Ονομαστικές καταστάσεις επιβατών: Στη Βουλή το σχέδιο νόμου για την Οδηγία PNR (Passenger Name Record)

Κατατέθηκε στη Βουλή το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για τις υποχρεώσεις αερομεταφορέων σχετικά με τα αρχεία επιβατών και την προσαρμογή της νομοθεσίας στην οδηγία (ΕΕ) 2016/681. 

Με το νέο νόμο ενσωματώνεται στην εθνική νομοθεσία η Οδηγία 2016/681 σχετικά με τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στα ονομαστικά αρχεία επιβατών (PNR) για την πρόληψη, ανίχνευση, διερεύνηση και δίωξη τρομοκρατικών και σοβαρών εγκλημάτων. Το Lawspot παρακολουθεί το εν λόγω ζήτημα από την ψήφιση της Οδηγίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν λίγες μέρες κατατέθηκε στη Βουλή και το σχέδιο νόμου για την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής Οδηγίας NIS για την ασφάλεια δικτύου και πληροφοριών.

Τα δύο αυτά νομοθετήματα, μαζί με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) και την Οδηγία για την επεξεργασία δεδομένων από τις Αρχές (Law Enforcement Directive), για τα οποία αναμένεται το τελικό σχέδιο νόμου, συνδιαμορφώνουν τα πακέτο μεταρρύθμισης του νομοθετικού πλαισίου για την προστασία δεδομένων στην Ελλάδα αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά.

Οι διατάξεις του νέου νόμου εφαρμόζονται στη διαβίβαση από τους αερομεταφορείς των δεδομένων που περιέχονται στα ονομαστικά αρχεία επιβατών (PNR) πτήσεων εντός ή εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης , οι οποίες προσγειώνονται σε- ή απογειώνονται από- ελληνικό έδαφος, καθώς και στην επεξεργασία, στη συλλογή, στη χρήση και διατήρηση, αλλά και στην ανταλλαγή των δεδομένων αυτών, με τα υπόλοιπα κράτη μέλη.

Όπως επισημαίνεται στα σημεία 5 και 7 του Προοιμίου της Οδηγίας: «στόχοι της παρούσας οδηγίας είναι, μεταξύ άλλων, η ασφάλεια, η προστασία της ζωής και ασφαλείας των προσώπων και η δημιουργία νομικού πλαισίου για την προστασία των δεδομένων PNR όταν τα επεξεργάζονται σε αρμόδιες αρχές.

Η αξιολόγηση δεδομένων PNR επιτρέπει την ταυτοποίηση προσώπων για τα οποέα δεν υπήρχαν υποψίες εμπλοκής σε τρομοκρατική πράξη ή σοβαρό έγκλημα πριν την αξιολόγηση, και πρέπει κατά συνέπεια να εξετασθούν περαιτέρω από τες αρμόδιες αρχές.

Με τη χρήση των δεδομένων PNR μπορεί να αντιμετωπισθεί η απειλή της τρομοκρατίας και των σοβαρών εγκλημάτων από διαφορετική οπτική γωνία, πέραν εκείνης που προσφέρει η επεξεργασία άλλων κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Εντούτοις, προκειμένου η επεξεργασία δεδομένων PNR να είναι περιορισμένη στο απολύτως αναγκαίο, η θέσπιση και η εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης πρέπει να περιοριστεί στην τρομοκρατία και στα σοβαρά εγκλήματα όπου η χρήση τέτοιων κριτηρίων έχει νόημα. Επιπλέον, τα κριτήρια αξιολόγησης θα πρέπει να ορίζονται κατά τρόπο ώστε το σύστημα να ταυτοποιεί όσο το δυνατόν λιγότερους αθώους».

Τι είναι δεδομένα PNR

Τα δεδομένα PNR δεν πρέπει να συγχέονται με τα δεδομένα ΑΡΙ (Advance Passenger Information - εκ των προτέρων πληροφορίες σχετικά με τους επιβάτες).

Τα δεδομένα ΑΡΙ, είναι οι βιογραφικές πληροφορίες που συγκεντρώνονται στην ταινία οπτικής ανάγνωσης τον διαβατηρίού και περιέχουν το ονοματεπώνυμο, τον τόπο διαμονής, την ημερομηνία γέννησης και την ιθαγένεια του ενδιαφερομένου.

Τα δεδομένα ΑΡΙ χρησιμοποιούνται κυρίως για τη διενέργεια ελέγχων ταυτότητας στο πλαίσιο των συνοριακών ελέγχων και της διαχείρισης των συνόρων, παρότι σε ορισμένες περιπτώσεις τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται και από τις αρχές επιβολής του νόμού για την ταυτοποίηση των υπόπτων και των καταζητούμενων προσώπων.

Οι χρήσεις των δεδομένων PNR είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες των δεδομένων ΑΡΙ, κυρίως επειδή τα δεδομένα ΡΝR περιέχουν πολύ διαφορετικές πληροφορίες.

Τα δεδομένα PNR χρησιμοποιούνται κυρίως ως εργαλείο συλλογής πληροφοριών για εγκληματικές δραστηριότητες παρά ως εργαλείο επαλήθευσης της ταυτότητας.

Οι χρήσεις των PNR είναι κυρίως οι ακόλουθες:

α) εκτίμηση κινδύνου των επιβατών και ταυτοποίηση των «αγνώστων» προσώπων, δηλ. των προσώπων για τα οποία δεν υπάρχει προς το παρόν καμία υποψία, αλλά που θα μπορούσαν ενδεχομένως να παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τις αρχές επιβολής του νόμου•

β) δυνατότητα κατοχής πριν από τα δεδομένα ΑΡΙ, ούτως ώστε οι αρχές επιβολής του νόμου να έχουν στη διάθεσή τους περισσότερο χρόνο για την επεξεργασία, ανάλυση και ενδεχομένως παρακολούθηση•

γ) ταυτοποίηση των προσώπων στα οποία ανήκουν συγκεκριμένες διευθύνσεις, πιστωτικές κάρτες κ.λπ. που συνδέονται με ποινικά αδικήματα• και

δ) αντιστοίχιση με άλλα δεδομένα PNR για την ταυτοποίηση των συνεργών των υπόπτων, για παράδειγμα με την ανεύρεση των προσώπων που ταξιδεύουν μαζί.

Τα δεδομένα PNR είναι μοναδικά ως προς τη φύση και τη χρήση τους. Η χρήση αυτή μπορεί να είναι:

α) αναδρομική (ιστορικά δεδομένα): χρήση σε έρευνες, ποινικές διώξεις, εξάρθρωση κυκλωμάτων μετά τη διάπραξη εγκλήματος. Στις περιπτώσεις αυτές, για να επιτραπεί στις αρμόδιες αρχές να ανατρέξουν αρκετά μακριά στο παρελθόν, απαιτείται ανάλογη περίοδος φύλαξης των δεδομένων από αυτές.

β) σε πραγματικό χρόνο (τρέχοντα δεδομένα): χρήση για την πρόληψη ενός εγκλήματος, έρεύνα ή σύλληψη προσώπων πριν από τη διάπραξη εγκλήματος ή επειδή έχει διαπραχθεί ή διαπράττεται ένα έγκλημα. Στις περιπτώσεις αυτές, τα δεδομένα PNR είναι απαραίτητα για να μπορούν να γίνούν συγκρίσεις αφενός σε σχέση με προκαθορισμένους δείκτες κινδύνου βασιζόμενους σε αντικειμενικά δεδομένα για να ταντοποιηθούνοι προηγουμένως «άγνωστοι» ύποπτοι, και αφετέρού σε σχέση με διάφορες βάσεις δεδομένων αναζητούμενων προσώπων και αντικειμένων.

γ) προληπτική (μοντέλα): χρήση για την ανάλυση των τάσεων και τη δημιουργία μοντέλων μετακίνησης και γενικής συμπεριφοράς βασιζόμενων σε αντικειμενικά δεδομένα, τα οποία μπορούν εν συνεχεία να χρησιμοποιηθούν σε πραγματικό χρόνο. Για να καθοριστούν μοντέλα μετακίνησης και συμπεριφοράς, οι αναλυτές των τάσεων πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τα δεδομένα επί επαρκές χρονικό διάστημα. Στις περιπτώσεις αυτές, απαιτείται ανάλογο διάστημα φύλαξης των δεδομένων από τις αρχές επιβολής του νόμου.

Δείτε το σχέδιο νόμου για τις υποχρεώσεις αερομεταφορέων σχετικά με τα αρχεία επιβατών.