Stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών και αντιμετώπιση συστημικών κίνδυνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Οι ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (ΕΑΤ) πρέπει να εστιάζουν περισσότερο στους συστημικούς κινδύνους που υπάρχουν σε επίπεδο ΕΕ, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). 

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 10/2019, με τίτλο «Ευρωπαϊκές ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για τις τράπεζες: άνευ προηγουμένου ο όγκος των διαθέσιμων πληροφοριών, απαραίτητοι όμως ο καλύτερος συντονισμός και η μεγαλύτερη εστίαση στους κινδύνους», η οποία δημοσιεύθηκε στις 10-07-2019, καταλήγει ότι η τελευταία άσκηση προσομοίωσης που διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) έπρεπε να είναι απαιτητικότερη ως προς τη δοκιμασία της ανθεκτικότητας των τραπεζών σε συστημικούς κινδύνους σε επίπεδο ΕΕ. Κατά την άποψη των ελεγκτών, στην πραγματικότητα, οι προσομοιωθέντες κλυδωνισμοί ήταν ηπιότεροι από αυτούς που καταγράφηκαν κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ενώ στο χρησιμοποιηθέν δυσμενές σενάριο δεν αντικατοπτρίζονταν σωστά όλοι οι συναφείς συστημικοί κίνδυνοι που απειλούσαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ. Επιπλέον, κατά τον σχεδιασμό και τη διεξαγωγή της άσκησης, η ΕΑΤ βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στις εθνικές εποπτικές αρχές, ωστόσο, λόγω έλλειψης πόρων, δεν μπορούσε να επιβλέψει αποτελεσματικά το έργο τους.

Από το 2011, η ΕΑΤ διεξάγει ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, προκειμένου να αξιολογεί την ανθεκτικότητα των τραπεζών σε κλυδωνισμούς, όπως μια σοβαρή ύφεση, η κατάρρευση των κεφαλαιαγορών ή η απώλεια της εμπιστοσύνης. Οι ελεγκτές εξέτασαν κατά πόσον η άσκηση προσομοίωσης του 2018 εξυπηρετούσε τον σκοπό της. Ανέλυσαν τα κριτήρια βάσει των οποίων έγινε η επιλογή των τραπεζών, καθώς και τη διαδικασία προσδιορισμού των κινδύνων.

Στο πλαίσιο της άσκησης προσομοίωσης του 2018, τα δυσμενή σενάρια που επιβλήθηκαν σε χώρες με περισσότερο αδύναμες οικονομίες και περισσότερο ευάλωτα χρηματοπιστωτικά συστήματα ήταν λιγότερο αυστηρά. Ως εκ τούτου, οι περιορισμένες επιπτώσεις σε ορισμένες τράπεζες μπορεί να μην οφείλονται στη μεγαλύτερη ευρωστία τους, αλλά στη λιγότερο έντονη πίεση που τους ασκήθηκε. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης ότι στην προσομοίωση δεν συμπεριελήφθησαν όλες οι ευάλωτες τράπεζες και ότι αποκλείστηκαν ορισμένες που παρουσίαζαν υψηλότερη επικινδυνότητα.

Η ΕΑΤ συντόνισε με επιτυχία την άσκηση παρά τις στενές προθεσμίες και τη συμμετοχή πολλών ενδιαφερομένων. Παράλληλα, εξέχοντα ρόλο στον σχεδιασμό της άσκησης διαδραμάτισαν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και οι εθνικές αρχές. Περαιτέρω, για την επαλήθευση του τρόπου με τον οποίο οι τράπεζες αξιολογούν τις επιπτώσεις, η ΕΑΤ αποφάσισε να βασιστεί πλήρως στις εθνικές εποπτικές αρχές και στην ΕΚΤ. Οι περιορισμένοι πόροι της ΕΑΤ και οι περίπλοκες ρυθμίσεις διακυβέρνησής της, σε συνδυασμό με την περιορισμένη ικανότητά της να έχει τον έλεγχο της διαδικασίας της άσκησης προσομοίωσης, δεν βοήθησαν την εξασφάλιση συγκρίσιμων, αμερόληπτων και αξιόπιστων αποτελεσμάτων για τις τράπεζες στα διάφορα κράτη μέλη. 

Μολονότι η ΕΑΤ κατέστησε προσβάσιμο έναν άνευ προηγουμένου όγκο δεδομένων σχετικά με τις τράπεζες, έλειπαν ορισμένες κρίσιμες πληροφορίες, ήτοι οι κεφαλαιακές απαιτήσεις για κάθε τράπεζα και το πόσες τράπεζες θα τις είχαν παραβιάσει υπό πίεση. 

Οι ελεγκτές συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθεωρήσει και να ενισχύσει τις ρυθμίσεις διακυβέρνησης της ΕΑΤ και να αυξήσει τους πόρους της, κατά τρόπον ώστε οι μελλοντικές ασκήσεις προσομοίωσης να μην πάσχουν από παρόμοιες αδυναμίες. Συγχρόνως, η ΕΑΤ οφείλει: 

• να διευρύνει τη γεωγραφική εμβέλεια των ασκήσεων προσομοίωσης που διεξάγει και να επιλέγει τράπεζες βασιζόμενη όχι μόνο στο μέγεθός τους, αλλά και στους συστημικούς κινδύνους· 
• να καθορίζει τον ελάχιστο βαθμό πίεσης για την ΕΕ ως σύνολο και να εξετάζει τους κινδύνους από την άποψη ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που καλύπτει ολόκληρη την ΕΕ· 
• να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο επί του σχεδιασμού των ασκήσεων και να ενισχύσει την προσέγγιση που εφαρμόζει ως προς την εποπτεία.

Δήλωση

«Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έπρεπε να δοκιμαστούν έναντι σοβαρότερων χρηματοπιστωτικών κλυδωνισμών», δήλωσε ο Neven Mates, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Επιπλέον, καθώς οι εθνικές εποπτικές αρχές είναι αυτές που λαμβάνουν τις βασικές αποφάσεις στην ΕΑΤ, η ενωσιακή προοπτική δεν λαμβανόταν επαρκώς υπόψη στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της άσκησης.»

Ιστορικό

Η ΕΑΤ συστάθηκε το 2010 και ένα από τα καθήκοντα που της ανατέθηκαν ήταν να διεξάγει ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για τις τράπεζες σε όλη την ΕΕ, εντολή που εκτέλεσε το 2011, το 2014, το 2016 και το 2018. Στην άσκηση προσομοίωσης του 2018 συμμετείχαν 48 τράπεζες σε 15 χώρες. Το δυσμενές σενάριο συνίστατο σε μια αρνητική τριετή πρόβλεψη για διάφορες μακροοικονομικές συνθήκες, όπως το ΑΕγχΠ, η ανεργία, οι τιμές των οικιστικών ακινήτων και τα επιτόκια.

Από το 2014, οι ελεγκτές της ΕΕ έχουν δημοσιεύσει σειρά εκθέσεων σχετικά με την τραπεζική ένωση, μεταξύ αυτών για την ΕΑΤ και το μεταβαλλόμενο περιβάλλον της, τον Ενιαίο Μηχανισμό Εποπτείας, το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης και τη διαχείριση τραπεζικών κρίσεων από την ΕΚΤ. 

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)