Επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στα οργανωμένα ταξίδια: Δικαιούνται μείωση τιμής οι ταξιδιώτες; (απόφαση ΔΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 12-01-2023 απόφασή του το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι οι ταξιδιώτες των οποίων τα οργανωμένα ταξίδια έχουν επηρεαστεί από τα μέτρα για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19 μπορεί να δικαιούνται μείωση της τιμής του ταξιδιού.

Κατά το ΔΕΕ, η οδηγία (ΕΕ) 2015/2302 [οδηγία σχετικά με τα οργανωμένα ταξίδια και τους συνδεδεμένους ταξιδιωτικούς διακανονισμούς] προβλέπει αυστηρό καθεστώς συμβατικής ευθύνης από την πλευρά του διοργανωτή.

Ιστορικό της υπόθεσης

Στις 30 Δεκεμβρίου 2019 οι εκκαλούντες της κύριας δίκης αγόρασαν από την FTI Touristik οργανωμένο ταξίδι το οποίο περιλάμβανε, αφενός, πτήση μετ’ επιστροφής από Γερμανία προς Γκραν Κανάρια (Ισπανία) και, αφετέρου, διαμονή στην εν λόγω νήσο για το χρονικό διάστημα από 13 έως 27 Μαρτίου 2020. Οι εκκαλούντες της κύριας δίκης μετέβησαν πράγματι στον τόπο προορισμό τους, όπως είχαν προγραμματίσει.

Ωστόσο, στις 15 Μαρτίου 2020 οι ισπανικές αρχές έλαβαν μέτρα σε ολόκληρη την ισπανική επικράτεια για την καταπολέμηση της εξάπλωσης της πανδημίας COVID‑19 τα οποία συνεπάγονταν, μεταξύ άλλων, τον αποκλεισμό της πρόσβασης στις παραλίες της Γκραν Κανάρια και την εφαρμογή σε αυτήν απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Στο ξενοδοχείο όπου διέμεναν οι εκκαλούντες της κύριας δίκης επετράπη, συνεπώς, στους πελάτες να εξέρχονται των δωματίων τους μόνον προκειμένου να γευματίσουν, η δε πρόσβαση στις πισίνες και στις ξαπλώστρες αποκλείστηκε και το πρόγραμμα ψυχαγωγίας ματαιώθηκε. Στις 18 Μαρτίου 2020 οι εκκαλούντες της κύριας δίκης ενημερώθηκαν ότι έπρεπε να βρίσκονται σε ετοιμότητα προκειμένου να αναχωρήσουν από το νησί ανά πάσα στιγμή, τη δε μεθεπόμενη μέρα υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στη Γερμανία.

Κατά την επιστροφή τους, οι εκκαλούντες της κύριας δίκης ζήτησαν από την FTI Touristik να μειώσει την τιμή του οργανωμένου ταξιδιού τους κατά 70%, ήτοι κατά το ποσό των 1.018,50 ευρώ. Η FTI Touristik απέρριψε το αίτημα, φρονώντας ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνη για περίσταση που συνιστούσε «γενικό κίνδυνο ζωής». Κατόπιν της απορρίψεως από την εταιρία του εν λόγω αιτήματος, οι εκκαλούντες της κύριας δίκης άσκησαν αγωγή ενώπιον του Amtsgericht München (ειρηνοδικείου Μονάχου, Γερμανία) προκειμένου να τους επιδικαστεί η ζητηθείσα μείωση της τιμής.

Με απόφαση της 26ης Νοεμβρίου 2020, το ως άνω δικαστήριο απέρριψε την αγωγή, κρίνοντας ότι τα μέτρα που είχαν λάβει οι ισπανικές αρχές για την καταπολέμηση της εξάπλωσης της πανδημίας της COVID‑19 αποτελούσαν μέτρα προστασίας της υγείας των εκκαλούντων της κύριας δίκης και ότι η προστασία αυτή δεν συνεπαγόταν «ελάττωμα» του οργανωμένου ταξιδιού τους, κατά την έννοια του άρθρου 651i του BGB (γερμανικού αστικού κώδικα). Το ίδιο δικαστήριο υπογράμμισε, συναφώς, ότι οι εκμεταλλευόμενοι το ξενοδοχείο στο οποίο διέμειναν οι εκκαλούντες της κύριας δίκης ήταν υποχρεωμένοι να λάβουν μέτρα για την προστασία των πελατών τους.

Οι εκκαλούντες της κύριας δίκης άσκησαν έφεση κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου Landgericht München I (πρωτοδικείου Μονάχου Ι, Γερμανία). Το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι είναι ασφαλώς δυνατό να θεωρηθεί ότι ο διοργανωτής οργανωμένου ταξιδιού υπέχει ευθύνη για ελάττωμα το οποίο φέρουν οι οικείες ταξιδιωτικές υπηρεσίες και οφείλεται στην εφαρμογή των μέτρων προστασίας της υγείας, δεδομένης της αντικειμενικής ευθύνης του διοργανωτή που προβλέπεται στο άρθρο 651i του BGB. Εντούτοις, κατά τον χρόνο του ταξιδιού των εκκαλούντων της κύριας δίκης, μέτρα παρόμοια με αυτά που έλαβαν οι ισπανικές αρχές για την καταπολέμηση της εξάπλωσης της πανδημίας της COVID‑19 είχαν ληφθεί και στη Γερμανία, οπότε τα επιβληθέντα στον τόπο προορισμού μέτρα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως «συνήθεις περιστάσεις» που επικράτησαν σε ολόκληρη την Ευρώπη λόγω της πανδημίας και όχι ως έκτακτες περιστάσεις οι οποίες αφορούσαν τον συγκεκριμένο τόπο προορισμού.

Επιπλέον, το αιτούν δικαστήριο διερωτήθηκε κατά πόσον είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι οι ανωτέρω επιβληθέντες περιορισμοί εντάσσονται στον «γενικό κίνδυνο ζωής» που αποκλείει την ευθύνη του διοργανωτή του οικείου οργανωμένου ταξιδιού. Επικαλέστηκε, συναφώς, απόφαση του Bundesgerichtshof (Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, Γερμανία), με την οποία κατ’ ουσίαν κρίθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η συμβατική εγγύηση στον τομέα των ταξιδιών μπορεί να περιοριστεί όσον αφορά περιστάσεις που εμπίπτουν αποκλειστικά στην προσωπική σφαίρα του ταξιδιώτη ή στο πλαίσιο των οποίων πραγματώνεται κίνδυνος το βάρος του οποίου καλείται να φέρει ο ταξιδιώτης και στην καθημερινή του ζωή. Επομένως, ο ταξιδιώτης υποχρεούται να φέρει το βάρος των κινδύνων που συνδέονται με δραστηριότητα εμπίπτουσα στον «γενικό κίνδυνο ζωής» στις περιπτώσεις που ουδόλως μπορεί να καταλογιστεί στον διοργανωτή του ταξιδιού παράβαση υποχρέωσης ή άλλη γενεσιουργός αιτία ευθύνης. Τούτο ισχύει όταν, ανεξαρτήτως των προβλεπόμενων στο οργανωμένο ταξίδι ταξιδιωτικών παροχών, ο ταξιδιώτης υποστεί κάποιο ατύχημα στον τόπο των διακοπών του, ασθενήσει, καταστεί θύμα ποινικού αδικήματος ή, για οποιονδήποτε άλλον προσωπικό λόγο, δεν μπορεί πλέον να επωφεληθεί των οικείων παροχών.

Το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ακόμη ότι, μολονότι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 31 της οδηγίας (ΕΕ) 2015/2302, οι συντάκτες της οδηγίας συμπεριέλαβαν στις «αναπόφευκτες και έκτακτες περιστάσεις», κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 2, της οδηγίας αυτής, την «εκδήλωση κρουσμάτων σοβαρής ασθένειας στον ταξιδιωτικό προορισμό», εντούτοις μπορεί να υποτεθεί ότι οι εν λόγω συντάκτες δεν είχαν εξετάσει την περίπτωση πανδημίας.

Υπό τις ως άνω περιστάσεις, το Landgericht München I (πρωτοδικείο Μονάχου Ι, Γερμανία) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο 14, παράγραφος 1, της οδηγίας (ΕΕ) 2015/2302 έχει την έννοια ότι ο ταξιδιώτης δικαιούται μείωση της τιμής του οργανωμένου ταξιδιού του, όταν τυχόν έλλειψη συμμόρφωσης των ταξιδιωτικών υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο πακέτο οφείλεται σε περιορισμούς που επιβλήθηκαν στον τόπο προορισμού του ταξιδιώτη προκειμένου να καταπολεμηθεί η εξάπλωση λοιμώδους νόσου και όταν έχουν επιβληθεί τέτοιοι περιορισμοί και στον τόπο κατοικίας του ταξιδιώτη καθώς και σε άλλες χώρες λόγω της παγκόσμιας εξάπλωσης της λοιμώδους νόσου. Για να είναι κατάλληλη η μείωση αυτή, πρέπει να εκτιμάται με γνώμονα τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο συγκεκριμένο πακέτο και να αντιστοιχεί στην αξία των υπηρεσιών ως προς τις οποίες διαπιστώθηκε η έλλειψη συμμόρφωσης.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA