«Κίτρινη κάρτα» από το Ευρ. Ελεγκτικό Συνέδριο ως προς τη βιώσιμη αστική κινητικότητα στην ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Οι πόλεις της ΕΕ πρέπει να στρέψουν μεγαλύτερο τμήμα της κυκλοφορίας προς βιώσιμους τρόπους μεταφοράς, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). 

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 6/2020 με τίτλο «Βιώσιμη αστική κινητικότητα στην ΕΕ: Δεν είναι δυνατή η επίτευξη ουσιαστικής βελτίωσης χωρίς δέσμευση από πλευράς των κρατών μελών», η οποία δημοσιεύθηκε στις 3-03-2020, καταλήγει ότι έξι χρόνια μετά την έκκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τομή στην προσέγγιση του ζητήματος, δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι πόλεις της ΕΕ επανεξετάζουν ριζικά τις προσεγγίσεις τους όσον αφορά την αστική κινητικότητα και ότι στρέφουν την αστική κυκλοφορία προς περισσότερο βιώσιμους και φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους μεταφοράς. Ειδικότερα, δεν σημειώθηκε σημαντική μείωση της χρήσης ιδιωτικών οχημάτων και, σε πολλές πόλεις, η ατμοσφαιρική ρύπανση εξακολουθεί να υπερβαίνει τα όρια ασφαλείας.

Η ΕΕ επενδύει σημαντικά κεφάλαια για να βοηθήσει τις πόλεις να διευκολύνουν τους πολίτες να μετακινούνται με φιλικότερο προς το περιβάλλον τρόπο. Κατά την περίοδο 2014-2020, διέθεσε σχεδόν 16,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την αστική κινητικότητα, κυρίως για καθαρές μεταφορές (μετρό και τραμ), αλλά και για ποδηλατοδρόμους και ευφυή συστήματα μεταφορών.

Οι ελεγκτές εξέτασαν κατά πόσον η στήριξη της ΕΕ συνέβαλε στην ενίσχυση της βιωσιμότητας της κινητικότητας στις αστικές περιοχές, καθώς και αν οι πόλεις είχαν σημειώσει πρόοδο προς την κατεύθυνση αυτή μετά τη δημοσίευση της δέσμης μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αστική κινητικότητα του 2013. Εξέτασαν τις δημόσιες μεταφορές, τη ρύπανση και την κυκλοφοριακή συμφόρηση σε οκτώ μητροπολιτικά κέντρα σε τέσσερα κράτη μέλη: στο Αμβούργο και τη Λειψία στη Γερμανία, στη Νάπολη και το Παλέρμο στην Ιταλία, στο Łódź και τη Βαρσοβία στην Πολωνία, καθώς και στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη στην Ισπανία.

Κατά τους ελεγκτές, εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για να ενθαρρυνθούν οι πολίτες να στραφούν από το αυτοκίνητο σε καθαρότερα μέσα μεταφοράς, όπως το περπάτημα, η ποδηλασία και οι δημόσιες μεταφορές, είναι η ύπαρξη ενός αποδοτικού δικτύου δημόσιων συγκοινωνιών, το οποίο θα καλύπτει τις περι-αστικές περιοχές και θα περιλαμβάνει διαφορετικούς τρόπους μεταφοράς. 

Από το 2013, η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει έγγραφα καθοδήγησης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αστικής κινητικότητας και έχει αυξήσει τη χρηματοδότηση έργων από την ΕΕ, παρέχοντας σε πόλεις σε όλη την Ευρώπη τη δυνατότητα να θέσουν σε εφαρμογή σειρά πρωτοβουλιών για τη βελτίωση των δημόσιων μεταφορών τόσο από ποιοτική όσο και από ποσοτική άποψη. Ωστόσο, οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ δεν βασίζονταν σε όλες τις περιπτώσεις σε άρτιες στρατηγικές αστικής κινητικότητας και η αποτελεσματικότητά τους δεν ήταν η αναμενόμενη. Δύο είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι πόλεις αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη χρήση της στήριξης της ΕΕ με αποτελεσματικό και βιώσιμο τρόπο: η εξασφάλιση επαρκών χρηματοδοτικών πόρων για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας και συντήρησης και η ανάπτυξη συνεκτικών πολιτικών για τη στάθμευση, τις ζώνες χωρίς κυκλοφορία αυτοκινήτων και την ποδηλασία. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης ότι τα έργα, σε αρκετές περιπτώσεις, σημείωσαν καθυστερήσεις και ότι δεν επιτεύχθηκε ο προβλεπόμενος αριθμός επιβατών.

Από το 2019, η Επιτροπή άρχισε να απευθύνει στα κράτη μέλη ειδικές συστάσεις για την αστική κινητικότητα στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Οι ελεγκτές υπογραμμίζουν ότι πρέπει να παρακολουθείται η συνέχεια που δίδεται στις εν λόγω συστάσεις, από την άποψη της χρήσης της ενωσιακής και της εθνικής χρηματοδότησης. Καλούν επίσης την Επιτροπή να υποχρεώσει τα κράτη μέλη να παρέχουν καλύτερα δεδομένα για την αστική κινητικότητα στις μεγαλύτερες πόλεις τους και να παρουσιάζουν τακτικά στοιχεία σχετικά με την επιτυγχανόμενη πρόοδο. Επιπλέον, οι πόλεις που δεν διαθέτουν καλά μελετημένο σχέδιο βιώσιμης αστικής κινητικότητας δεν πρέπει πλέον να λαμβάνουν χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Δήλωση

«Για την επίτευξη σημαντικών βελτιώσεων όσον αφορά τη βιωσιμότητα της κινητικότητας στις πόλεις μας θα απαιτηθεί ενδεχομένως περισσότερος χρόνος, κυρίως όμως απαιτείται η δέσμευση των κρατών μελών. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα απαιτηθεί η συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο,» δήλωσε η Iliana Ivanova, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την έκθεση. «Στην προσφάτως εγκριθείσα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία τονίζεται η σημασία της πραγματοποίησης της ριζικής στροφής που έπρεπε να είχε γίνει προ πολλού.» 

Ιστορικό

Η κυκλοφοριακή συμφόρηση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την αστική κινητικότητα. Επηρεάζει την πλειονότητα των Ευρωπαίων και το κόστος της προσεγγίζει τα 270 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Η ομαλή κυκλοφορία στις αστικές περιοχές θα μπορούσε να τονώσει την οικονομική ανάπτυξή τους και να αυξήσει την παραγωγικότητα των εργαζομένων έως και κατά 30%. Από την άλλη πλευρά, η συμφόρηση στις αστικές περιοχές μπορεί να επηρεάσει την αποδοτικότητα του ευρύτερου ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών.

Οι οδικές μεταφορές αποτελούν σημαντική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης και εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Όλες οι πόλεις στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη περιλαμβάνονται σε κάποια διαδικασία επί παραβάσει της ΕΕ και τα επίπεδα ρύπανσης σε όλες αυτές οι πόλεις παρέμεναν, με την εξαίρεση της Λειψίας και του Παλέρμο, υψηλότερα των επιτρεπόμενων στα τέλη του 2019. 

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)