Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην υπηρεσία μιας Έξυπνης Δικαιοσύνης

του Λεωνίδα Κανέλλου, Δικηγόρου, ΔΝ*

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), έχει εισέλθει δυναμικά στον ευαίσθητο χώρο απονομής του δικαίου, ήτοι σε διωκτικές αρχές, δικαστήρια, εισαγγελίες και δικηγορικά γραφεία.

Προηγμένα γνωσιακά εργαλεία υποστηρίζουν τη διαχείριση φακέλων, την προετοιμασία αποφάσεων και τη νομική έρευνα σε πολλαπλές έντυπες και ηλεκτρονικές πηγές. Νοήμονα συστήματα (expert systems) διαχειρίζονται την αυτοματοποιημένη έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων (φορολογία, κοινωνική ασφάλιση, τροχαίες παραβάσεις). Ενοποιημένες πλατφόρμες με χρήση εγκληματολογικών αρχείων, χαρτών, επικοινωνιακών δεδομένων, εικόνων καμερών βιντεοεπιτήρησης και αναγνώρισης προσώπου (π.χ. Rekognition1) επιτρέπουν την προβλεπτική αστυνόμευση περιοχών από τις διωκτικές αρχές (π.χ. HART στο Ηνωμένο Βασίλειο2, CAS στην Ολλανδία, PredPol3 στις ΗΠΑ).

Αλγοριθμικές τεχνικές χρησιμεύουν στην κατάταξη των εγκληματιών σε κλίμακες επικινδυνότητας, ως εργαλεία αξιολόγησης από τους αμερικανούς δικαστές των πιθανοτήτων υποτροπής κρατουμένων (COMPAS4, LSI-R, PSA και PCRA).

Στο αγγλοσαξωνικό δικονομικό δίκαιο προβλέπεται επίσης η ηλεκτρονική συλλογή αποδείξεων (e-discovery, predictive coding) προς κατάθεση στο δικαστήριο. Ειδικά προγράμματα παρέχουν δυνατότητα πρόβλεψης της έκβασης δικαστικών υποθέσεων, μέσω ανάλυσης νομολογίας και δημιουργίας προφίλ δικαστών (“Judge Analytics”5).

Σε αντίθεση με άλλες έννομες τάξεις, παρόμοιες πρακτικές απαγορεύονται ρητά από το νόμο στη Γαλλία, για την προστασία της ιδιωτικότητας των δικαστών, επί ποινή φυλάκισης μέχρι πέντε ετών κατά των παραβατών6.

Στον τομέα της παροχής νομικών συμβουλών, ρομποδικηγόροι (legal chatbots) συμβουλεύουν, μέσω διαλόγου σε φυσική γλώσσα, πολίτες για διαζύγια, διαδικασίες χορήγησης βίζας και ενστάσεις κατά τροχαίων παραβάσεων. Επιπρόσθετα, ρομποδικαστές καθοδηγούν πολίτες για απλά ζητήματα σε δικαστήρια (Xinhua στην Κίνα7) καθώς και υπαλλήλους της γραμματείας για την προετοιμασία του ποινικού φακέλου (όπως στην εισαγγελία του Μπουένος Αϋρες στην Αργεντινή).

Ωστόσο, οι εξελίξεις αυτές απαιτούν ιδαίτερη εγρήγορση και προσοχή. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Δικηγορικών Συλλόγων (CCBE8), και τον Κώδικα Δεοντολογίας9 της Επιτροπής (CEPEJ) του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη χρήση της ΤΝ στα δικαστικά συστήματα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας ΤΝ απαιτεί συμμόρφωση με ένα κατάλληλο πλαίσιο ηθικών και δεοντολογικών αρχών, συμβατών με την ΕΣΔΑ, τον ΧΘΔΕΕ και τον ΓΚΠΔ (δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη, δίκαιη δίκη από αμερόληπτο δικαστήριο10, προστασία της ιδιωτικής ζωής, μη έκδοση πλήρως αυτοματοποιημένων αποφάσεων (άρθρο 22 και αιτ. σκ. 71,72 ΓΚΠΔ 2016/679) κ.λπ.11

Για το θέμα μπορείτε να δείτε περισσότερα στην πρόσφατη έκδοση "THE GDPR HANDBOOK" (Απρίλιος 2020, Νομική Βιβλιοθήκη).

* Ο Λεωνίδας Κανέλλος, είναι Δικηγόρος, Διδάκτωρ Δικαίου της Πληροφορικής και Νομικής Πληροφορικής, στέλεχος της Νομικής Υπηρεσίας του ΔΣΑ, Πρόεδρος του DPO Network (https://www.dponetwork.gr/), τ. πρόεδρος της ΕΕΤΤ και του BEREC.

• 1. Λεωνίδας Κανέλλος, THE GDPR HANDBOOK, Απρίλιος 2020, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ. 339-340.
• 2. Natt Burgess, UK police are using AI to inform custodial decisions – but it could be discriminating against the poor, 1 Μαρτίου 2018, σε https://www.wired.co.uk/article/police-ai-uk-durham-hart-checkpoint-algo...
• 3. https://www.predpol.com/how-predictive-policing-works/
• 4. Το λογισμικό COMPAS (Correctional Offender Management Profiling for Alternative Sanctions), αποτελεί εργαλείο διαχείρισης ποινικών υποθέσεων και συνδρομής στη λήψη αποφάσεων προς χρήση από τα αμερικανικά δικαστήρια για να εκτιμήσουν την πιθανότητα υποτροπής ενός κατηγορουμένου, μέσω κατάταξης σε κλίμακες επικινδυνότητας.
• 5. Kayla Matthews, Using Data Analytics to Track Legal Insights on Judges, January 6, 2020 σε https://www.lawtechnologytoday.org/2020/01/data-analytics-to-track-legal...
• 6. Κατ'άρθρο 33 του γαλλικού νόμου 2019-222 της 13ης Μαρτίου 2019 περί μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης, https://www.legifrance.gouv.fr/eli/loi/2019/3/23/2019-222/jo/article_33
• 7. Beijing Internet court launches AI judge, άρθρο δημοσιευθέν σε http://www.chinadaily.com.cn/a/201906/28/WS5d156cada3103dbf1432ac74.html
• 8. CCBE Considerations on the legal aspects of Artificial Intelligence, 2020, σε https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/I...
• 9. Ο Χάρτης υιοθετήθηκε στο Στρασβούργο, κατά τη 31η σύνοδο της ολομέλειας της CEPEJ 3-4 Δεκεμβρίου 2018 και είναι δημοσιευμένος σε ελληνική μετάφραση στη διεύθυνση https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-6177-2019-INIT/el/pdf
• 10. Μελέτη της αμερικανικής οργάνωσης προστασίας δικαιωμάτων (ProPublica) απέδειξε ύπαρξη ρατσιστικών στερεοτύπων σε βάρος έγχρωμων κρατουμένων σε σχέση με τους λευκούς https://www.propublica.org/article/machine-bias-risk-assessments-in-crim... Βλ. ακόμα A Popular Algorithm Is No Better at Predicting Crimes Than Random People, https://www.theatlantic.com/technology/archive/2018/01/equivant-compas-a...
• 11. Λεωνίδας Κανέλλος, ό.π. Σελ. 364-370.