«Κίτρινη κάρτα» από το Ευρ. Ελεγκτικό Συνέδριο ως προς τον έλεγχο των επιδόσεων των προγραμμάτων της ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), ο έλεγχος των επιδόσεων των προγραμμάτων της ΕΕ παρουσιάζει ανάμικτα αποτελέσματα, ενώ η ποιότητα των πληροφοριών χρήζει περαιτέρω βελτίωσης. 

Ειδικότερα, η έκθεση του ΕΕΣ με τίτλο  «Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ – Κατάσταση στο τέλος του 2019», η οποία δημοσιεύθηκε στις 13-11-2020, καταλήγει ότι τα από μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφερόμενα στοιχεία σχετικά με τις επιδόσεις των προγραμμάτων δαπανών της ΕΕ παραπέμπουν σε ανάμικτα αποτελέσματα. Μολονότι οι ελεγκτές εκφράζουν την ικανοποίησή τους για το γεγονός ότι τα αναφερόμενα στοιχεία βελτιώνονται διαρκώς και χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ισορροπία, αναδεικνύουν επίσης μια σειρά προβλημάτων: η ποιότητα των από μέρους της Επιτροπής αξιολογήσεων των επιδόσεων εξακολουθεί να διαφέρει μεταξύ των προγραμμάτων, ενώ ο καθορισμός άρτιων και κατατοπιστικών δεικτών εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Κατά την άποψή τους, η Επιτροπή οφείλει να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για τη βελτίωση της αξιοπιστίας των στοιχείων που περιλαμβάνονται στις αναφορές της σχετικά με τις επιδόσεις του προϋπολογισμού. 

Οι ελεγκτές εξέτασαν την αρτιότητα της διαδικασίας που εφαρμόζει η Επιτροπή για την κατάρτιση των υψηλού επιπέδου ετήσιων εκθέσεών της σχετικά με τις επιδόσεις των πολιτικών της ΕΕ και των προγραμμάτων δαπανών, καθώς και σχετικά με το κατά πόσον οι πολιτικές και τα προγράμματα αυτά επιτυγχάνουν τους στόχους τους με αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και οικονομία.

Τα τελευταία χρόνια, η από μέρους της Επιτροπής ετήσια αναφορά στοιχείων σχετικά με τις επιδόσεις εξελίχθηκε από μια συλλογή ανεξάρτητων εκθέσεων σε ένα συνεκτικότερο σύνολο εγγράφων. Σε αυτό περιλαμβάνονται πλέον ενότητες με αξιολογήσεις των επιδόσεων ανά πρόγραμμα δαπανών, γεγονός που συνιστά σημαντική θετική εξέλιξη. Ωστόσο, οι ελεγκτές θεωρούν ότι στις αξιολογήσεις της Επιτροπής που περιλαμβάνονται στη συνοπτικότερη και υψηλού επιπέδου ετήσια έκθεση για τη διαχείριση και τις επιδόσεις (ΕΕΔΕ) υπάρχει η τάση να αποτυπώνεται μια υπερβολικά θετική εικόνα σε σύγκριση με την αναλυτικότερη αναφορά στοιχείων που υπάρχει στις προγραμματικές δηλώσεις. Επιπλέον, οι ελεγκτές υποστηρίζουν ότι εξακολουθεί να είναι αδύνατη η πλήρης αξιολόγηση των επιδόσεων ορισμένων προγραμμάτων, κυρίως λόγω των περιορισμένων διαθέσιμων πληροφοριών. Ωστόσο, βάσει των δεικτών που παρουσιάστηκαν για το 2019, καθώς και πρόσφατων αξιολογήσεων της Επιτροπής και των δικών τους ελέγχων, αξιολόγησαν κατά πόσον τα προγράμματα σε όλους τους κύριους τομείς του προϋπολογισμού της ΕΕ βρίσκονταν «σε καλό δρόμο» ως προς την επίτευξη των στόχων τους.

Ανταγωνιστικότητα: Όσον αφορά το πρόγραμμα έρευνας της ΕΕ «Ορίζων 2020», δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι επιδόσεις διατρέχουν κίνδυνο, ενώ αφθονούν τα παραδείγματα επιτυχημένων έργων. Οι ελεγκτές εντόπισαν αδιαμφισβήτητα στοιχεία που αποδεικνύουν την ενωσιακή προστιθέμενη αξία που εξασφαλίζει το πρόγραμμα μέσω της μοναδικότητας και του πανευρωπαϊκού χαρακτήρα του. Όσον αφορά ένα άλλο εμβληματικό πρόγραμμα, το ΕΤΣΕ («σχέδιο Juncker»), οι δείκτες δηλώνουν ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο ως προς την κινητοποίηση επενδύσεων ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι ελεγκτές επισημαίνουν, ωστόσο, ότι ένα μέρος των επενδύσεων αυτών θα μπορούσε να προέλθει από την αγορά και προειδοποιούν για υπερεκτιμημένους υπολογισμούς των πολλαπλασιαστών, που οδηγούν ενδεχομένως σε μια υπερβολικά θετική αξιολόγηση.

Συνοχή: Μολονότι η Επιτροπή και τα κράτη μέλη είχαν ήδη αναθεωρήσει τις αρχικές τιμές-στόχο της περιόδου 2014-2020, μόλις το ένα τρίτο των δεικτών του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής καταδεικνύει έγκαιρη πρόοδο. Πριν από την κρίση που επέφερε η πανδημία COVID-19, οι περισσότεροι στόχοι ως προς την απασχόληση και την εκπαίδευση θα μπορούσαν να είχαν επιτευχθεί μέχρι το 2020, ωστόσο η πρόοδος ως προς την Ε&Α, τη φτώχεια και την κοινωνική ένταξη παρουσίαζε καθυστερήσεις. Στον συγκεκριμένο τομέα πολιτικής, τα περί επιδόσεων στοιχεία της ίδιας της Επιτροπής υποδηλώνουν ότι τα προγράμματα υστερούν έναντι των αρχικών προσδοκιών.

Φυσικοί πόροι: Σύμφωνα με τους ελεγκτές, τα στοιχεία που ανέφερε η Επιτροπή το 2019 σχετικά με τις επιδόσεις της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) συνθέτουν μια υπερβολικά θετική εικόνα και δεν εστιάζουν στα αποτελέσματα. Μια βασική αδυναμία είναι ότι, για την παροχή της χρηματοδοτικής στήριξης από την ΚΓΠ, οι δείκτες επιδόσεων για την περίοδο 2014-2020 δεν βασίζονται σε λεπτομερή λογική παρέμβασης. Παραδείγματος χάριν, οι άμεσες ενισχύσεις προς τους γεωργούς έχουν μειώσει τη μεταβλητότητα του γεωργικού εισοδήματος, αλλά δεν εστιάζουν στην υποστήριξη των γεωργών για την εξασφάλιση ενός δίκαιου βιοτικού επιπέδου. Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι τα μέτρα της ΚΓΠ έχουν χαμηλό αντίκτυπο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Ασφάλεια και ιθαγένεια: Από τα στοιχεία που αναφέρει η Επιτροπή δεν προκύπτει αν το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης βρίσκεται σε καλό δρόμο ως προς την επίτευξη του στόχου του, ενώ οι διαθέσιμες πληροφορίες αφορούν τη συνάφεια και την προστιθέμενη αξία του. Όσον αφορά την ένταξη και τη νόμιμη μετανάστευση, οι δείκτες αποδίδουν θετική εικόνα των επιτευγμάτων του, επειδή, μεταξύ άλλων, δεν είναι ακόμη δυνατόν να αξιολογηθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του (όπως οι διαφορές στις προοπτικές απασχόλησης μεταξύ μεταναστών και υπηκόων της ΕΕ).

Η Ευρώπη ως παγκόσμιος παράγοντας: Η Επιτροπή δεν παρέχει αρκετά πληροφοριακά στοιχεία για μια άρτια αξιολόγηση των επιδόσεων δύο χρηματοδοτικών μέσων, ενός που αφορά τη συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες και ενός άλλου που αφορά τις σχέσεις με τις νότιες και τις ανατολικές γειτονικές χώρες της ΕΕ. Για αυτό το δεύτερο, ωστόσο, οι δείκτες αποτυπώνουν μια θετική τάση ως προς τη μείωση της φτώχειας, την εκπαίδευση, την ισότητα των φύλων και την ανθρώπινη ανάπτυξη και μια επιδεινούμενη ως προς την εδραίωση της δημοκρατίας, το κράτος δικαίου και την πολιτική σταθερότητα.

Τέλος, οι ελεγκτές αναγνωρίζουν ότι οι ελεγχόμενοι έχουν υλοποιήσει τη μεγάλη πλειονότητα των συστάσεων που είχαν διατυπώσει στο παρελθόν για τη βελτίωση των επιδόσεων των προγραμμάτων της ΕΕ. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη περιθώριο για περαιτέρω πρόοδο.

Δήλωση

 «Οι πολίτες επιθυμούν να γνωρίζουν κατά πόσον τα προγράμματα της ΕΕ αποφέρουν αποτελέσματα και είναι αποδοτικά από οικονομική άποψη», δήλωσε ο Jan Gregor, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Η Επιτροπή εφαρμόζει άρτιες διαδικασίες για την κατάρτιση των υψηλού επιπέδου εκθέσεων σχετικά με τις επιδόσεις, οι δε αξιολογήσεις της είναι περισσότερο ισορροπημένες και σαφείς από ό,τι στο παρελθόν. Ωστόσο, δεν υποδεικνύει με σαφήνεια την αξιοπιστία των αναφερόμενων στοιχείων.»

Ιστορικό

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020 παρέχει 1.092 δισεκατομμύρια ευρώ μέσω 58 προγραμμάτων δαπανών. Οι ελεγκτές επέλεξαν δειγματοληπτικά εννέα εξ αυτών, τα οποία αντιστοιχούν στο 75% του συνόλου των πληρωμών που είχαν πραγματοποιηθεί στο τέλος του 2019. Το ΕΕΣ αξιολογεί όλο και περισσότερο τις επιδόσεις των ευρωπαϊκών πολιτικών και προγραμμάτων και την ενωσιακή προστιθέμενη αξία που αυτά εξασφαλίζουν. Οι διαπιστώσεις του σχετικά με τις επιδόσεις των δράσεων της ΕΕ παρουσιάζονται κυρίως στο πλαίσιο ειδικών εκθέσεων. Φέτος, το ΕΕΣ δημοσίευσε για πρώτη φορά έκθεση σχετικά με τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ, στην οποία εξετάζονται τα αποτελέσματα και η πρόοδος των προγραμμάτων της ΕΕ στο τέλος του 2019, σε κάθε τομέα πολιτικής του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Αυτή η πιλοτική έκθεση εντάσσεται στη δέσμη των ετήσιων εκθέσεων του ΕΕΣ και έρχεται να συμπληρώσει την πρόσφατα δημοσιευθείσα ετήσια έκθεση σχετικά με την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ για το οικονομικό έτος 2019 και να απαντήσει στο αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις κάθε ευρωπαϊκής πολιτικής.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ είναι ο ανεξάρτητος εξωτερικός ελεγκτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εκθέσεις και οι γνώμες του αποτελούν καθοριστικής σημασίας κρίκο στην αλυσίδα λογοδοσίας εντός της ΕΕ, δεδομένου ότι χρησιμοποιούνται για να υποχρεώνουν σε λογοδοσία τους υπευθύνους για την εκτέλεση των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ: την Επιτροπή, τα λοιπά θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ, καθώς και τις διοικητικές αρχές των κρατών μελών. Το ΕΕΣ προειδοποιεί για τους κινδύνους, παρέχει διασφάλιση, επισημαίνει αδυναμίες και ορθές πρακτικές και παρέχει καθοδήγηση στους φορείς χάραξης πολιτικής και τους νομοθέτες σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης της διαχείρισης των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)