Δικαστήριο ΕΕ: Επιτρέπονται ορισμένες απαγορεύσεις ταξιδιών και υποχρεώσεις υποβολής σε εξετάσεις για την ανίχνευση του ιού και σε καραντίνα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 05.12.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι σε περίπτωση πανδημίας, ένα κράτος μέλος μπορεί να απαγορεύει τα μη απολύτως αναγκαία ταξίδια προς άλλα κράτη μέλη τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως ζώνες υψηλού κινδύνου βάσει της υγειονομικής κατάστασης που επικρατεί σε αυτά.

Επίσης, σύμφωνα με το ΔΕΕ, μπορεί να επιβάλλει στα πρόσωπα που εισέρχονται στο έδαφός του την υποχρέωση να υποβάλλονται σε εξετάσεις για την ανίχνευση του ιού και σε καραντίνα. Πλην όμως, οι κανόνες αυτοί πρέπει να είναι αιτιολογημένοι, σαφείς και ακριβείς, να μην εισάγουν διακρίσεις και να συνάδουν με την αρχή της αναλογικότητας. Πρέπει επίσης να μπορούν να προσβληθούν με προσφυγή. 

Ιστορικό της υπόθεσης

Τον Μάρτιο του 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτήρισε ως πανδημία την επιδημία COVID-19. Το Βέλγιο απαγόρευσε, ως εκ τούτου, τα μη απολύτως αναγκαία ταξίδια προς ή από κράτη τα οποία χαρακτηρίζονταν ως «κόκκινες ζώνες» λόγω της υγειονομικής κατάστασης που επικρατούσε σε αυτά. Επίσης, κάθε ταξιδιώτης προερχόμενος από ένα τέτοιο κράτος όφειλε να υποβληθεί σε εξέταση για την ανίχνευση του ιού και σε καραντίνα. Τον Ιούλιο του 2020, η Σουηδία χαρακτηρίστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα ως «κόκκινη ζώνη» από τις βελγικές αρχές. 

Κατόπιν τούτου, η NORDIC INFO, πρακτορείο με ειδίκευση στα ταξίδια στη Σκανδιναβία, ακύρωσε το σύνολο των προγραμματισμένων ταξιδιών μεταξύ του Βελγίου και της Σουηδίας. Στη συνέχεια, ζήτησε την αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη εξ αυτού του λόγου. Ένα βελγικό δικαστήριο υπέβαλε στο Δικαστήριο το ερώτημα αν το δίκαιο της Ένωσης αντιτίθεται στη βελγική νομοθεσία.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι ένα κράτος μέλος μπορεί, για την καταπολέμηση μιας πανδημίας όπως η Covid-19, να απαγορεύει τα μη απολύτως αναγκαία ταξίδια προς ή από άλλα κράτη μέλη τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως «κόκκινες ζώνες». Μπορεί επίσης να επιβάλλει στα πρόσωπα που εισέρχονται στο έδαφός του την υποχρέωση να υποβάλλονται σε εξετάσεις για την ανίχνευση του ιού και σε καραντίνα.

Τα μέτρα αυτά, τα οποία περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν να θεσπιστούν με ρύθμιση γενικής ισχύος. Μια τέτοια κανονιστική ρύθμιση πρέπει εντούτοις να είναι αιτιολογημένη και να περιέχει σαφείς και ακριβείς κανόνες, των οποίων η εφαρμογή πρέπει να είναι δυνατόν να προβλεφθεί από τους πολίτες. Η ρύθμιση αυτή πρέπει επίσης να μην εισάγει διακρίσεις και να μπορεί να προσβληθεί στο πλαίσιο ένδικης ή διοικητικής προσφυγής. 

Επιπροσθέτως, τέτοιου είδους περιορισμοί της ελεύθερης κυκλοφορίας πρέπει να είναι σύμφωνοι με την αρχή της αναλογικότητας. Πρέπει, συνεπώς, να είναι κατάλληλοι για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού της προστασίας της δημόσιας υγείας, να περιορίζονται στο απολύτως αναγκαίο και να μην είναι δυσανάλογοι προς τον επιδιωκόμενο σκοπό, όπερ απαιτεί, μεταξύ άλλων, να γίνεται στάθμιση μεταξύ της σημασίας του σκοπού αυτού και της σοβαρότητας της επεμβάσεως στα δικαιώματα και στις ελευθερίες των θιγόμενων προσώπων.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA