«Κόκκινη κάρτα» από το Ευρ. Ελεγκτικό Συνέδριο στην ψηφιοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών της ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Έπειτα από σειρά καθυστερήσεων, τα νέα συστήματα της τεχνολογίας πληροφοριών (ΤΠ) των τελωνείων δεν θα είναι διαθέσιμα έως το 2020, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 26/2018, με τίτλο «Σειρά καθυστερήσεων στην υλοποίηση των συστημάτων ΤΠ των τελωνείων: τι έφταιξε;», η οποία δημοσιεύθηκε στις 10-10-2018, καταλήγει ότι η υλοποίηση των νέων συστημάτων ΤΠ των τελωνείων προσέκρουσε σε σειρά καθυστερήσεων. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, ορισμένα καίρια συστήματα δεν θα είναι διαθέσιμα μέχρι την προθεσμία του 2020. Σύμφωνα με τους ελεγκτές, κατά την κατάρτιση του επόμενου προγράμματος θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα διδάγματα που έχουν αντληθεί.

Ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης περιλαμβάνεται στην ατζέντα της ΕΕ από το 2003 και σημαντική συνιστώσα του αποτελεί η υλοποίηση βασικών συστημάτων ΤΠ. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ελεγκτές, 15 χρόνια αργότερα, ορισμένα από τα συστήματα αυτά δεν έχουν ακόμη τεθεί σε λειτουργία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε το πρόγραμμα «Τελωνεία 2020» με στόχο τη στήριξη του εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης. Ο συνολικός προϋπολογισμός του ανέρχεται σε 523 εκατομμύρια ευρώ για διάστημα επτά ετών, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων προορίζεται για την ενίσχυση των ικανοτήτων ΤΠ. Η ΕΕ επωμίζεται το κόστος της αγοράς, της ανάπτυξης, της εγκατάστασης, της συντήρησης και της καθημερινής λειτουργίας των συστημάτων σε ενωσιακό επίπεδο. Τα κράτη μέλη αναπτύσσουν τα συστήματα σε εθνικό επίπεδο και επωμίζονται τις σχετικές δαπάνες

Οι ελεγκτές εξέτασαν αν το πρόγραμμα μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη των συστημάτων ΤΠ που είναι απαραίτητα για τη βελτίωση της λειτουργίας των τελωνείων στην ΕΕ, καθώς και κατά πόσο διασφαλίζει την έγκαιρη υλοποίηση των εν λόγω συστημάτων. Ακόμη, εξέτασαν τον σχεδιασμό του και τις ρυθμίσεις για την παρακολούθηση και την υποβολή στοιχείων.

Διαπίστωσαν ότι αρκετά από τα νέα συστήματα ΤΠ δεν θα έχουν τεθεί πλήρως σε λειτουργία έως τη λήξη της προθεσμίας του 2020. Συνεπεία σειράς καθυστερήσεων, οι προθεσμίες για την παράδοση των συστημάτων σταδιακά μετατέθηκαν. Οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι υπάρχει κίνδυνος να μην τηρηθούν ούτε οι νέες προθεσμίες, αλλά να παραταθούν εκ νέου, ακόμη και για μετά το 2025.

Οι καθυστερήσεις οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, οι κυριότεροι από τους οποίους είναι οι εξής: η τροποποίηση του αντικειμένου των έργων και η αύξηση της πολυπλοκότητάς τους, η ανεπάρκεια των πόρων που διατέθηκαν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, και η βραδύτητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, η οποία οφείλεται στην πολυεπίπεδη δομή διακυβέρνησης.

Οι ελεγκτές επισημαίνουν ακόμη ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρουσίασε με κατάλληλο τρόπο στοιχεία αναφορικά με τις καθυστερήσεις. Οι στόχοι και οι ρυθμίσεις υποβολής στοιχείων του προγράμματος δεν ενδείκνυνται για την παρακολούθηση της υλοποίησης, ενώ τα παρασχεθέντα στοιχεία δεν ήταν αρκούντως διαφανή. Αρχικά, η ανάπτυξη των συστημάτων έγινε σε αποκεντρωμένο επίπεδο προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος μη παράδοσης, εις βάρος όμως της αποδοτικότητας.

Επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη σε επίπεδο ΕΕ οι συζητήσεις για το επόμενο επταετές πρόγραμμα «Τελωνεία», με προϋπολογισμό 950 εκατομμυρίων ευρώ, η υλοποίηση του οποίου προβλέπεται να αρχίσει το 2021. Υπό το πρίσμα αυτό, οι ελεγκτές συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

• να επικεντρώσει το επόμενο πρόγραμμα «Τελωνεία» συγκεκριμένα στην υλοποίηση των συστημάτων ΤΠ, θέτοντας ακριβείς και μετρήσιμους στόχους·
• να βελτιώσει τις εκτιμήσεις για τη διάρκεια, τους απαιτούμενους πόρους και το αντικείμενο κάθε έργου ΤΠ·
• να διευκολύνει τη συνεργατική ανάπτυξη συστημάτων ΤΠ με τα κράτη μέλη και μεταξύ κρατών μελών·
• να εξορθολογίσει τη διακυβέρνηση διασφαλίζοντας αποδοτικότερη και ταχύτερη επικοινωνία·
• να υποβάλλει εγκαίρως και με διαφανή τρόπο στοιχεία σχετικά με την υλοποίηση των συστημάτων και τις δαπάνες.

Δήλωση

«Η ψηφιοποίηση και ο εκσυγχρονισμός των τελωνειακών διαδικασιών είναι θεμελιώδους σημασίας για την ΕΕ», δήλωσε η Eva Lindström, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδια για την έκθεση. «Αναμένεται να συμβάλλει στη λειτουργία της ΕΕ ως μείζονος εμπορικού συνασπισμού, να ενισχύσει την οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη, αλλά και την προστασία και ασφάλεια των πολιτών της ΕΕ. Αυτό όμως δεν πρόκειται να συμβεί αν οι προθεσμίες συνεχίσουν να μην τηρούνται και να παρατείνονται.»

Ιστορικό

Η πεμπτουσία της τελωνειακής ένωσης έγκειται στην απουσία τελωνειακών δασμών στα εσωτερικά σύνορα μεταξύ των κρατών μελών και στην επιβολή κοινών τελωνειακών δασμών στις εισαγωγές από τρίτες χώρες.

Η ΕΕ εξαρτάται από την αποδοτική κυκλοφορία των εμπορευμάτων προς και από την τελωνειακή ένωση και από την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων στο εσωτερικό της ενιαίας αγοράς. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, το σύνολο των εισαγωγών και των εξαγωγών φτάνουν περίπου τα 3,7 τρισεκατομμύρια ευρώ, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία του εμπορίου και της τελωνειακής ένωσης για την ευημερία της ΕΕ. Επιπλέον, οι τελωνειακοί δασμοί επί των εισαγωγών αποτελούν σημαντικό μέρος των εσόδων της ΕΕ. Το 2017 ανήλθαν σε 20,3 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 15 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ.

Τα ενωσιακά στοιχεία των συστημάτων ΤΠ χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα «Τελωνεία 2020». Πρόκειται για περιουσιακά στοιχεία (όπως υλισμικό, λογισμικό, συνδέσεις δικτύου) και υπηρεσίες υποστήριξης των συστημάτων ΤΠ που είναι κοινά στην ΕΕ και στα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη καλούνται να αναπτύξουν τα σχετικά εθνικά στοιχεία (μη ενωσιακά στοιχεία) και να επωμιστούν τις σχετικές δαπάνες.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στην αγγλική γλώσσα στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)