Ενωσιακή στήριξη στους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στην Τουρκία

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η «Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία» κατέστησε δυνατή την ταχεία ανταπόκριση στην κρίση υπό δύσκολες συνθήκες, χρειάζονται όμως βελτιώσεις για την καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 27/2018, με τίτλο «Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία: χρήσιμη στήριξη, χρειάζονται όμως βελτιώσεις για την καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων», η οποία δημοσιεύθηκε στις 13-11-2018, καταλήγει ότι η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία, η οποία παρέχει στήριξη στους πρόσφυγες και στις τουρκικές κοινότητες υποδοχής τους, κατέστησε δυνατή την ταχεία ανταπόκριση στην κρίση υπό δύσκολες συνθήκες. Κατά τους ελεγκτές, τα ανθρωπιστικά έργα βοήθησαν τους πρόσφυγες να αντιμετωπίσουν τις βασικές ανάγκες τους, όμως δεν εξασφάλισαν σε όλες τις περιπτώσεις τη βέλτιστη χρήση των πόρων.

Λόγω των αυξημένων μεταναστευτικών ροών, κυρίως λόγω της σύγκρουσης στη Συρία, η Τουρκία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο: σχεδόν 4 εκατομμύρια άτομα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται περίπου 3,5 εκατομμύρια Σύριοι, ποσοστό 94 % των οποίων ζει εκτός καταυλισμών προσφύγων. Μέσω της Διευκόλυνσης παρέχεται στήριξη σε δραστηριότητες ανθρωπιστικής και μη ανθρωπιστικής βοήθειας, με συνολική χρηματοδότηση ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ προερχόμενη από την ΕΕ και τα κράτη μέλη.

Οι ελεγκτές επικεντρώθηκαν στη διαχείριση της πρώτης δόσης (3 δισεκατομμύρια ευρώ) της Διευκόλυνσης και στα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του ανθρωπιστικού σκέλους της. Διαπίστωσαν ότι, εν μέσω δυσκολιών, η Διευκόλυνση κινητοποίησε γρήγορα πόρους με στόχο την ταχεία ανταπόκριση στην προσφυγική κρίση. Ωστόσο, δεν πέτυχε πλήρως τον στόχο του αποτελεσματικού συντονισμού της ανταπόκρισης αυτής.

Τα ελεγχθέντα ανθρωπιστικά έργα παρείχαν στο σύνολό τους χρήσιμη στήριξη στους πρόσφυγες, κυρίως μέσω της παροχής βοήθειας σε μετρητά, και, στην πλειονότητά τους παρήγαγαν τις επιδιωκόμενες εκροές τους. Ωστόσο, τα μισά από αυτά δεν έχουν ακόμη επιτύχει τα αναμενόμενα επακόλουθα και τα εννέα από τα δέκα χρειάστηκε να παραταθούν. Το δύσκολο επιχειρησιακό περιβάλλον εμπόδισε την έγκαιρη υλοποίηση των έργων από τις ΜΚΟ.

Σύμφωνα με τους ελεγκτές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίστηκε σε ολοκληρωμένη εκτίμηση των αναγκών προκειμένου να προσδιορίσει τις βασικές ανάγκες των προσφύγων. Ωστόσο, οι διαφωνίες με την Τουρκία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των αναγκών σε δημοτικές υποδομές και κοινωνικοοικονομική στήριξη είχαν ως αποτέλεσμα να μην καλυφθούν επαρκώς οι τομείς αυτοί.

Η Διευκόλυνση υποστήριξε παρόμοια είδη δραστηριοτήτων στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης με διαφορετικά μέσα. Το γεγονός αυτό περιέπλεξε περαιτέρω τον συντονισμό και οδήγησε στην παράλληλη χρήση διαφορετικών δομών διαχείρισης για τη χρηματοδότηση παρόμοιων έργων. Στον τομέα της υγείας, εντοπίσαμε θετικά παραδείγματα περιπτώσεων στις οποίες η Επιτροπή στήριξε τη μετάβαση από την ανθρωπιστική βοήθεια σε περισσότερο μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή βοήθεια, αλλά αυτό δεν επιτυγχανόταν συστηματικά.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της αποδοτικότητας των ανθρωπιστικών έργων: η Επιτροπή δεν αξιολογούσε με συνέπεια και συνολικά τον εύλογο χαρακτήρα των προϋπολογισθεισών δαπανών, οι έμμεσες δαπάνες που καταβάλλονταν στους εταίρους υλοποίησης μεγάλων έργων βοήθειας σε μετρητά ήταν υψηλές, και το επίπεδο των προκαταβολών δεν ευθυγραμμιζόταν με τις πραγματικές ταμειακές εκροές των έργων.

Η Επιτροπή εφάρμοσε κατάλληλα μέτρα για την παρακολούθηση των ανθρωπιστικών έργων. Ο κύριος περιορισμός ήταν η άρνηση των τουρκικών αρχών να επιτρέψουν την πρόσβαση στα δεδομένα των δικαιούχων για τα δύο έργα βοήθειας σε μετρητά. Ούτε η Επιτροπή ούτε το ΕΕΣ μπόρεσαν να εντοπίσουν τους δικαιούχους των έργων από την εγγραφή τους έως την πληρωμή.

Οι ελεγκτές συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο μέλλον:

• να αντιμετωπίσει καλύτερα τις ανάγκες των προσφύγων για δημοτικές υποδομές και κοινωνικοοικονομική στήριξη,
• να εξορθολογίσει περαιτέρω τη βοήθεια και να ενισχύσει τη συμπληρωματικότητά της,
• να εφαρμόσει στρατηγική για τη μετάβαση από την ανθρωπιστική στην αναπτυξιακή βοήθεια,
• να βελτιώσει την αποδοτικότητα των έργων βοήθειας σε μετρητά,
• να επιδιώξει, από κοινού με τις τουρκικές αρχές, να βελτιώσει το επιχειρησιακό περιβάλλον των ΜΚΟ,
• να ενισχύσει την παρακολούθηση της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία και να βελτιώσει την υποβολή των σχετικών στοιχείων.

Δήλωση

«Η Διευκόλυνση πέτυχε τον στόχο της κινητοποίησης τριών δισεκατομμυρίων ευρώ σε δύο χρόνια», δήλωσε η Bettina Jakobsen, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την έκθεση. «Εντούτοις, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της αποδοτικότητας των ανθρωπιστικών έργων, ιδίως των έργων βοήθειας σε μετρητά. Η Διευκόλυνση μπορεί να επιτύχει αύξηση της αποδοτικότητας των δαπανών.»

Ιστορικό

Λόγω της θέσης της, η Τουρκία είναι τόσο χώρα υποδοχής όσο και χώρα διέλευσης πολλών προσφύγων. Από την έναρξη της σύγκρουσης στη Συρία, προσφέρει σημαντική και συνεχή στήριξη στους πρόσφυγες.

Η Τουρκία και η ΕΕ συνδέονται με συμφωνία σύνδεσης από το 1963. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε στην Τουρκία το καθεστώς του υποψήφιου μέλους της ΕΕ τον Δεκέμβριο του 1999 και οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης ξεκίνησαν το 2005. Η Τουρκία είναι μακράν ο μεγαλύτερος δικαιούχος του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας της ΕΕ, τον οποίο χρησιμοποιεί η ΕΕ για την προετοιμασία των υποψήφιων χωρών ενόψει της ένταξής τους στην ΕΕ, με πιστώσεις άνω των 9 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2007-2020.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)