logo-print

Ψηφιακή Εδαφικότητα - Τόπος τέλεσης εγκλήματος μέσω διαδικτύου

Διαδίκτυο & τεχνητή νοημοσύνη στο ελληνικό δίκαιο

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΕΚΟΣ

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟ

Η παραγραφή των εγκλημάτων στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο

ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΛΑΜΠΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

Επιμέλεια:Φωτεινή Μπάλα, Αστυνομικός, Υποψ. Διδάκτωρ Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου της Νομικής του Δ.Π.Θ

Η διαρκής εξέλιξη της τεχνολογίας επέφερε αναπόφευκτα την εξάρτηση της καθημερινότητάς μας από τα τεχνολογικά μέσα και επιτεύγματα. Ηλεκτρονικές αγορές, πληρωμές, επικοινωνία, εκπαίδευση πραγματοποιούνται μέσω του διαδικτύου. Οι εγκληματίες δεν έμειναν αδιάφοροι ως προς τις νέες μεθόδους που υπεισήλθαν στη ζωή μας, απεναντίας επιδόθηκαν αρκετά σύντομα και αποτελεσματικά στην διάπραξη αξιόποινων πράξεων μέσω του παγκόσμιου ιστού. Πράξεις που ξεφεύγουν τα στενά όρια του υλικού τόπου, τελούμενες από απόσταση χωρίς τη φυσική εγγύτητα με το θύμα τους.

Η διαπίστωση του τόπου τέλεσης ενός εγκλήματος παρουσιάζει πρισματικό ενδιαφέρον. Στο άρθρο 16 Π.Κ ο ποινικός νομοθέτης θέτει δύο κριτήρια αναφορικά με τον τόπο τέλεσης της εγκληματικής πράξης. Λαμβάνουμε δηλαδή υπόψιν μας τόσο τον τόπο όπου  ο δράστης προέβη στην ενέργεια ή παράλειψή του όσο και τον τόπο όπου προκλήθηκε το αξιόποινο αποτέλεσμα  και σε περίπτωση απόπειρας θα  έπρεπε να επέλθει το αποτέλεσμα σύμφωνα με την πρόθεσή του. Άρα τόπο τέλεσης μπορούν να αποτελέσουν περισσότεροι από ένας τόποι ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκει το εξεταζόμενο έγκλημα (στα εγκλήματα απλής συμπεριφοράς ενδιαφέρει μόνο ο τόπος όπου ο υπαίτιος διέπραξε την εγκληματική του πράξη, ενώ στα εγκλήματα αποτελέσματος όλοι οι τόποι τόσο της ενέργειας ή παράλειψης όσο και ο τόπος επέλευσης του αποτελέσματος).

Πέρα από το θεωρητικό επίπεδο, ο προσδιορισμός της τοπικής αρμοδιότητας μας απασχολεί προκειμένου να ανατεθεί στις αρμόδιες αστυνομικές αρχές η ανακάλυψη των δραστών, μέσω των επιχειρησιακών ενεργειών και προανακριτικών πράξεων, προκειμένου να προσδιοριστεί η εισαγγελική αρχή που θα ασκήσει την ποινική δίωξη και θα παραγγείλει τις περεταίρω ανακριτικές πράξεις αλλά και για ανευρεθεί το εφαρμοστέο δίκαιο.

Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις εκείνες που η εγκληματική συμπεριφορά του δράστη εκδηλώνεται μέσω του διαδικτύου, σύνηθες πλέον φαινόμενο της ψηφιακής εποχής την οποία διανύουμε, κατά την οποία το έγκλημα έχει λάβει χαρακτήρα τεχνολογικό. Για παράδειγμα ποιός είναι ο τόπος τέλεσης στην περίπτωση ηλεκτρονικής απάτης ή αλλιώς απάτης μέσω υπολογιστή, όπου ο δράστης μεταφέρει χρηματικά ποσά από τραπεζικούς λογαριασμούς του θύματος σε δικό του ή σε άλλο ενδιάμεσο λογαριασμό οπότε δεν γνωρίζουμε που βρίσκεται ο δράστης και από ποιό μέρος του πλανήτη ενεργεί; Στις περιπτώσεις αυτές αναζητείται από τους αστυνομικούς που διενεργούν την προανάκριση, το URL ( Ενιαίος Εντοπιστής Πόρου του Παγκόσμιου Ιστού) του δράστη. Συχνά η ανεύρεση αυτού δυσχεραίνεται όταν η περιήγηση του στο διαδίκτυο είναι μυστική ή πραγματοποιήθηκε με την χρήση ξένου VPN, ή DARKNET οπότε το κουβάρι της ανακάλυψης του τόπου όπου ο δράστης ενήργησε ξετυλίγεται πολύ αργά.

Από τον συνδυασμό των άρθρων 5 παρ.1 Π.Κ με τίτλο «Εγκλήματα που τελέστηκαν στην ημεδαπή» και 16 Π.Κ, κατ΄εφαρμογή των αρχών της εδαφικότητας και της ενότητας, προκύπτει ότι ως ψηφιακή εδαφικότητα ενός διαδικτυακού εγκλήματος που επιφέρει ορισμένο αποτέλεσμα ορίζεται και ο τόπος όπου επήλθε το αξιόποινο αποτέλεσμα πέρα από τον τόπο της ψηφιακής δράσης του υπαιτίου (με το αποτέλεσμα να περιλαμβάνει τόσο την έννοια της βλάβης όσο και της διακινδύνευσης, την έννοια του τελικού αλλά και του ενδιάμεσου αποτελέσματος). Έτσι λοιπόν, εάν ο δράστης ενός διαδικτυακού εγκλήματος είχε πρόσβαση σε τραπεζικά στοιχεία, σε προσωπική σελίδα μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram κλπ) ή σε ιστοσελίδες της Ελλάδας, πέρα από τον φυσικό χώρο όπου βρίσκεται ο υπολογιστής του, του τόπου όπου ενδεχομένως αποθήκευσε τα κλαπέντα στοιχεία ή δεδομένα, εφόσον η βλάβη προκαλείται σε κάτοικο Ελλάδος, τότε τόπος τέλεσης της ψηφιακής εγκληματικής πράξης είναι και η Ελλάδα.

Η αρχή της εδαφικότητας (territoriality principle) εκφράζει το δικαίωμα του εκάστοτε κράτους να έχει πλήρη δικαιοδοσία εντός της επικράτειάς του και την αντίστοιχη υποχρέωσή του να μην επεμβαίνει στο δικαίωμα άλλων κρατών να ασκούν τη δικαιοδοσία τους στην δική τους επικράτεια. Ως ψηφιακή εδαφικότητα θα μπορούσαμε να ορίσουμε την δικαιοδοσία του κράτους σε άυλο περιβάλλον που συνδέεται στενά με το εν λόγω κράτος.

Έτσι λοιπόν οι ελληνικές αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές επελήφθησαν των ακόλουθων ενδεικτικών περιστατικών:

α) περιουσιακής βλάβης Έλληνα πολίτη με χρέωση πιστωτικής κάρτας συνδεδεμένη με λογαριασμό ελληνικού χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, πραγματοποιώντας αγορές σε καταστήματος που εδρεύει στην αλλοδαπή,

β) εκβίασης με την απειλή δημοσίευσης άσεμνων φωτογραφιών που Έλληνας έστειλε στον δράστη μέσω σελίδας κοινωνικής δικτύωσης και κατά την οποία ο παθών εξαναγκάστηκε να αποστείλει στον δράστη το μεγάλο χρηματικό ποσό,

γ) μεταφορές χρημάτων από ελληνικούς τραπεζικούς λογαριασμούς σε άλλους αλλοδαπούς, χωρίς τη συναίνεση των θυμάτων και με την πρόκληση βλάβης στην περιουσία τους, σε αρκετές περιπτώσεις με την κατασκευή πλαστών σελίδων τραπεζικών ιδρυμάτων όπου τα θύματα καταχωρούσαν τους κωδικούς εισόδου τους οπότε και τα στοιχεία αυτά περιέρχονταν στη διάθεση των δραστών.

Στα πλαίσια της διεθνούς συνεργασίας στο πεδίο της ποινικής καταστολής του κυβερνοεγκλήματος, η διεθνής κοινότητα προέβη στην σύναψη της Συνθήκης της Βουδαπέστης για το έγκλημα στον Κυβερνοχώρο, η οποία κυρώθηκε από την χώρα μας με τον Ν.4411/2016. Σε συμφωνία με τις Οδηγίες που εκδίδονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα προστέθηκαν τα τελευταία χρόνια κυρωτικές διατάξεις αφορούσες εγκλήματα που διαπράττονται μέσω των διάφορων πληροφοριακών συστημάτων (292Β «Παρακώλυση λειτουργίας πληροφοριακών συστημάτων», 386Α Π.Κ «Απάτη μέσω υπολογιστή» κλπ).

Η τεχνολογία προοδεύει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, το έγκλημα προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και οι αρχές πρόληψης και καταστολής καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια αντιμετώπισης αυτής της νέας μορφής εγκλημάτων που τελούνται μέσω διαδικτύου.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Α. Κωστάρας, Εγχειρίδιο Ποινικού Δικαίου, Βασικές Γνώσεις Γενικού και Ειδικού Μέρους, Αθήνα- Κομοτηνή 2021

Η υπ’αριθμόν 1308/2015 Απόφαση Δικαστηρίου Αρείου Πάγου, Ε Ποινικό Τμήμα σε Συμβούλιο

Λ. Τσόγκας, Αντεισαγγελέας Εφετών Θράκης, Ψηφιακή Εποχή και Δικαιοσύνη- Σύγχρονες Μορφές Εγκληματικότητας- Διεθνής Συνεργασία- Σύγχρονα Μέσα, 2021

Τα μνημονευόμενα εγκλήματα καταγγέλθηκαν στο Τ.Α Κομοτηνής

Το δίκαιο της απόδειξης στις διοικητικές διαφορές ουσίας (XXII & 327)

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΒΑΡΒΑΡΑ ΜΠΟΥΚΟΥΒΑΛΑ

H διεθνής δικαιοδοσία διασυνοριακών διάφορων εταιριών κατά τον κανονισμό 1215/2012 - ΠΠΠ Νο 7 -
send