Πρότυπη δίκη ενώπιον ΣτΕ: Η συνταγματικότητα της έλλειψης δυνατότητας παρέμβασης των διαδίκων σε εκκρεμείς δίκες στις οποίες τίθεται το ίδιο γενικότερου ενδιαφέροντος νομικό ζήτημα (ΣτΕ 808/2025)

Σύμφωνη με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας, η ρύθμιση του άρθρου 26 του ν. 5119/2024, καθ΄ ο μέρος δεν προβλέπει δυνατότητα παρέμβασης στην πρότυπη δίκη ενώπιον του ΣτΕ όσων είναι διάδικοι σε εκκρεμείς δίκες στις οποίες τίθεται το ίδιο γενικότερου ενδιαφέροντος νομικό ζήτημα (ΣτΕ 808/2025).

Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, το άρθρο 1 του ν. 3900/2010, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 26 του ν. 5119/2024, δεν προβλέπει πλέον δυνατότητα παρέμβασης στην πρότυπη δίκη ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας όσων είναι διάδικοι σε εκκρεμείς δίκες στις οποίες τίθεται το ίδιο γενικότερου ενδιαφέροντος νομικό ζήτημα. Η κατάργηση, με τον ν. 5119/2024, του δικαιώματος να παρέμβουν ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας όσοι έχουν σχετικές εκκρεμείς δίκες υπαγορεύθηκε, όπως εκτίθεται και στην αιτιολογική έκθεση του νόμου, από την ανάγκη επιτάχυνσης της σχετικής διαδικασίας, ενόψει του συχνού φαινομένου άσκησης, στο πλαίσιο της ίδιας δίκης, ιδιαιτέρως μεγάλου αριθμού παρεμβάσεων (ενίοτε άνω των 10.000), με συνέπεια την καθυστέρηση στην επίλυση του γενικότερου ενδιαφέροντος νομικού ζητήματος και την εν γένει επιβράδυνση και δυσχέρεια διεκπεραίωσης των εργασιών του Δικαστηρίου.

Η νέα αυτή ρύθμιση, η οποία αποβλέπει στη διαφύλαξη των σκοπών για τους οποίους εισήχθη ο θεσμός της πρότυπης δίκης και οι οποίοι περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και την ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης, δεν αποστερεί από τους μετέχοντες σε άλλη δίκη, στην οποία ανακύπτει το αυτό νομικό ζήτημα, το δικαίωμα παροχής αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας από τον φυσικό δικαστή της υπόθεσής τους, που είναι το αρμόδιο διοικητικό δικαστήριο και εν προκειμένω το διοικητικό εφετείο. Η παρέμβαση στην πρότυπη δίκη είχε, άλλωστε, καθιερωθεί όχι σε υλοποίηση των επιταγών που απορρέουν από τα άρθρα 20 παρ. 1 του Συντάγματος και 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, αλλά λόγω της σημασίας της επίλυσης του ζητήματος γενικότερου ενδιαφέροντος για τη διασφάλιση της ενότητας της νομολογίας και την ασφάλεια δικαίου, προκειμένου να παρασχεθεί η δυνατότητα σε τρίτους, που δεν σχετίζονται μεν με την κατ’ ουσίαν κρινόμενη υπόθεση, αλλά έχουν εκκρεμή δίκη στην οποία τίθεται το ίδιο ζήτημα, να εκθέσουν επί του ζητήματος αυτού τις απόψεις τους. Ο σκοπός δε αυτός εξυπηρετείται και στο πλαίσιο της ήδη ισχύουσας ρύθμισης του ν. 5119/2024, με την οποία διασφαλίζεται η δυνατότητα των διαδίκων στις σχετικές εκκρεμείς δίκες να αναπτύσσουν τους ισχυρισμούς και τα ερμηνευτικά τους επιχειρήματα δια της υποβολής υπομνήματος προς το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο κατατίθεται στο δικαστήριο ενώπιον του οποίου είναι διάδικοι και διαβιβάζεται στο Δικαστήριο υπηρεσιακώς.

Το δικαστήριο επεσήμανε ότι η απόφαση επί της πρότυπης δίκης δεσμεύει, κατά το γράμμα και τους σκοπούς της σχετικής ρύθμισης, μόνο τους διαδίκους της συγκεκριμένης δίκης, τα δε διοικητικά δικαστήρια στα οποία εκκρεμούν οι σχετικές υποθέσεις (υποθέσεις που θέτουν το ίδιο νομικό ζήτημα και των οποίων η εκδίκαση είχε ανασταλεί έως την έκδοση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας), αν τυχόν άγονται σε κρίση αντίθετη προς την εν λόγω απόφαση, κατόπιν συνεκτίμησης ισχυρισμών και ερμηνευτικών επιχειρημάτων που δεν είχαν τεθεί υπόψη του Συμβουλίου της Επικρατείας, δεν εμποδίζονται να θέσουν εκ νέου ενώπιον του Δικαστηρίου το ίδιο γενικότερου ενδιαφέροντος ζήτημα, υποβάλλοντας προδικαστικό ερώτημα κατά το άρθρο 1 παρ. 2 του ν. 3900/2010, όπως έχει αντικατασταθεί και ισχύει.

Ενόψει όλων των ανωτέρω, το δικαστήριο έκρινε ότι δεν συντρέχει περίπτωση παραβίασης, με την επίμαχη ρύθμιση του άρθρου 26 του ν. 5119/2024, των άρθρων 20 παρ. 1 του Συντάγματος και 6 και 13 της ΕΣΔΑ.

Δείτε την περίληψη της απόφασης στο adjustice.gr.