Η ευθύνη των μηχανών αναζήτησης για την επεξεργασία δεδομένων και το περιεχόμενο που αναρτούν τρίτοι στο διαδίκτυο (ΑΠ 854/2025)

Την ευθύνη των μηχανών αναζήτησης ως προς το περιεχόμενο που αναρτούν τρίτοι στο διαδίκτυο, καθώς και ως προς την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων που υπάρχουν σε αυτό το περιεχόμενο, ανέλυσε ο Άρειος Πάγος στο πλαίσιο υπόθεσης περί διαγραφής υβριστικών λέξεων-κλειδιών που εμφανίζονταν στις υπηρεσίες suggest και auto complete της μηχανής αναζήτησης κατά την πληκτρολόγηση συγκεκριμένου ονόματος (ΑΠ 854/2025).

Σύμφωνα με το ιστορικό της υπόθεσης, η ενάγουσα – αναιρεσίβλητη κατέθεσε αγωγή, καθώς και αίτηση για λήψη ασφαλιστικών μέτρων και προσωρινής διαταγής, με αίτημα να σταματήσει να συσχετίζεται το όνομά της με λέξεις κλειδιά όπως «τραβέλι», «αλλαγή φύλου» και «άντρας», οι οποίες εμφανίζονταν στις υπηρεσίες υποδείξεως (suggest) και αυτόματης συμπληρώσεως (auto complete) της μηχανής αναζήτησης στο ίντερνετ όταν κάποιος πληκτρολογούσε το όνομά της, κατόπιν δημοσιευμάτων σχετικά με την ενάγουσα, η οποία στα πλαίσια της επαγγελματικής της απασχόλησης ως δημοσιογράφος την χρονική εκείνη περίοδο έκανε δημοσιογραφική έρευνα για το επίκαιρο τότε θέμα της εισαγωγής και χρήσεως "γενοσήμων" φαρμάκων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Η ενάγουσα στράφηκε τόσο κατά της αμερικανικής εταιρείας – παρόχου υπηρεσιών μηχανής αναζητήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και της δραστηριοποιούμενης στην Ελλάδα θυγατρικής αυτής εταιρείας.

Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκανε δεκτή την αγωγή και επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση ύψους 30.000 ευρώ λόγω προσβολής της προσωπικότητας της ενάγουσας. Ομοίως έκρινε και το δευτεροβάθμιο δικαστήριο.

Συγκεκριμένα, το εφετείο επεσήμανε ότι αμφότερες οι εναγόμενες εταιρείες είναι ενιαίως υπεύθυνες για την τεχνική λειτουργία και την οικονομική (εμπορική) εκμετάλλευση της μηχανής αναζήτησης, μέσω της οποίας παρέχονται οι υπηρεσίες υποδείξεως (suggest) και αυτόματης συμπληρώσεως (auto complete). Δια δε των κατά περίπτωση αρμοδίων προστηθέντων υπαλλήλων τους έθιξαν την τιμή και την υπόληψη και προσέβαλαν την προσωπικότητα της ενάγουσας συσχετίζοντας ευθέως το πρόσωπό της με τις ανωτέρω εξυβριστικές και προσβλητικές λέξεις. Παρόλο που έλαβαν νομοτύπως γνώση τόσο της προσωρινής διαταγής όσο και της απόφασης ασφαλιστικών, δεν μερίμνησαν για τη διαγραφή των ως άνω μειωτικών για την ενάγουσα λέξεων και φράσεων, εξακολούθησαν να προβαίνουν σε επεξεργασία του ως άνω περιεχομένου με χρήση των συσχετιζομένων με το ονοματεπώνυμο της τελευταίας προαναφερόμενων "λέξεων - κλειδιών", με σκοπό να πωλούν διαφημιστικό χώρο προς ανάρτηση διαφημίσεων τρίτων επιχειρήσεων, προκειμένου οι εν λόγω διαφημίσεις να προβάλλονται στους χρήστες του διαδικτύου κατά την αναζήτηση πληροφοριών περί το πρόσωπο της ενάγουσας.

Αλλά και το ανώτατο δικαστήριο επικύρωσε την κρίση του εφετείου, επισημαίνοντας ιδίως ότι ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης είναι υπεύθυνος της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων της ενάγουσας, η οποία (επεξεργασία) πραγματοποιείται για τις ανάγκες της λειτουργίας της μηχανής αναζήτησης και των παρεχόμενων λειτουργιών suggest και auto complete. Είναι δε συνυπεύθυνος για την αδικαιολόγητη μη διαγραφή των επίμεμπτων πληροφοριών σε βάρος της ενάγουσας και, κατ' ακολουθίαν, νομιμοποιείται παθητικώς στην αγωγή.

Κρίθηκε, μάλιστα, ότι εφόσον το αίτημα διαγραφής (απαλείψεως συνδέσμων), συναρτήθηκε με την έκδοση προσωρινής διαταγής και απόφασης ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία διατάχθηκε η παράλειψη στο μέλλον «οιασδήποτε αναφοράς στο όνομα και άτομο της αιτούσας στις ιστοσελίδες των πρώτου και τρίτης των καθ' ων, καθώς και την παράλειψη της τέταρτης ων καθ' ων να συσχετίζει στο μέλλον, στο πεδίο αναζήτησης της ιστοσελίδας της, το όνομα της αιτούσας με τις λέξεις "τραβέλι, τρανσέξουαλ και τραβεστί" ή έτερες δυσφημιστικές φράσεις ή λέξεις», οι οποίες επιδόθηκαν νομοτύπως, δεν απαιτείτο (άλλο) ειδικό και συγκεκριμένο αίτημα της ενάγουσας, που θα προσδιόριζε τους διαγραπτέους συνδέσμους δια των ηλεκτρονικών τους διευθύνσεων (URL), με ειδικά φίλτρα.

Απόσπασμα απόφασης

Με βάση τις ανωτέρω εν όλω νομικές παραδοχές και από την ανωτέρω επισκόπηση της αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης, οι προβαλλόμενοι από τις αναιρεσείουσες πρώτος και τρίτος από τους λόγους αναιρέσεως είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι, και, ειδικότερα, καθόσον: α) με το να κρίνει το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση και με τις προπαρατεθείσες αιτιολογίες και παραδοχές της, ότι η ... είναι υπεύθυνη της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων της αναιρεσίβλητης, η οποία (επεξεργασία) πραγματοποιείται για τις ανάγκες της λειτουργίας της μηχανής αναζητήσεως (...) και των παρεχομένων υπ'αυτής λειτουργιών υποδείξεως (suggest) και αυτομάτου συμπληρώσεως (auto complete) και, επίσης, ότι είναι συνυπεύθυνη για την αδικαιολόγητη μη διαγραφή των επίμεμπτων πληροφοριών σε βάρος της ήδη αναιρεσίβλητης -ενάγουσας και κατ' ακολουθίαν νομιμοποιείται παθητικώς στην αγωγή, κρίνοντας κατ' ουσίαν την υπόθεση, δεν υπέπεσε σε παράβαση των κανόνων δικαίου που εφάρμοσε [ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθρων 2(δ) (ζ) και (η), 3 ΙΙ, III (α) και (β), 4 Ι, 12 ΙΙ,ΙΙΙ και IV και 13 του ν. 2472/1997 , καθώς και τις διατάξεις των άρθρων 2, 6, 12 και 14 της Οδηγίας 95/46/ΕΚ) σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 57,59, 914 επομ. και 932 ΑΚ), εν όψει των πραγματικών περιστατικών που ανελέγκτως δέχθηκε ότι αποδείχθηκαν, τα οποία ορθά υπήγαγε στο νόμο, μη ιδρυομένου, έτσι, του λόγου αυτού (άρθρου 559 αριθμ.1 ΚΠολΔ), αλλά ούτε εκ του άρθρου 559 αρ. 8, εν όψει του ότι το δικαστήριο δεν έλαβε εν προκειμένω υπόψη πράγματα μη προταθέντα, αλλά, απλώς, αυτά τα οποία προτάθηκαν από τους διαδίκους τα υπήγαγε στον αρμόζοντα κανόνα δικαίου. Περαιτέρω, οι αιτιολογίες της απόφασης δεν είναι αντιφατικές ή ανεπαρκείς ως προς το ζήτημα αυτό, σε σχέση με το ορισμένο της αγωγής και την παθητική νομιμοποίηση της πρώτης αναιρεσείουσας- εναγομένης, που ασκεί ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης [σημειουμένου ότι στο δικόγραφο της αγωγής περιέχονταν όλα τα στοιχεία για την εκτίμηση αυτού, ως προς την παθητική νομιμοποίηση των εναγόμενων εταιριών, τόσο της αλλοδαπής (εδρεύουσας στις Η.Π.Α.) εταιρίας υπό την επωνυμία "...." (ήδη "..."), όσο και της ημεδαπής (εδρεύουσας στο Αμαρούσιο Αττικής) μονοπρόσωπης εταιρίας περιορισμένης ευθύνης υπό την επωνυμία "... ...", η οποία, κατά το δικόγραφο της αγωγής, τυγχάνει θυγατρική (κατά ποσοστό συμμετοχής 100%) της ως άνω αλλοδαπής εταιρίας, αμφότερες δε παρέχουν (έστω και διαφορετικής μορφής) υπηρεσίες διαδικτύου στην Ελλάδα με χρήση ειδικής τεχνολογικής υποδομής], ενώ το δευτεροβάθμιο δικαστήριο κατά κυριαρχική εξουσία έκρινε επί της νομικής βάσεως της αγωγής και, ακολούθως, επί των πραγματικών περιστατικών της υποθέσεως με βάση το σύνολο του αποδεικτικού υλικού και την ανέλεγκτη περί αυτού εκτίμησή του, μη ιδρυομένου, έτσι, και του λόγου αναιρέσεως εκ του άρθρου 559 αριθμ. 19 ΚΠολΔ. Με τον δεύτερο από τους λόγους αναιρέσεως, οι αναιρεσείουσες υποστηρίζουν ότι, με το να κρίνει η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, ότι αρκούσε το υποβληθέν, κατά τους ισχυρισμούς τους, από την αναιρεσίβλητη, γενικό και αόριστο αίτημα περί διαγραφής των επίμεμπτων πληροφοριών χωρίς εξειδίκευση των ηλεκτρονικών διευθύνσεων-συνδέσμων (URL) όπου εμφανίζοντο και ότι το αίτημα αυτό ήταν νόμιμο, καθώς και ότι η παράβασή του δημιούργησε ευθύνη σε βάρος των αναιρεσειουσών εταιρειών (... και ...), παρεβίασε ευθέως, και πάντως πλαγίως, τις αναφερόμενες στην αναίρεση διατάξεις [του άρθρου 2 (δ) και (ζ) του ν. 2472/1997 σε συνδυασμό με το άρθρο 13 παρ. 1 του π.δ. 131/2003], εν γένει δε της συναφούς ενωσιακής και εσωτερικής νομοθεσίας. Ειδικότερα δε, εν τέλει, ισχυρίζεται ότι (αριθμ. 35 , σελ. 51-52 αιτήσεως αναιρέσεως) "Πρώτον με το ν' απορρίψει τους προβληθέντας από τις αναιρεσείουσες ισχυρισμούς, ότι για την ενεργοποίηση των εκ του νόμου υποχρεώσεων τους απαιτείτο ειδικό και συγκεκριμένο αίτημα της αναιρεσιβλήτου που θα προσδιόριζε τους διαγραπτέους συνδέσμους δια των ηλεκτρονικών τους διευθύνσεων (URL) παραβίασε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθρων 12 και 13 του ν. 2472/1997 και των αντιστοίχων διατάξεων των άρθρων 12 και 14 της Οδηγ. 95/46/ΕΚ (βλ. παρ. 30-31) και Δεύτερον, με το να δεχθεί ότι ήταν τεχνικά εφικτή η συμμόρφωση των αναιρεσειουσών στις επικαλούμενες υπ' αυτής προσωρινή διαταγή και απόφαση ασφαλιστικών μέτρων καίτοι η συμμόρφωση στα διατασσόμενα υπ' αυτών, λόγω της γενικότητας και αοριστίας τους, καθιστούσαν αναγκαία την εγκατάσταση συστήματος φιλτραρίσματος όλων των διακινουμένων στο διαδίκτυο πληροφοριών που είναι παράνομη, παραβίασε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των προαναφερθεισών Οδηγιών και των σχετικών διατάξεων της εσωτερικής νομοθεσίας, ιδίως δε του π.δ. 131/2003, και του ν. 2472/1992 και του ν. 3471/2006, καθώς και των άρθρων 8 και 11 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Ε.Ε. (βλ. παρ. 32-33). Κατ'αρχήν, σε σχέση με την επίκληση από τις αναιρεσείουσες του π.δ. 131/2003, ο λόγος αυτός αναιρέσεως στηρίζεται επί εσφαλμένης προϋποθέσεως και, ως εκ τούτου, είναι κατά τούτο απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος, αφού ρητώς (πίσω πλευρά φύλλου 21 και φύλλο 22 αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως) αναφέρεται ότι δεν τυγχάνει αυτό (ως άνω π.δ.) εφαρμογής εν προκειμένω. Εξάλλου, όπως έχει κριθεί και ρητώς διατυπώνεται στο διατακτικό της αποφάσεως C?... του Δ.Ε.Ε., "Το Δικαστήριο αποφαίνεται.....3. "Τα άρθρα 12, στοιχείο β?, και 14, πρώτο εδάφιο, στοιχείο α?, της οδηγίας 95/46 έχουν την έννοια ότι, προκειμένου να προστατεύονται τα δικαιώματα που προβλέπουν οι διατάξεις αυτές και εφόσον πληρούνται πράγματι οι οριζόμενες από αυτές προϋποθέσεις, ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης υποχρεούται να απαλείφει από τον κατάλογο αποτελεσμάτων, ο οποίος εμφανίζεται κατόπιν αναζήτησης που έχει διενεργηθεί με βάση το ονοματεπώνυμο ενός προσώπου, συνδέσμους προς δημοσιευμένες από τρίτους ιστοσελίδες που περιέχουν πληροφορίες σχετικές με το πρόσωπο αυτό, και στην περίπτωση κατά την οποία το ονοματεπώνυμο αυτό ή οι πληροφορίες αυτές δεν έχουν διαγραφεί προηγουμένως ή ταυτοχρόνως από τις ως άνω ιστοσελίδες, η υποχρέωση δε αυτή ισχύει ακόμη και όταν αυτή καθαυτή η δημοσίευση των επίμαχων πληροφοριών στις εν λόγω ιστοσελίδες είναι νόμιμη", πολλώ δε μάλλον όταν οι πληροφορίες δεν είναι νόμιμες και ανακριβείς. [Σημειώνεται ότι, το ζήτημα αυτό απασχόλησε εκ νέου το Δ.Ε.Ε., αναφορικά με τον Γ.Κ.Π.Δ., που κατάργησε μεν την οδηγία 95/46 από τις 25 Μαΐου 2018 και αφορά χρονικό διάστημα μεταγενέστερο της υπό κρίση υπόθεσης, αλλά περιλαμβάνει συναφείς προς αυτήν διατάξεις (όπως του άρθρου 12 περ. β'της Οδηγίας 95/46) σε σχέση με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα - ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 8ης Δεκεμβρίου 2022, στην υπόθεση C?460/20 TU RE κατά ..., σκέψη 72, με την οποία κρίθηκε ότι "...στην περίπτωση κατά την οποία το πρόσωπο που υπέβαλε αίτηση διαγραφής συνδέσμων προσκομίζει κρίσιμα και επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, ικανά να στηρίξουν την αίτησή του και να τεκμηριώσουν την πρόδηλη ανακρίβεια των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο ταξινομημένο περιεχόμενο ή, τουλάχιστον, ενός μέρους των πληροφοριών αυτών το οποίο δεν είναι ήσσονος σημασίας σε σχέση με το σύνολο του εν λόγω περιεχομένου, ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης υποχρεούται να κάνει δεκτή την αίτηση διαγραφής συνδέσμων. Το ίδιο ισχύει οσάκις το υποκείμενο των δεδομένων υποβάλλει δικαστική απόφαση εκδοθείσα κατά του εκδότη του ιστοτόπου, η οποία ερείδεται στη διαπίστωση ότι πληροφορίες οι οποίες περιλαμβάνονται στο ταξινομημένο περιεχόμενο και οι οποίες δεν είναι ήσσονος σημασίας σε σχέση με το σύνολο του εν λόγω περιεχομένου, είναι, τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως, ανακριβείς"]. Κατά συνέπεια, εφόσον στην προκειμένη περίπτωση, το αίτημα διαγραφής (απαλείψεως συνδέσμων), συναρτήθηκε με την έκδοση, στο πλαίσιο αιτήσεως ασφαλιστικών μέτρων, της από 24.5.2012 προσωρινής διαταγής του Προέδρου Υπηρεσίας του Πρωτοδικείου Αθηνών (με την οποία απαγορεύτηκε προσωρινά στους καθ' ων οποιαδήποτε αναφορά στο όνομα και το άτομο της αιτούσας σε συσχετισμό με τις λέξεις " τραβέλι, τρανσέξουαλ και τραβεστί " ... μέχρι τη συζήτηση της αιτήσεως και υπό τον όρο συζητήσεως αυτής κατά την ορισθείσα δικάσιμο, η οποία, ως καταχωρισθείσα επί του δικογράφου της ως άνω αιτήσεως επιδόθηκε νομοτύπως στην επαγγελματική εγκατάσταση στην Ελλάδα της δεύτερης αναιρεσείουσας την 29.5.2012, όπως αναφέρεται στην αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση) και, ακολούθως, με την έκδοση της σχετικής επί της ως άνω αιτήσεως υπ' αριθμ. ... αποφάσεως του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Διαδικασίας Ασφαλιστικών Μέτρων), με την οποία αυτή έγινε δεκτή ως βάσιμη κατ' ουσίαν ως προς όλους τους καθ' ων (συμπεριλαμβανομένης και της δεύτερης αναιρεσείουσας) και διατάχθηκε, μεταξύ άλλων, η παράλειψη στο μέλλον "οιασδήποτε αναφοράς στο όνομα και άτομο της αιτούσας στις ιστοσελίδες των πρώτου και τρίτης των καθ' ων, καθώς και την παράλειψη της τέταρτης ων καθ' ων να συσχετίζει στο μέλλον, στο πεδίο αναζήτησης της ιστοσελίδας της, το όνομα της αιτούσας με τις λέξεις "τραβέλι, τρανσέξουαλ και τραβεστί" ή έτερες δυσφημιστικές φράσεις ή λέξεις" και αυτή, επίσης, επιδόθηκε στις 15.11.2012 νομοτύπως στην επαγγελματική εγκατάσταση στην Ελλάδα της δεύτερης αναιρεσείουσας - και ανεξαρτήτως, του ότι, επιπλέον, είχε προηγουμένως μεσολαβήσει μεταξύ τους και σχετική ηλεκτρονική αλληλογραφία, ως προς το αίτημα απαλείψεως των προαναφερομένων συνδέσμων, όπως αναλυτικά αναφέρονται τα ανωτέρω στην αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, αιτήματα, προσωρινή διαταγή και απόφαση τα οποία, κατά τις παραδοχές της αναιρεσιβαλλομένης, αγνόησε η δεύτερη αναιρεσείουσα (ενώ υπεύθυνη επεξεργασίας, κατά τα ανωτέρω, κρίθηκε ότι ήταν και η πρώτη αναιρεσείουσα) - επιπλέον δε κρίθηκε ότι δεν απαιτείτο (άλλο) ειδικό και συγκεκριμένο αίτημα της αναιρεσίβλητης, που θα προσδιόριζε τους διαγραπτέους συνδέσμους δια των ηλεκτρονικών τους διευθύνσεων (URL), με ειδικά φίλτρα, με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση δεν παραβιάστηκαν οι επικαλούμενες, ως ανωτέρω ,από την αναιρεσείουσα διατάξεις ουσιαστικού δικαίου της ενωσιακής και εσωτερικής νομοθεσίας, καθώς και των άρθρων 8 και 11 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Ε.Ε., και επομένως είναι αβάσιμος και απορριπτέος ο λόγος αυτός αναιρέσεως (εκ του άρθρου 559 αρ. 1 ΚΠολΔ), ενώ οι κατά τα λοιπά αιτιάσεις των αναιρεσειόντων αφορούν στην εκτίμηση του αποδεικτικού υλικού, η οποία όμως δεν υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο (άρθρο 561 παρ. 1 του Κ.Πολ.Δ.).

Δείτε αναλυτικά την απόφαση στο areiospagos.gr.