Τα μέτρα εμπορικής άμυνας της ΕΕ στον τομέα του διεθνούς εμπορίου εφαρμόζονται επιτυχώς σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με το Ευρ. Ελεγκτικό Συνέδριο

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Το σύστημα προστασίας των επιχειρήσεων της ΕΕ από τον αθέμιτο ανταγωνισμό λειτουργεί ορθά, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). 

Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σταθερά προσηλωμένη στο ελεύθερο εμπόριο. Ωστόσο, όταν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πλήττονται από αθέμιτες πρακτικές τρίτων χωρών (όπως το ντάμπινγκ ή οι επιδοτούμενες εισαγωγές), η ΕΕ μπορεί να τις αντιμετωπίσει χρησιμοποιώντας μέσα εμπορικής άμυνας (ΜΕΑ).

Το ΕΕΣ διενήργησε για πρώτη φορά έλεγχο στον συγκεκριμένο τομέα και κατέληξε στη σύνταξη σχετικής έκθεσης.

Ειδικότερα, η ειδική έκθεση αριθ. 17/2020 του ΕΕΣ, με τίτλο «Μέσα εμπορικής άμυνας: το σύστημα προστασίας των επιχειρήσεων της ΕΕ από εισαγωγές που αποτελούν αντικείμενο ντάμπινγκ ή επιδοτήσεων λειτουργεί σωστά», η οποία δημοσιεύθηκε στις 23-07-2020,  καταλήγει ότι η Επιτροπή εφαρμόζει επιτυχώς την πολιτική περί εμπορικής άμυνας, αλλά η αποτελεσματικότητά της πρέπει να βελτιωθεί, ιδίως εφόσον ληφθούν υπόψη οι αυξανόμενες εντάσεις στο πεδίο της διεθνούς εμπορικής πολιτικής. 

Η ΕΕ, ως μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και δεδομένων των αξιών της, είναι σταθερά προσηλωμένη σε ένα ανοικτό σύστημα εμπορίου, το οποίο βασίζεται σε κανόνες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να χρησιμοποιήσει τα μέσα εμπορικής άμυνας για να καταπολεμήσει αθέμιτες ανταγωνιστικές πρακτικές που δεν συμμορφώνονται με τους διεθνείς κανόνες, όπως το ντάμπινγκ (εξαγωγικές πωλήσεις σε τιμές χαμηλότερες από τις εγχώριες) και η χορήγηση επιδοτήσεων (αδικαιολόγητη κρατική ενίσχυση για εξαγωγικά προϊόντα).

Τα μέτρα εμπορικής άμυνας λαμβάνουν συχνά τη μορφή πρόσθετων δασμών που επιβάλλονται για την αντιστάθμιση των ζημιών που υφίσταται η βιομηχανία της ΕΕ ως αποτέλεσμα αθέμιτων πρακτικών. Η εμπορική πολιτική αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ, κάτι που σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρμόδια για τη διεξαγωγή ερευνών και την επιβολή δασμών εξ ονόματος των κρατών μελών. Σύμφωνα με τους ελεγκτές, η Επιτροπή χρησιμοποιεί ενεργά τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, διεξάγοντας με τον κατάλληλο τρόπο τις έρευνες και αιτιολογώντας δεόντως τα ενδεχομένως επιβαλλόμενα μέτρα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα εν λόγω μέτρα άμυνας είχαν ως στόχο τους βιομηχανικά και όχι καταναλωτικά προϊόντα, με αξιοσημείωτη εξαίρεση την περίπτωση των ποδηλάτων (ηλεκτρικά και συμβατικά). Πράγματι, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι τα μέσα εμπορικής άμυνας είχαν σαφώς θετικό αντίκτυπο στον τομέα των ηλεκτρικών ποδηλάτων: η παραγωγή στην Ευρώπη θα είχε πιθανώς σταματήσει αν δεν υπήρχαν τα εν λόγω μέσα. Επιπλέον, σύμφωνα με τους ελεγκτές, τα μέσα εμπορικής άμυνας αποτελούσαν επίσης σημαντική πηγή στήριξης για τη βιομηχανία χάλυβα, αν και λιγότερο για τον κλάδο παραγωγής ηλιακών συλλεκτών. Ωστόσο, ο τελευταίος τομέας επηρεάζεται έντονα από τις πολιτικές αποφάσεις για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.

Σε γενικές γραμμές, οι ελεγκτές συνιστούν στην Επιτροπή να αυξήσει την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τα μέσα εμπορικής άμυνας, δεδομένου ότι λίγες μόνο βιομηχανίες τα χρησιμοποιούν επί του παρόντος: κλάδοι όπως αυτοί του χάλυβα και των χημικών προϊόντων είναι εξοικειωμένοι με τα μέσα εμπορικής άμυνας, ενώ άλλοι –ιδίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)– είναι πολύ λιγότερο εξοικειωμένοι με αυτά και, ως εκ τούτου, ενδεχομένως να μην επιδιώξουν την επιβολή προστατευτικών μέτρων όταν αντιμετωπίζουν στρεβλώσεις του εμπορίου. Επιπλέον, οι ελεγκτές συνιστούν στην Επιτροπή, δεδομένου ότι αποτελεί τον παράγοντα της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο, να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο παρακολουθεί τη συνολική αποτελεσματικότητα της πολιτικής και να προτεραιοποιήσει ορισμένες δράσεις με καλύτερο τρόπο (π.χ. στο πλαίσιο του φόρουμ του ΠΟΕ).

Δήλωση

«Το ανοικτό εμπόριο δημιουργεί ευκαιρίες για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, εφόσον οι όροι του ανταγωνισμού είναι ισότιμοι. Κατά τον έλεγχό μας, διαπιστώσαμε ότι η Επιτροπή ήταν σε θέση να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των παραγωγών της ΕΕ από τον αθέμιτο ανταγωνισμό», δήλωσε η Ildikó Gáll-Pelcz, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την έκθεση. «Θεωρούμε ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πρέπει να ενημερώνονται καλύτερα για την εν λόγω δράση κατά των αθέμιτων πρακτικών. Επιπλέον, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά την παρακολούθηση και την ιεράρχηση των δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων στον τομέα του διεθνούς εμπορίου.»

Ιστορικό

Η εμπορική άμυνα αποτελεί παγκόσμιο ζήτημα που ρυθμίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι συμφωνίες του ΠΟΕ καθορίζουν το νομικό και θεσμικό πλαίσιο που διέπει τα μέσα εμπορικής άμυνας, ορίζοντας τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν να εφαρμόζονται και τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο των ερευνών. Η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να αντικατοπτρίζει πλήρως τους κανόνες του ΠΟΕ, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εισάγει πρόσθετες απαιτήσεις πριν από την έγκριση μέτρων, όπως στην περίπτωση της «εξέτασης του συμφέροντος της Ένωσης». Η βασική νομοθεσία της ΕΕ για τα ΜΕΑ είναι ο «βασικός κανονισμός αντιντάμπινγκ» και ο «βασικός κανονισμός κατά των επιδοτήσεων» του 2016, με σημαντικές πρόσφατες τροποποιήσεις το 2017 και το 2018.

Το 2019, η Επιτροπή δρομολόγησε 11 νέες έρευνες αντιντάμπινγκ και 5 νέες έρευνες κατά των επιδοτήσεων. Οι έρευνες αφορούσαν έξι διαφορετικές χώρες, με τον υψηλότερο αριθμό ερευνών να αφορούν την Κίνα και την Αίγυπτο (με επτά και τέσσερις έρευνες αντιστοίχως). Στο τέλος του 2019, βρίσκονταν σε ισχύ 109 μέτρα αντιντάμπινγκ ή κατά των επιδοτήσεων.

Ο έλεγχος κάλυψε τις δραστηριότητες της Επιτροπής την περίοδο 2016-2019. Δεν κάλυψε την αποτελεσματικότητα των εργασιών των εθνικών τελωνειακών αρχών, οι οποίες είναι αποκλειστικά αρμόδιες για την είσπραξη των δασμών που επιβάλλονται συνεπεία των ερευνών εμπορικής άμυνας. 

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)