Υπόθεση πλαστών πτυχίων: Άρση καταλογισμού υπαλλήλου Ν.Π.Δ.Δ. κατόπιν αναδρομικής ανάκλησης του διορισμού του (ΟλΕλΣυν 599/2021)

Η Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΟλΕλΣυν 599 / 2021), σταθμίζοντας αν το ποσό που καταλογίστηκε σε βάρος υπαλλήλου νοσοκομείου, κατόπιν αναδρομικής ανάκλησης του διορισμού του λόγω παραποίησης του βαθμού πτυχίου του, είναι συμβατό με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας, της δίκαιης ισορροπίας και του κοινωνικού κράτους δικαίου, προέβη τελικά σε απαλλαγή του υπαλλήλου από το σύνολο του ποσού του καταλογισμού.

Κατά το σκεπτικό του Δικαστηρίου, με την καταλογιστική πράξη, ως συνέπεια της ανάκλησης διορισμού δημόσιου υπαλλήλου, με την οποία αναζητείται το σύνολο των ληφθεισών από αυτόν αποδοχών από του διορισμού του, θίγονται θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου, όπως η εργασία, διότι απαξιώνεται πλήρως η εργασία ως πραγματική προσφορά υπηρεσίας που ο καταλογισθείς κατέβαλε, αλλά και η περιουσία αυτού, διότι με τον καταλογισμό παρεμβαίνει μονομερώς η κρατική εξουσία στην περιουσία του καταλογισθέντος αποσπώντας στοιχεία αυτής. Ο εν λόγω καταλογισμός στοιχειοθετεί μεν μέτρο που επιδιώκει θεμιτό σκοπό, αλλά θίγει ή επεμβαίνει σε θεμελιώδες δικαίωμα του ατόμου, γεγονός αποτελεί περιορισμό ή στέρηση δικαιώματος κατά την έννοια του άρ. 25 παρ. 1 του Συντάγματος και του άρ. 1 του πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ και, συνεπώς, υπόκειται στην αρχή της αναλογικότητας.

Συνεπώς, στην περίπτωση που ύστερα από διαπίστωση της διοίκησης ότι υπάλληλος αυτής επελέγη με βάση παραποιημένα δικαιολογητικά ανακαλείται ο διορισμός αυτού, επιπλέον δε ως συνέπεια της ανακλήσεως ο εν λόγω υπάλληλος καταλογίζεται και με το σύνολο των αποδοχών που εισέπραξε από του διορισμού του, η εν λόγω ανάκληση πράγματι συντελείται προς θεραπεία της αρχής του κράτους δικαίου που επιβάλλει την αποκατάσταση της τρωθείσας δημοσιονομικής νομιμότητας. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν αρκεί για τη νομιμότητα του καταλογισμού, ο οποίος οφείλει να μην προσβάλλει δικαιώματα του καταλογισθέντος ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου.

Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, κρίσιμα προς στάθμιση στοιχεία είναι τα ακόλουθα: η ένταση της παραβίασης της αρχής της αξιοκρατίας σε συνάρτηση με την ένταση του πλήγματος που είναι επιτρεπτό να υποστούν τα δικαιώματα του καταλογισθέντος, το ύψος του καταλογιζόμενου ποσού ως αχρεωστήτως καταβληθέντος, το οποίο συνεπάγεται αντίστοιχη μείωση της περιουσίας του καταλογισθέντος, σε συνάρτηση με την υπηρεσία που αυτός προσέφερε χρονικά και ποιοτικά καθώς και την ωφέλεια που αποκόμισε ο υπέρ ου ο καταλογισμός φορέας, η φύση και η έκταση του πταίσματος του καταλογισθέντος σε συνάρτηση με το συντρέχον πταίσμα και της διοίκησης και, τέλος, τυχόν άλλες αρνητικές συνέπειες που υπέστη ο καταλογισθείς.

Εν προκειμένω, το Δικαστήριο δέχτηκε ότι η αναιρεσείουσα κατείχε τον απαιτούμενο για την εκτέλεση των καθηκόντων της θέσης που διορίσθηκε τίτλο σπουδών, με βαθμό μικρότερο αυτού που αρχικώς δήλωσε, ο οποίος επηρέασε μόνον τη σειρά κατάταξής της, και όχι την πρόσληψή της, καθόσον με την προσβαλλόμενη απόφαση έγινε δεκτό ότι στον ίδιο διαγωνισμό προσελήφθησαν άλλοι τρεις συνυποψήφιοί της έναντι των πέντε προκηρυχθεισών θέσεων. Επιπλέον, εκτέλεσε τα καθήκοντά της επί δεκατρία έτη και δεν έχει τη δυνατότητα να διεκδικήσει με άλλον τρόπο τις μισθολογικές απολαβές αυτής της περιόδου. Η δε διοίκηση του νοσοκομείου καθ’ όλο το χρονικό διάστημα της εργασίας της δεν προέβη στον έλεγχο των στοιχείων που ήταν κατατεθειμένα στο προσωπικό της μητρώο, ενώ επωφελήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα των υπηρεσιών της, οι οποίες παρασχέθηκαν με συνέπεια και επάρκεια. Ακόμη, δέχτηκε πως έναντι των καταβληθεισών αποδοχών ελήφθη ως αντιπαροχή η αρμόζουσα στη θέση de facto απασχόληση της αναιρεσείουσας και πως, τέλος, η ίδια καταδικάσθηκε αμετακλήτως σε φυλάκιση τεσσάρων ετών με αναστολή.

Κατόπιν τούτων, το Δικαστήριο κατέληξε πως ο τυχόν σε βάρος της αναιρεσείουσας καταλογισμός, έστω και μειωθέντος ποσού, δεν επιτυγχάνει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ του σκοπού που υπηρετεί, ήτοι την αποκατάσταση της δημοσιονομικής νομιμότητας εξαιτίας της αναδρομικής ανατροπής της υπαλληλικής σχέσης. Και τούτο, διότι αφενός μετατρέπει την ανάκληση του διορισμού σε κύρωση αφετέρου άγει σε πλουτισμό του Νοσοκομείου σε βάρος της περιουσίας της. Συνεπώς, κατ’ εφαρμογή της κατ’ άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος αρχής της αναλογικότητας, προέβη σε αναίρεση της προσβαλλόμενης απόφασης ακυρώνοντας τον καταλογισμό καθ' ολοκληρίαν.

Επεσήμανε ιδίως πως η έννομη τάξη, απαιτώντας από την αναιρεσείουσα για τη συγκεκριμένη πράξη που τέλεσε, για την οποία καταδικάστηκε ποινικώς και επιπλέον απώλεσε την εργασία της, την επιστροφή των αποδοχών της ως αχρεωστήτως καταβληθεισών, υπερβαίνει το όριο της θυσίας που μπορεί να επιβληθεί προς θεραπεία της αρχής της αξιοκρατίας, καθόσον με το μέτρο αυτό πλήττεται πλέον χωρίς να είναι αναγκαίο η περιουσία της αναιρεσείουσας την οποία αποκόμισε εργαζόμενη πάντως με επάρκεια στη θέση την οποία κατείχε.

Απόσπασμα απόφασης

Η αναιρεσείουσα, ως συνέπεια της πράξης της να καταθέσει παραποιημένο κρίσιμο δικαιολογητικό για την επιλογή της προς διορισμό, απώλεσε μετά έρευνα που διεξήχθη δεκατρία έτη μετά τον διορισμό της τη θέση εργασίας της, καταλογίσθηκε με το σύνολο των εισπραχθεισών απολαβών κατά τη διάρκεια του υπαλληλικού της βίου, το οποίο μειώθηκε με την απόφαση του Τμήματος, και επιπλέον καταδικάστηκε ποινικά σε μακρά ποινή στερητικής της ελευθερίας κατηγορηθείσα και για κακουργηματικής φύσης πράξη. Προσέφερε πάντως τις υπηρεσίες της με συνέπεια και επάρκεια, όπως βεβαιώνεται σχετικώς. Εν όψει τούτων, το Δικαστήριο κρίνει ότι ως προς το δικαίωμα εργασίας της αναιρεσείουσας, αυτό δεν επλήγη μόνον με την πλήρη αρχικώς και μερική ύστερα από την απόφαση του Τμήματος απαξίωση των υπηρεσιών που προσέφερε, εργαζόμενη επί δεκατρία έτη, αλλά και με την ανάκληση της πράξης διορισμού της, ήτοι την απώλεια της εργασίας της. Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, ασκούντος κατ’ αναίρεση τον απαιτούμενο έλεγχο προς διασφάλιση της ενιαίας εφαρμογής της αρχής της αναλογικότητας, η ποινική καταδίκη της αναιρεσείουσας και η απώλεια της θέσης εργασίας της επαρκούν, εν όψει του πλήγματος στην αρχή της αξιοκρατίας ως αυτό εκτιμήθηκε ανωτέρω, για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του κράτους δικαίου προς αποκατάσταση της τρωθείσας νομιμότητας.

Με το να απαιτεί η έννομη τάξη, συνολικώς ορώμενη, από την αναιρεσείουσα για τη συγκεκριμένη πράξη που τέλεσε, και για την οποία καταδικάστηκε ποινικώς και επιπλέον απώλεσε την εργασία της, την επιστροφή ως αχρεωστήτως καταβληθεισών, των ως άνω αποδοχών της των 50.000 ευρώ, υπερβαίνει το όριο της θυσίας που μπορεί να επιβληθεί προς θεραπεία της αρχής της αξιοκρατίας καθόσον με το μέτρο αυτό πλήττεται πλέον χωρίς να είναι αναγκαίο η περιουσία της αναιρεσείουσας την οποία αποκόμισε εργαζόμενη πάντως με επάρκεια στη θέση την οποία κατείχε. Κατά το Δικαστήριο, ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου, όπως ενσωματώνεται στην αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, θέτει εμπόδιο στη λήψη μέτρων αποκατάστασης της νομιμότητας που οδηγούν, όταν αυτά δεν είναι αναγκαία, σε ουσιαστική εξόντωση, λόγω της αυστηρότητάς τους, του ατόμου που τα υφίσταται.

Υπό τις ως άνω ειδικές περιστάσεις, ο τυχόν σε βάρος της αναιρεσείουσας καταλογισμός, έστω και του μειωθέντος ποσού των 50.000,00 ευρώ, δεν επιτυγχάνει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ του σκοπού που υπηρετεί (αποκατάσταση της δημοσιονομικής νομιμότητας εξαιτίας της αναδρομικής ανατροπής της υπαλληλικής σχέσης) καθόσον αφ’ ενός μετατρέπει την ανάκληση του διορισμού σε κύρωση αφ’ ετέρου άγει σε πλουτισμό του Νοσοκομείου σε βάρος της περιουσίας της. Ως εκ τούτου, κατ’ εφαρμογή της κατ’ άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος αρχής της αναλογικότητας πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, κατ’ αποδοχή του οικείου λόγου αναίρεσης επί τω τέλει ακυρώσεως του καταλογισμού καθ’ ολοκληρίαν.

Δείτε αναλυτικά την απόφαση στο elsyn.gr