Ανταλλαγή πληροφοριών ποινικού μητρώου στην ΕΕ: «Πράσινο φως» στην αναθεώρηση του συστήματος ECRIS

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η ΕΕ θεσπίζει νέους κανόνες για τη βελτίωση του τρόπου ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με προηγούμενες καταδίκες υπηκόων τρίτων χωρών. Το αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου (ECRIS) θα περιλαμβάνει πλέον κεντρική βάση δεδομένων με πληροφορίες για τις καταδίκες υπηκόων τρίτων χωρών και ανιθαγενών (ECRIS-TCN).

Το Συμβούλιο ενέκρινε την Τρίτη, 9 Απριλίου 2019, επισήμως τη δέσμη ECRIS που περιλαμβάνει έναν κανονισμό και μια οδηγία. Με την έγκριση αυτή ολοκληρώνεται η νομοθετική διαδικασία.

Ο κανονισμός θεσπίζει τους κανόνες για τη δημιουργία του κεντρικού συστήματος και καθορίζει τα δεδομένα που θα περιληφθούν σε αυτό και τα δικαιώματα πρόσβασης. Το κεντρικό σύστημα θα περιλαμβάνει τα απαραίτητα στοιχεία για την ταυτοποίηση ενός προσώπου και πληροφορίες όσον αφορά υπηκόους τρίτων χωρών αλλά και άτομα με διπλή ιθαγένεια ΕΕ/τρίτης χώρας. Οι πληροφορίες σχετικά με την καθαυτή καταδίκη θα συνεχίσουν να λαμβάνονται μόνον από το κράτος μέλος καταδίκης.

Ο κανονισμός καθορίζει επίσης την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και του eu-LISA, του οργανισμού που είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη και τη λειτουργία του συστήματος.

Το εν λόγω κεντρικό σύστημα αποσκοπεί στη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών ποινικού μητρώου σχετικά με τους καταδικασθέντες πολίτες τρίτων χωρών και ανιθαγενείς, μέσω του υφιστάμενου Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου (ECRIS).  

Κύρια χαρακτηριστικά του ECRIS TCN 

• Η βάση δεδομένων θα είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο και οι αρχές θα μπορούν εύκολα να πραγματοποιούν αναζήτηση με μηχανισμό αναζήτησης θετικού/αρνητικού αποτελέσματος: το θετικό αποτέλεσμα αναζήτησης θα προσδιορίζει τα κράτη μέλη από τα οποία μπορούν να ληφθούν πλήρεις πληροφορίες ποινικού μητρώου για συγκεκριμένο πρόσωπο.
• Το σύστημα θα περιέχει μόνο στοιχεία ταυτότητας, συμπεριλαμβανομένων των δακτυλικών αποτυπωμάτων και, εφόσον υπάρχουν, των εικόνων προσώπου.
• Τη διαχείριση του συστήματος θα αναλάβει ο eu-LISA, ο οργανισμός της ΕΕ που είναι αρμόδιος για τη διαχείριση πληροφοριακών συστημάτων μεγάλης κλίμακας στον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης.
• Το σύστημα, εκτός από τη χρήση του για τους σκοπούς της ποινικής δίκης, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και για άλλους νόμιμους σκοπούς, όπως για τη διαπίστευση προσώπων προκειμένου να εργαστούν με παιδιά ή για την απόκτηση άδειας, π.χ. για τον χειρισμό πυροβόλων όπλων. 

Δήλωση

Η Βιέρα Γιούροβα, Επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων, δήλωσε τα εξής: «Το νέο σύστημα θα καταστήσει ταχύτερο και ευκολότερο για τις αρχές επιβολής του νόμου τον εντοπισμό των υπηκόων τρίτων χωρών που έχουν καταδικαστεί στο παρελθόν στην ΕΕ, με μια απλή αναζήτηση στο ECRIS. Αυτό θα συμβάλει στη βελτίωση της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας με στόχο την καλύτερη καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας σε ολόκληρη την ΕΕ, καθιστώντας την Ευρώπη ασφαλέστερο χώρο για όλους τους πολίτες της.»  

Συνεργασία με τη Δανία

Μολονότι η Δανία δεν συμμετέχει στην έγκριση της νομοθετικής αυτής δέσμης, το Συμβούλιο εξέδωσε κοινή δήλωση ως απάντηση σε δήλωση της Δανίας, σχετικά με τη συνέχιση της συμμετοχής της στο υπάρχον σύστημα ECRIS.

Επόμενα βήματα 

Με την επίσημη αυτή ψηφοφορία ολοκληρώνεται η νομοθετική διαδικασία. Ο κανονισμός και η οδηγία θα υπογραφούν τώρα επισήμως και στη συνέχεια θα δημοσιευθούν στην επίσημη εφημερίδα. Η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός των προσεχών εβδομάδων.

Όπως προβλέπεται στον κανονισμό, η Επιτροπή θα καθορίσει την ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του συστήματος ECRIS-TCN μόλις έχουν ολοκληρωθεί οι αρχικές προετοιμασίες των κρατών μελών και του eu-LISA.

Βρίσκεται επίσης υπό διαπραγμάτευση περαιτέρω νομοθεσία που έχει προταθεί από την Επιτροπή, η οποία θα καταστήσει επίσης δυνατή τη διερεύνηση της βάσης δεδομένων ECRIS-TCN όταν απαιτείται άδεια ταξιδίου για την είσοδο στην ΕΕ (μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού — ETIAS), κατά την εξέταση αιτήσεων θεώρησης (μέσω του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις) ή κατά τη διεξαγωγή έρευνας για πλαστοπροσωπία.

Στις εν λόγω περιπτώσεις, θα διατίθενται μόνο τα στοιχεία ταυτότητας εκείνων που έχουν καταδικαστεί για σοβαρό έγκλημα ή τρομοκρατία. 

Ιστορικό

Η δέσμη ECRIS περιλαμβάνει κανονισμό για τη θέσπιση κεντρικού συστήματος εντοπισμού του κράτους μέλους ή των κρατών μελών που μπορεί να διαθέτουν πληροφορίες σχετικά με καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος υπηκόου τρίτης χώρας, και οδηγία για την τροποποίηση της υφιστάμενης απόφασης-πλαισίου για το ECRIS υπό το φως του νέου αυτού κεντρικού συστήματος πληροφοριών για υπηκόους τρίτων χωρών.

Το ECRIS δημιουργήθηκε το 2012. Επιτρέπει την αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τις ποινικές καταδίκες στην ΕΕ. Επί του παρόντος, οι περισσότερες από τις πληροφορίες που ανταλλάσσονται αφορούν πολίτες της ΕΕ και το σύστημα λειτουργεί σε αποκεντρωμένη βάση, με κάθε κράτος μέλος να αποθηκεύει πληροφορίες για τους υπηκόους του. Παρότι είναι ήδη δυνατή η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με υπηκόους τρίτων χωρών μέσω του ECRIS, προς το παρόν δεν υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή διαδικασία ή μηχανισμός ώστε η ανταλλαγή αυτή να πραγματοποιείται με αποτελεσματικό τρόπο.

Δυνάμει των υφιστάμενων κανόνων, οι πληροφορίες σχετικά με καταδίκες υπηκόων τρίτων χωρών στην ΕΕ δεν συγκεντρώνονται στο κράτος μέλος ιθαγένειας, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των υπηκόων της ΕΕ, αλλά απλώς αποθηκεύονται στο κράτος μέλος στο οποίο έχουν εκδοθεί οι καταδικαστικές αποφάσεις. Επομένως, η πλήρης επισκόπηση του ποινικού ιστορικού υπηκόου τρίτης χώρας μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο αν ζητηθούν οι σχετικές πληροφορίες από όλα τα κράτη μέλη.

Το ECRIS χρησιμοποιείται περίπου 3 εκατομμύρια φορές τον χρόνο για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με προηγούμενες ποινικές καταδίκες. Στο 30 % περίπου των περιπτώσεων στις οποίες ζητούνται πληροφορίες ποινικού μητρώου δίνεται θετική απάντηση, που σημαίνει ότι παρέχονται πράγματι πληροφορίες σχετικά με το ποινικό μητρώο. Αυτό αφορά κυρίως τις ποινικές δίκες. Ωστόσο, το σύστημα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και για άλλους νόμιμους σκοπούς, όπως η απόκτηση άδειας οπλοφορίας ή η διαπίστευση για την εργασία με παιδιά.

Η βελτίωση του ECRIS όσον αφορά τους υπηκόους τρίτων χωρών εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια. Το ECRIS-TCN εντάσσεται επιπλέον στο πλαίσιο της νέας προσέγγισης που έχει καθορίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη διαχείριση των δεδομένων για τα σύνορα και την ασφάλεια, βάσει της οποίας όλα τα κεντρικά συστήματα πληροφοριών της ΕΕ για τη διαχείριση της ασφάλειας, των συνόρων και της μετανάστευσης θα καταστούν διαλειτουργικά, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.