάσεις να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από αλλού, δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στις προσδοκίες.

Οι κανόνες για τις δαπάνες προσωπικού παραμένουν περίπλοκοι, με αποτέλεσμα σφάλματα στις δηλώσεις δαπανών. Οι αρνητικές παρενέργειες της νέας προσέγγισης προκάλεσαν κάποια σύγχυση και νομική αβεβαιότητα. Οι επιλογές απλουστευμένου κόστους, όπως τα κατ' αποκοπή ποσά και τα βραβεία παροχής κινήτρων, μπορούν να μειώσουν τον διοικητικό φόρτο, ωστόσο δεν έχουν ακόμη δοκιμαστεί επαρκώς.

Οι ελεγκτές συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα εξής:

• να βελτιώσει την επικοινωνία με αιτούντες και δικαιούχους·
• να εντατικοποιήσει δοκιμαστική χρήση των κατ' αποκοπή ποσών·
• να διερευνήσει το ενδεχόμενο ευρύτερης χρήσης της αξιολόγησης προτάσεων σε δύο στάδια·
• να επανεξετάσει τους όρους αμοιβής των εμπειρογνωμόνων αξιολογητών·
• να μεριμνήσει για την ευρύτερη αναγνώριση της Σφραγίδας Αριστείας·
• να εξασφαλίσει σταθερότητα των κανόνων και της καθοδήγησης για τους συμμετέχοντες· να βελτιώσει την ποιότητα των ελέγχων που ανατίθενται εξωτερικά·
• να απλουστεύσει περαιτέρω τα εργαλεία και την καθοδήγησή της για τις ΜΜΕ.

Δήλωση

«Η απλούστευση της χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη της ΕΕ επί πολλά έτη», δήλωσε ο Alex Brenninkmeijer, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Η διαδικασία της εξασφάλισης επιχορήγησης είναι πλέον περισσότερο προσιτή σε μεγαλύτερο μερίδιο των ερευνητών, αλλά η Επιτροπή μπορεί να βελτιώσει περαιτέρω τη στήριξή της ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα των διαφόρων εργαλείων διασύνδεσης, όπως τα γραφεία υποστήριξης και τα εθνικά σημεία επαφής.»

Ιστορικό

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)