Η παρενόχληση και η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία: Ειδική έκθεση από τον Συνήγορο του Πολίτη

Ο Συνήγορος του Πολίτη, ως ο εθνικός φορέας προώθησης, προαγωγής και προστασίας της αρχής της ίσης μεταχείρισης, αλλά και της καταπολέμησης διακρίσεων λόγω φύλου στην εργασία διερευνά καταγγελίες για παρενόχληση, και για σεξουαλική παρενόχληση ειδικότερα. Η παρούσα έκθεση αποτελεί μία σύντομη καταγραφή των ευρημάτων από τις υποθέσεις που χειρίστηκε η Αρχή την περίοδο 2011-2022 και αφορούν παρενόχληση και σεξουαλική παρενόχληση στην απασχόληση και την εργασία.

Το πρόβλημα της παρενόχλησης, και της σεξουαλικής παρενόχλησης ειδικότερα, στην απασχόληση και την εργασία δεν είναι πρόσφατο. Απέκτησε, ωστόσο, νέο και πιο έντονο ενδιαφέρον μετά το διεθνές κίνημα #MeToo και ιδίως, μετά το ελληνικό #MeToo. Δεν μετουσιώθηκε πάντως άμεσα στην αναμενόμενη αύξηση σχετικών καταγγελιών, κυρίως διότι το ελληνικό κίνημα #MeToo προέκυψε και εξελίχθηκε κατά τη περίοδο της πανδημίας, όπου έκτακτα μέτρα για την εργασία τέθηκαν σε ισχύ, όπως η αναστολή εργασίας σε ολόκληρους κλάδους, αλλά και η εισαγωγή του πλαισίου για εργασία από το σπίτι. Είναι ενδεικτικό, ότι την περίοδο της πανδημίας και των έκτακτων μέτρων παρουσιάζεται μείωση του συνολικού αριθμού των εργατικών διαφορών που διαβιβάστηκαν στον Συνήγορο από τις αρμόδιες επιθεωρήσεις εργασίας. Αύξηση καταγράφεται σαφώς πλέον τα έτη 2021 και 2022, όπου ο συνολικός αριθμός σχετικών αναφορών ετησίως σχεδόν διπλασιάζεται.

Η παρούσα έκθεση προσφέρει στον αναγνώστη μία ευρεία επισκόπηση του θεσμικού πλαισίου, εθνικού, ευρωπαϊκού και διεθνούς, για την αποτροπή αλλά και τη διερεύνηση περιστατικών παρενόχλησης και σεξουαλικής παρενόχλησης, όπως και την επιβολή αποτελεσματικών, αναλογικών και αποτρεπτικών κυρώσεων. Ειδικά στο ελληνικό πλαίσιο, καταλυτική αναμένεται η επίδραση του Ν. 4808/2021, με τον οποίο εισάγεται, πλέον, ένα συνεκτικό νομικό πλαίσιο, με διευρυμένο πεδίο προστασίας, για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης, τουλάχιστον στον ιδιωτικό τομέα.

Η  έκθεση, παράλληλα, τυποποιεί τα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας καταγγελλόμενων και καταγγελλόντων, αναδεικνύει ομοιότητες και διαφορές στα περιστατικά παρενόχλησης και σεξουαλικής παρενόχλησης στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, σταχυολογεί τα βασικά προβλήματα στη διερεύνηση των περιστατικών και εισηγείται μέτρα και εργαλεία για την ακόμη αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση σχετικών περιστατικών.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι στην πλειονότητα των υποθέσεων σεξουαλικής παρενόχλησης που χειρίστηκε ο Συνήγορος του Πολίτη, το πρόσωπο που προβαίνει σε πράξεις σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας ασκεί εργοδοτικές εξουσίες και κατέχει ιεραρχική θέση στην επιχείρηση. Στον δημόσιο τομέα, συνήθως πρόκειται για πρόσωπο που κατέχει κάποια θέση στην ιεραρχία. Στον ιδιωτικό, το φαινόμενο αυτό παρατηρείται εντονότερα στις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οικογενειακές ή μη, που αποτελούν, άλλωστε, τη ραχοκοκαλιά του ελληνικού παραγωγικού μοντέλου. Στις μεγάλες επιχειρήσεις, ήδη πριν τη θέσπιση του Ν. 4808/2021, είχαν εισαχθεί κώδικες δεοντολογίας των εργαζομένων και διοργανώνονταν εκπαιδευτικά σεμινάρια, κατά το πρότυπο πρακτικών που ακολουθούνται σε άλλες χώρες, με αποτέλεσμα τον περιορισμό των περιστατικών, αλλά και την αποτελεσματικότερη διαχείριση των καταγγελιών.

Η έκθεση διαπιστώνει τις δυσχέρειες στη συλλογή του απαραίτητου αποδεικτικού υλικού για τη θεμελίωση μίας καταγγελίας παρενόχλησης ή σεξουαλικής παρενόχλησης. Ιδίως στις μικρές επιχειρήσεις, διαπιστώνεται μεγάλος δισταγμός, συχνά υπαναχώρηση και τελικά άρνηση για κατάθεση μαρτύρων που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την καταγγελία. Ειδικά σε ό,τι αφορά την αποτελεσματική διερεύνηση περιστατικών παρενόχλησης και σεξουαλικής παρενόχλησης στον δημόσιο τομέα, και παρά τη σημαντική ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου, εξακολουθεί να προβληματίζει, ότι οι καταγγέλλοντες δημόσιοι υπάλληλοι δεν νομιμοποιούνται να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία διερεύνησης της υπόθεσής τους, ότι οι οικείες καταγγελίες δεν διαβιβάζονται στον Συνήγορο του Πολίτη, το ανεξάρτητο, εξωτερικό όργανο ελέγχου, παρά την ειδική σχετική υποχρέωση των υπηρεσιών που τις παραλαμβάνουν, ότι η διαδικασία εξέτασης των σχετικών καταγγελιών είναι εξαιρετικά χρονοβόρα και, ως εκ τούτου, συντηρείται η εντύπωση στους καταγγέλλοντες μιας πρακτικής συγκάλυψης, που δρα αποτρεπτικά για την υποβολή καταγγελιών.

Τα τελευταία χρόνια, είναι γεγονός, έχουν γίνει αξιοσημείωτα βήματα για την αποτροπή, καθώς και για την ενδελεχή διερεύνηση περιστατικών παρενόχλησης και σεξουαλικής παρενόχλησης στην απασχόληση και την εργασία. Το θεσμικό πλαίσιο έχει ενισχυθεί σημαντικά, ενώ και η ευρύτερη κοινωνική ευαισθητοποίηση, ιδίως μετά το κίνημα #MeToo, είναι εντονότερη.

Η εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ των φορέων που είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή των μέτρων σχετικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία και η ενδυνάμωσή τους με τα κατάλληλα θεσμικά εργαλεία και τους αναγκαίους πόρους, ανθρώπινους και υλικούς, μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην αποτελεσματική διαχείριση περιστατικών παρενόχλησης στην εργασία και την απασχόληση στη χώρα μας.

Η ουσιαστική ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και φορέων μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στη διαμόρφωση ενός εργασιακού περιβάλλοντος ελεύθερου από παρενοχλητικές συμπεριφορές. Και αυτό πρέπει να είναι στόχος και απαίτηση όλων μας

Δείτε την έκθεση στο synigoros.gr