Καλύτερη προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος: Η θέση του Συμβουλίου της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει μέτρα για να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος σε ευρύ φάσμα τομέων.

Το Συμβούλιο (σε επίπεδο πρέσβεων) ενέκρινε σήμερα τη θέση του όσον αφορά την οδηγία σχετικά με την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

Είναι πλέον έτοιμο να αρχίσει διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με σκοπό να επιτευχθεί συμφωνία πριν από το τέλος της κοινοβουλευτικής περιόδου.

Οι νέοι κανόνες θα καταστήσουν υποχρεωτική τη δημιουργία ασφαλών διαύλων υποβολής καταγγελιών τόσο εντός του οικείου οργανισμού - ιδιωτικού ή δημόσιου, εφόσον απασχολεί πάνω από 50 εργαζόμενους- όσο και στις δημόσιες αρχές.

Επίσης, θα προσφέρουν υψηλό επίπεδο προστασίας των πληροφοριοδοτών έναντι πιθανών αντιποίνων και θα απαιτούν από τις εθνικές αρχές να ενημερώνουν επαρκώς τους πολίτες και να εκπαιδεύουν τους δημοσίους υπαλλήλους σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της υποβολής καταγγελιών.

Πρόσφατα σκάνδαλα όπως οι περιπτώσεις των Cambridge analytica ή των Lux Leaks κατέδειξαν τη σημασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας τους σε ολόκληρη την Ένωση. Δεν θα πρέπει κανένας να αντιμετωπίζει κίνδυνο σπίλωσης της φήμης του ή απώλειας της θέσης εργασίας του λόγω της αποκάλυψης παράνομης συμπεριφοράς.

Πρέσβειρα Luminița Odobescu, Μόνιμη Αντιπρόσωπος της Ρουμανίας στην ΕΕ

Κυριότερα στοιχεία της θέσης του Συμβουλίου

Συνολικά, το Συμβούλιο διευκρίνισε ορισμένες διατάξεις του κειμένου, ώστε να αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου και να ληφθούν καλύτερα υπόψη οι σχέσεις μεταξύ των νέων κανόνων και της ισχύουσας νομοθεσίας σε ορισμένους τομείς.

Ορισμένα από τα στοιχεία της θέσης που ενέκρινε το Συμβούλιο σε σχέση με την αρχική πρόταση είναι τα εξής:

• Σύστημα υποβολής καταγγελιών: Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος θα πρέπει πρώτα να κάνουν χρήση εσωτερικών διαύλων εντός του οικείου οργανισμού, προτού χρησιμοποιήσουν εξωτερικούς διαύλους υποβολής καταγγελίας (προς τις δημόσιες αρχές) και, τελικώς, προβούν σε δημόσια αποκάλυψη. Ωστόσο, η αρχή μιας τέτοιας διαδικασίας σε τρία στάδια περιλαμβάνει εξαιρέσεις που επιτρέπουν την άμεση προσφυγή σε εξωτερικό δίαυλο ή ακόμα και τη δημόσια αποκάλυψη σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις (π.χ. σε περίπτωση προφανούς ή άμεσου κινδύνου για το δημόσιο συμφέρον)·
• Πρόσωπα που προστατεύονται από τις νέες διατάξεις: Αυτά τα στοιχεία της πρότασης της Επιτροπής διατηρούνται, και καλύπτουν μεγάλο αριθμό προσώπων που θα μπορούσαν να αποκτήσουν πληροφορίες σχετικά με παραβάσεις στο εργασιακό πλαίσιο π.χ. εργαζόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων υπαλλήλων σε εθνικό/τοπικό επίπεδο, εθελοντές και ασκούμενοι, μη εκτελεστικά στελέχη, μέτοχοι, κ.λ.π.
• Υποχρεώσεις ανάδρασης εκ μέρους των αρχών και των επιχειρήσεων: θα πρέπει να δίνουν απάντηση και συνέχεια στις καταγγελίες εντός 3 μηνών ( με δυνατότητα παράτασης σε 6 μήνες για τους εξωτερικούς διαύλους σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις)·
• Δημόσια αποκάλυψη: Το Συμβούλιο εισήγαγε άρθρο που καθορίζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα πρόσωπο να προστατεύεται από τους νέους κανόνες σε περίπτωση που αποκαλύπτει δημοσίως πληροφορίες·
• Πεδίο εφαρμογής: η θέση του Συμβουλίου διατηρεί το ευρύ πεδίο εφαρμογής που προτείνει η Επιτροπή και καλύπτει τομείς όπως οι δημόσιες συμβάσεις, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, η πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η δημόσια υγεία κλπ.

Επόμενα στάδια

Οι τριμερείς διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα αρχίσουν το συντομότερο δυνατόν. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθόρισε τη θέση του επί του νομοθετικού κειμένου τον Δεκέμβριο του 2018.

Ιστορικό

Η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος σήμερα είναι κατακερματισμένη. Προς το παρόν, μόνον 10 χώρες της ΕΕ διαθέτουν ολοκληρωμένη νομοθεσία για την προστασία τους. Σε επίπεδο ΕΕ, υπάρχει νομοθεσία μόνον σε πολύ συγκεκριμένους τομείς (κυρίως στους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών), η οποία περιλαμβάνει μέτρα για την προστασία των καταγγελλόντων.

Μια μελέτη του 2017 που διεξήγαγε η Επιτροπή εκτίμησε ότι οι απώλειες δυνητικών κερδών που οφείλονται στη μη προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, μόνο για τις δημόσιες συμβάσεις, κυμαίνονται από 5,8 ως 9,6 δισ. ευρώ ετησίως για την ΕΕ συνολικά.

• Θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την οδηγία για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος
• Δικτυακός τόπος της Επιτροπής — ενημερωτικό δελτίο για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος