Yποχρεωτικότητα εμβολιασμού σε ορισμένες επαγγελματικές ομάδες στον χώρο της υγείας - Σύσταση Επιτροπής Βιοηθικής

Αναρτήθηκε στην ιστοσελίδας της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής η σύσταση για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε ορισμένες επαγγελματικές ομάδες στον χώρο της υγείας.

Όπως αναφέρεται στη σύσταση, η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ΕΕΒΤ, εφεξής «η Επιτροπή»), σε επανειλημμένες συνεδριάσεις της, ασχολήθηκε με το ζήτημα της δυνατότητας πρόβλεψης υποχρεωτικού εμβολιασμού των ιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, καθώς και όλων όσοι στελεχώνουν δομές υγείας (δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) ή δομές περίθαλψης ευπαθών ομάδων (ηλικιωμένων, ατόμων με χρόνιες παθήσεις ή ατόμων με αναπηρία), μετά από σχετικό ερώτημα του Πρωθυπουργού με την επιστολή του Υπουργού Επικρατείας της 7/5/2021 (Αρ.Πρωτ.110). Το ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού είχε απασχολήσει ήδη την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής (ΕΕΒ) στο παρελθόν.

Στη Σύσταση «Εμβολιασμοί σε Παιδιά» του 2015, η ΕΕΒ τόνισε την αξία του εμβολιασμού στα παιδιά για την πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων και την προστασία της δημόσιας υγείας, επισημαίνοντας ότι η ασφάλεια των συνιστώμενων εμβολίων έχει τεκμηριωθεί με επιστημονικές μελέτες και δεδομένα.

Ωστόσο, η ΕΕΒ έκρινε ότι η απόφαση των γονέων να μην εμβολιασθεί το παιδί, δεν μπορεί να οδηγεί σε δυσμενείς συνέπειες αποκλεισμού του από την κοινωνική ζωή, εφ’ όσον δεν τίθεται σοβαρό ζήτημα για την προστασία της δημόσιας υγείας. Αντιθέτως, αν υπάρχει θέμα επείγουσας προστασίας της δημόσιας υγείας (π.χ. αν εμφανισθούν κρούσματα μηνιγγίτιδας), μέτρα περιορισμού για την προφύλαξη όσων παιδιών δεν έχουν εμβολιασθεί είναι επιβεβλημένα, ακόμη και παρά τη θέληση των γονέων.

Στη Γνώμη «Μεταδοτικά Λοιμώδη Νοσήματα: Δημόσιο Συμφέρον και Αυτονομία» του 2011 η ΕΕΒ έκρινε ότι οι εμβολιασμοί του πληθυσµού ως παρεµβατικό προληπτικό µέτρο, ιδιαιτέρως στις ευπαθείς οµάδες, κατ’ αρχήν διενεργούνται µε βάση τη συναίνεση ύστερα από ενηµέρωση των πολιτών. Τόνισε ωστόσο ότι σε «επείγουσες καταστάσεις» δεν µπορεί να αποκλεισθεί ακόµη και ο υποχρεωτικός εµβολιασµός, ιδιαίτερα προσώπων που, λόγω επαγγέλµατος, είναι πιθανόν να αποτελέσουν φορείς µόλυνσης και µετάδοσης ασθενειών και ότι στα πρόσωπα αυτά θα πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια αλλαγής καθηκόντων.

Στην παρούσα Σύσταση, η Επιτροπή εξέτασε ειδικά το ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού στο προσωπικό δομών υγείας και δομών περίθαλψης ευπαθών ομάδων κατά την τρέχουσα περίοδο της πανδημίας COVID-19. Το ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε δομές υγείας ή περίθαλψης ευπαθών ομάδων θέτει το βασικό δίλημμα της προστασίας των ασθενών και των ευάλωτων προσώπων που περιθάλπονται έναντι της βασικής αρχής του αυτοκαθορισμού (αυτονομίας) των ατόμων που εργάζονται στις δομές αυτές. Με άλλα λόγια, το ερώτημα που τίθεται είναι εφόσον η πανδημία συνεχίζει να απειλεί και να κοστίζει ανθρώπινες ζωές και εφόσον υπάρχουν εγκεκριμένα εμβόλια τα οποία είναι ασφαλή και αποτελεσματικά, είναι ηθικά αποδεκτό να ληφθούν μέτρα υποχρεωτικότητας για τον εμβολιασμό των εργαζομένων στις δομές υγείας;

 

Πρόβλεψη υποχρεωτικότητας

Μεταξύ άλλων, η Σύσταση αναφέρει πως ως έσχατη λύση, η πρόβλεψη αυτή πρέπει να έχει συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και να εφαρμοσθεί μόνον εφόσον τα προηγούμενα μέτρα δεν αποφέρουν σημαντική αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού.

Η ακριβής εφαρμογή τέτοιου μέτρου αφενός πρέπει να ορίζεται με βάση το εργατικό ή το δημόσιο δίκαιο, αφετέρου απαιτεί να συνυπολογίζονται τυχόν συνέπειες στον καταμερισμό καθηκόντων και στελέχωση των δομών σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, ώστε να αποφεύγεται η υπολειτουργία των τελευταίων ή η εργασιακή επιβάρυνση των άλλων εργαζομένων. Σε περίπτωση που αποφασιστεί η υποχρεωτικότητα, συνιστάται ο προσεκτικός (βάσει της τρέχουσας επιδημιολογικής κατάστασης) σχεδιασμός του χρονοδιαγράμματος του συγκεκριμένου μέτρου. Στην περίπτωση αυτή ο εμβολιασμός πρέπει να πραγματοποιηθεί με το διαθέσιμο σκεύασμα που τεκμηριωμένα έχει δείξει ότι προκαλεί τις λιγότερες δυνατές και τις λιγότερο σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η εφαρμογή του μέτρου πρέπει να είναι διαβαθμισμένη ως προς τη σειρά με την οποία θα εμβολιαστεί το προσωπικό. Για παράδειγμα, θα πρέπει να προηγηθεί το προσωπικό των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας σε σχέση με το προσωπικό άλλων μονάδων.

Στις ατομικές περιπτώσεις μελών του προσωπικού για τα οποία ο εμβολιασμός αντενδείκνυται για λόγους υγείας θα πρέπει να προβλεφθεί δυνατότητα εξαίρεσης από τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Συμπερασματικά, είναι αναγκαίο να δοθεί κατά προτεραιότητα βάρος σε επιλογές που αποσκοπούν στο να πείσουν τους ενδιαφερομένους για την σημασία του εμβολιασμού με –εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής κλίμακας– εκστρατείες στοχευμένης ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενθαρρυνθεί ο εκούσιος εμβολιασμός.

Η στρατηγική αυτή της κλιμακούμενης πρωτοβουλίας από την πλευρά της Πολιτείας έχει ως αυτονόητη προϋπόθεση την εξασφάλιση επαρκών μέσων και υπηρεσιών για την αποτροπή της διασποράς του κινδύνου στους συγκεκριμένους εργασιακούς χώρους (οργάνωση της εργασίας με πρόβλεψη τήρησης αποστάσεων, διάθεση εξοπλισμού ατομικής προστασίας κ.λπ.). Το στοιχείο αυτό ενισχύει την εμπιστοσύνη των ενδιαφερομένων προσανατολίζοντάς τους στον εκούσιο εμβολιασμό. Υπενθυμίζεται εδώ η σχετική με την ατομική ευθύνη Σύσταση της ΕΕΒ, 28 σύμφωνα με την οποία η Πολιτεία πρέπει να ενθαρρύνει την ατομική ευθύνη του πολίτη, με συγκεκριμένα μέτρα που αποδεικνύουν έμπρακτα το ενδιαφέρον της για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Η προτεραιότητα τέτοιων επιλογών δικαιολογείται όχι μόνον ηθικά -ώστε να μη θιγεί η αρχή της αυτονομίας-, αλλά και πρακτικά, προκειμένου να αποφευχθούν αντιδράσεις γενικευμένης αμφισβήτησης των εμβολιασμών και δυσφήμησης των πρωτοβουλιών της Πολιτείας, ακόμη και στο ευρύτερο επίπεδο του γενικού πληθυσμού. Το τελευταίο αυτό ενδεχόμενο δεν πρέπει να υποτιμάται, με δεδομένο το μεγάλο ενδιαφέρον που εκ των πραγμάτων εκδηλώνεται σε σχέση με την ποιότητα των εμβολίων για την COVID-19 και τη συναφή δημοσιότητα είτε της αποτελεσματικότητας (π.χ. ως προς την κάλυψη των μεταλλάξεων) είτε των περιστατικών παρενεργειών, όπου εντοπίζονται τέτοιες. Πρέπει να τονισθεί ότι η επιβολή υποχρεωτικών μέτρων εν γένει στο πεδίο της δημόσιας υγείας είναι ενδεχόμενο να υπονομεύσει το αναγκαίο κλίμα εμπιστοσύνης του πληθυσμού προς τις υγειονομικές αρχές, κάτι που δεν πρέπει να αγνοείται όσον αφορά τη λήψη σχετικών αποφάσεων.

Τέλος η Επιτροπή τονίζει ότι, με το πέρασμα του χρόνου, η διστακτικότητα έναντι των εμβολίων κατά της COVID-19, τόσο για συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες όσο και για τον γενικό πληθυσμό, παρουσιάζει δυναμική μείωσης όπως υποδεικνύουν τα καθημερινά στοιχεία εμβολιασμού στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη στην εφαρμογή των παραπάνω επιλογών.

Οι παραπάνω συστάσεις βασίζονται σε τεκμηριωμένη ανάλυση των ατομικών δικαιωμάτων και της υποχρέωσης κοινωνικής ευθύνης τα οποίο οφείλουν να επιδεικνύουν οι πολίτες και ειδικότερα όλοι οι εργαζόμενοι στον ευαίσθητο τομέα της υγείας έναντι των ασθενών και του κοινωνικού συνόλου. Τα ατομικά δικαιώματα και οι υποχρεώσεις κοινωνικής ευθύνης δεν είναι αλληλοαντικρουόμενα, εν αντιθέσει η σύνθεση τους είναι βασικό θεμέλιο κοινωνικής προόδου και ευημερίας.

Δείτε αναλυτικά τη σύσταση στο bioethics.gr