Οριοθέτηση της έννοιας της ανώτερης βίας λόγω COVID-19 κατά την εκτέλεση σύμβασης μίσθωσης (ΓνωμΝΣΚ 29/2021)

Επί ερωτημάτων σχετικά με την διάρκεια της παράτασης του χρόνου εκπλήρωσης των συμβατικών υποχρεώσεων, τη τήρηση ή μη συγκεκριμένου τύπου, τη διάρκεια ισχύος των εγγυητικών επιστολών, τη δυνατότητα εκ νέου επίκλησης ανώτερης βίας για τον ίδιο λόγο, την κήρυξη ως έκπτωτης της αναδόχου και το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα από συνδιαγωνιζόμενη εταιρεία, απάντησε με γνωμοδότηση του, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ 29/2021).

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, νομίμως η μισθώτρια εταιρεία ενός ξενοδοχείου ιδιοκτησίας του ΕΦΚΑ, επικαλούμενη ανώτερη βία λόγω της πανδημίας και των περιοριστικών αυτής μέτρων, ζητά την παράταση του χρονικού διαστήματος εκπλήρωσης των συμβατικών της υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένου του συμφωνηθέντος επενδυτικού προγράμματος, έως ότου η Πολιτεία άρει τα μέτρα προστασίας κατά της διασποράς του ιού και καταστούν δυνατές οι εργασίες επί του ακινήτου.

Το ζήτημα, όμως, το οποίο ανακύπτει, στην προκειμένη περίπτωση, και άπτεται της γνωμοδότησης δεν είναι ο προσδιορισμός της έννοιας της ανώτερης βίας, γενικά, αλλά, σε περίπτωση υπογραφής σύμβασης, στις πρόνοιες της οποίας διαλαμβάνεται και πρόβλεψη για την έκταση της απαλλαγής των συμβαλλομένων, από τις συμβατικές υποχρεώσεις τους, σε περίπτωση συνδρομής απρόβλεπτων και αναπότρεπτων γεγονότων, αλλά το ζήτημα είναι η διαπίστωση της βούλησης των συμβαλλομένων μερών για την εννοιολογική οριοθέτηση της έννοιας της ανώτερης βίας.

Τούτο, δε, διότι τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν την δυνατότητα, με βάση την αρχή της αυτονομίας της βούλησης, η οποία διέπει το δίκαιο των συναλλαγών, να καθορίζουν στενότερα ή ευρύτερα τα όρια των κινδύνων που θέλησαν να αναλάβουν, δηλαδή να προσδιορίζουν τα ποια είναι αυτά τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία συνιστούν ανώτερη βία και επομένως και πόσο ευρεία είναι η έκταση της απαλλαγής των.

Ειδικότερα, κατά την κρίση του ΝΣΚ, η πρόβλεψη στην σύμβαση μίσθωσης πως οι πράξεις ή παραλείψεις αρμόδιας αρχής ή οργανισμού κοινής ωφέλειας, που εμποδίζουν την εκτέλεση της σύμβασης, δεν συνιστούν ανώτερη βία, προφανώς αφορά στη συνήθη κανονιστική δράση της Πολιτείας και όχι στην επιβαλλόμενη δράση αυτής λόγω εξαιρετικών και απρόβλεπτων συνθηκών, προς το σκοπό της προστασίας της δημόσιας υγείας. Αντίθετη ερμηνεία θα διαστρέβλωνε την αληθή έννοια των συμφωνηθέντων στη σύμβαση και θα περιόριζε σημαντικά την ελεύθερη συμμετοχή της αναδόχου – μισθώτριας εταιρείας στην οικονομική δραστηριότητα.

Συνεπώς, για λόγους επιείκειας και κατ’ εφαρμογή της αρχής της καλής πίστης, γίνεται δεκτό πως οι αποφάσεις της Πολιτείας για τον περιορισμό της διασποράς του ιού, λαμβάνοντας υπόψη το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η εκτέλεση της σύμβασης, το οποίο απαιτεί εκτέλεση εργασιών επί του ακινήτου, συνιστούν λόγο ανώτερης βίας που δικαιολογεί, για όσο διάστημα αυτή διαρκεί, την αναστολή εκπλήρωσης των συμβατικών υποχρεώσεων.

Για την επίκληση δε αυτής, πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις, τις οποίες οφείλει να γνωστοποιήσει η μισθώτρια:

α) το συγκεκριμένο περιστατικό ανώτερης βίας να προκάλεσε την αδυναμία ή καθυστέρηση εκπλήρωσης της συμβατικής υποχρέωσης,

β) η μη εκπλήρωση να οφείλεται σε πρακτικές συνέπειες μέτρων της Πολιτείας, πέραν του πεδίου ελέγχου της μισθώτριας και

γ) να μην υπάρχουν ενέργειες που θα μπορούσε να λάβει η μισθώτρια ώστε να αποφύγει ή να μετριάσει την αδυναμία εκπλήρωσης.

Επιπλέον, κατά την κρίση του ΝΣΚ, δεν απαιτείται καμία τροποποίηση της σύμβασης, ούτε τίθεται ζήτημα τήρησης συγκεκριμένου τύπου, προς την παράταση του χρόνου εκτέλεσης της σύμβασης, αλλά αρκεί η έκδοση διαπιστωτικής πράξης για έγκριση της παράτασης της σύμβασης και της προθεσμίας από το ΔΣ του ΕΦΚΑ.

Όσον αφορά στις εγγυητικές επιστολές, σύμφωνα με την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, επιβάλλεται η παράταση της χρονικής ισχύος αυτών κατά ίσο χρόνο με την παράταση των προθεσμιών εκπλήρωσης των συμβατικών υποχρεώσεων από την μισθώτρια εταιρεία.

Όσον αφορά στην δυνατότητα της μισθώτριας να επανέρχεται, επικαλούμενη λόγους ανώτερης βίας, κάθε φορά που η Πολιτεία λαμβάνει εκ νέου περιοριστικά μέτρα, κρίνεται μη δόκιμη, καθόσον δεν δύναται να θεμελιωθεί ανώτερη βία από τη στιγμή που η έκτακτη αυτή περίσταση έχει πλέον χαρακτηριστικά μονιμότητας, προβλεψιμότητας και έντονης δημοσιότητας.

Επιπλέον, ως προς το ζήτημα της κήρυξης ως έκπτωτης της μισθώτριας εταιρείας, εν προκειμένω τυγχάνουν εφαρμογής τα συμφωνηθέντα στη σύμβαση αφενός και οι διατάξεις του π.δ. 34/1995 αφετέρου, ενώ δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρ. 44 του π.δ. 715/1979, στις οποίες παραπέμπει η διακήρυξη.

Τέλος, έκρινε αόριστο το αίτημα συνδιαγωνιζόμενης εταιρείας, η οποία αιτήθηκε μεν τη χορήγηση αντιγράφων, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζει με σαφήνεια τα συγκεκριμένα αιτούμενα έγγραφα.

Δείτε αναλυτικά τη γνωμοδότηση στο nsk.gov.gr