«Κίτρινη κάρτα» στο εγχείρημα της εξυγίανσης των τραπεζών στην ΕΕ από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η συγκρότηση του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ ή, αλλιώς, Single Resolution Mechanism), το οποίο συστάθηκε με σκοπό να διασφαλίζει την εξυγίανση των τραπεζών στην ΕΕ, δεν έχει ακόμη, από πολλές απόψεις, ολοκληρωθεί, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Πιο συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση του ΕΕΣ αριθ. 23/2017 με τίτλο «Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης: ένα φιλόδοξο έργο της τραπεζικής ένωσης δρομολογήθηκε, αλλά απομένουν να γίνουν πολλά»,  η οποία δημοσιεύθηκε στις 19-12-2017, εντοπίζει αδυναμίες στα σχέδια έκτακτης ανάγκης για την εξυγίανση των τραπεζών που κατήρτισε το ΕΣΕ, το οποίο αναγκάστηκε να αναλάβει σημαντικές αρμοδιότητες σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Διαβάστε επίσης: Bail in, κούρεμα καταθέσεων και η Οδηγία BRRD: Συνέντευξη με τον καθηγητή τραπεζικού δικαίου Rodrigo Olivares-Caminal

Το ΕΣΕ αποτελεί βασική συνιστώσα της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης. Θεσπίστηκε στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και αποστολή του είναι να διασφαλίζει την εξυγίανση των τραπεζών που τελούν σε κατάσταση αφερεγγυότητας, με τον μικρότερο δυνατό αντίκτυπο στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την πραγματική οικονομία των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και των λοιπών κρατών μελών. Ως εξυγίανση ορίζεται η αναδιάρθρωση μιας τράπεζας που τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας, με σκοπό να διαφυλαχθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και το δημόσιο συμφέρον, με το ελάχιστο δυνατό κόστος για τον φορολογούμενο.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν αδυναμίες στις προπαρασκευαστικές εργασίες όλων των μηχανισμών που ενδέχεται να χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της εξυγίανσης των τραπεζών. Μολονότι το ΕΣΕ δεν εφείσθη προσπαθειών για να καταρτίσει τουλάχιστον προκαταρκτικές εκδοχές των «σχεδίων εξυγίανσης» για τις περισσότερες τράπεζες, τα σχέδια που έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής δεν συμμορφώνονται με τα σχετικά πρότυπα, δηλώνουν οι ελεγκτές.

«Η συγκρότηση του ΕΣΕ εκ του μηδενός αποτέλεσε πολύ σημαντική πρόκληση», δήλωσε ο Kevin Cardiff, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος για την έκθεση. «Παρότι οι αδυναμίες του πρέπει να θεωρούνται υπό αυτό το πρίσμα, απομένουν ακόμη πολλά να γίνουν».

Οι ελεγκτές διατυπώνουν σειρά συστάσεων σχετικά με τους κανόνες και τις κατευθυντήριες οδηγίες για τα σχέδια εξυγίανσης, καθώς και για την κατάρτισή τους. Εξετάζουν επίσης τα προβλήματα στελέχωσης που αντιμετωπίζει το ΕΣΕ, καθώς και το νομοθετικό πλαίσιό του.

Κατά τους ελεγκτές, το ΕΣΕ πρέπει κατ’ αρχάς να προσδιορίσει τον χρόνο κατάρτισης του πρώτου συμμορφούμενου με το ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων σχεδίου εξυγίανσης για κάθε τράπεζα. Τα σχέδια πρέπει να ιεραρχούνται κατά προτεραιότητα βάσει του κινδύνου αφερεγγυότητας. Κάθε σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει εκτίμηση της δυνατότητας εξυγίανσης της οικείας τράπεζας, συμπεριλαμβανομένου προσδιορισμού των ουσιαστικών εμποδίων, καθώς και της σκοπιμότητας και της αξιοπιστίας των στρατηγικών εξυγίανσης που επελέγησαν.

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο τραπεζικός τομέας διαθέτει επαρκή ικανότητα απορρόφησης ζημιών, το ΕΣΕ πρέπει επίσης να οριστικοποιήσει ένα σύστημα κανόνων και κατευθυντήριων οδηγιών για τον σχεδιασμό της εξυγίανσης, συμπεριλαμβανομένης πολιτικής για τον καθορισμό των ελάχιστων απαιτήσεων ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων των τραπεζών. Επίσης πρέπει να αναπτυχθούν ή, κατά περίπτωση, να επικαιροποιηθούν καθοδηγητικά σημειώματα, καθώς και ένα εγχειρίδιο για τον σχεδιασμό της εξυγίανσης.

Σύμφωνα με τους ελεγκτές, οι καθυστερήσεις στη στελέχωση του ΕΣΕ είχαν αρνητικό αντίκτυπο σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων του, παρά την αφοσίωση και τον ζήλο του προσωπικού του. Το ΕΣΕ πρέπει να επιταχύνει τις διαδικασίες προσλήψεων και να στελεχώσει επαρκώς την υπηρεσία ανθρώπινων πόρων, ιδίως όσον αφορά τις περισσότερο εξειδικευμένες και υψηλόβαθμες θέσεις. Εάν οι στόχοι στελέχωσης δεν καταστεί δυνατό να επιτευχθούν, ή εάν απαιτείται η λήψη προσωρινών μέτρων, το ΕΣΕ θα πρέπει να εξετάσει εναλλακτικές λύσεις.

Η κατανομή επιχειρησιακών καθηκόντων μεταξύ των εθνικών αρχών και του ΕΣΕ, συμπεριλαμβανομένης της κατανομής των αρμοδιοτήτων, εξακολουθεί να είναι ασαφής, ενώ και τα εσωτερικά κλιμάκια εξυγίανσης είναι ανεπαρκώς στελεχωμένα. Το ΕΣΕ πρέπει να επιλύσει επειγόντως τα προβλήματα αυτά, δηλώνουν οι ελεγκτές.

Ιστορικό

Προκειμένου να αποφευχθεί η επανεμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η ΕΕ ανέπτυξε νέες θεσμικές δομές για να διασφαλίσει την ανάπτυξη ενός ασφαλέστερου χρηματοπιστωτικού τομέα. Σε αυτές περιλαμβάνονται ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ) και ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (ΕΜΕ). Η παρούσα έκθεση εστιάζει στο Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (ΕΣΕ), το οποίο, από κοινού με τις εθνικές αρχές εξυγίανσης της ζώνης του ευρώ, συγκροτούν τον ΕΜΕ. Στην αρμοδιότητά του υπάγονται περίπου 140 τράπεζες.

Οι εποπτικές αρχές είναι υπεύθυνες για τη συνεχή προληπτική εποπτεία των τραπεζών που υπάγονται στην αρμοδιότητά τους. Εάν τα μέτρα ανάκαμψης ή παρέμβασης δεν αποδώσουν, μια τράπεζα θεωρείται ότι «τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης αφερεγγυότητας», και στο σημείο αυτό παρεμβαίνουν οι αρχές εξυγίανσης. Το ΕΣΕ, με τη βοήθεια των εθνικών αρχών εξυγίανσης, είναι αρμόδιο για τον σχεδιασμό αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων στο πλαίσιο της εξυγίανσης όλων των σημαντικών τραπεζών, καθώς και των λιγότερο σημαντικών διασυνοριακών τραπεζών της ζώνης του ευρώ.

Μια τράπεζα τίθεται σε εξυγίανση όταν οι αρχές κρίνουν ότι τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης αφερεγγυότητας, η οποία δεν μπορεί να αποτραπεί με την παρέμβαση άλλης εποπτικής αρχής ή άλλου φορέα του ιδιωτικού τομέα. Εάν αυτό απαιτείται για λόγους δημόσιου συμφέροντος, η τράπεζα τίθεται σε διαδικασία εξυγίανσης. Διαφορετικά, εφαρμόζονται οι εθνικές διαδικασίες αφερεγγυότητας. Με την εξυγίανση πρέπει να διασφαλίζεται η συνέχεια των κρίσιμων λειτουργιών της τράπεζας και να διαφυλάσσεται η χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Στόχος είναι η αποφυγή μελλοντικών διασώσεων με δημόσιους πόρους και, συνεπώς, η μείωση του κόστους για τους φορολογουμένους.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)