Ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και παράδοση καταζητούμενου προσώπου που είναι μητέρα παιδιών μικρής ηλικίας

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 21.12.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι δεν είναι δυνατή η άρνηση παράδοσης καταζητούμενου προσώπου, στο πλαίσιο εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης (ΕΕΣ), για τον λόγο και μόνον ότι πρόκειται για μητέρα παιδιών μικρής ηλικίας.

Σύμφωνα με το ΔΕΕ, είναι κατ’ εξαίρεση δυνατή η άρνηση μιας τέτοιας παράδοσης μόνο στην περίπτωση ύπαρξης συστημικών ή γενικευμένων πλημμελειών στο κράτος μέλος έκδοσης του εντάλματος και μόνον εφόσον υπάρχει κίνδυνος προσβολής των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εμπλεκόμενων προσώπων.

Ειδικότερα, ο δικαστής δεν μπορεί να αρνηθεί την εκτέλεση ΕΕΣ για τον λόγο και μόνον ότι το καταζητούμενο πρόσωπο είναι μητέρα παιδιών μικρής ηλικίας που ζουν μαζί της. Εντούτοις, ο δικαστής μπορεί κατ’ εξαίρεση να αρνηθεί την παράδοση του εν λόγω προσώπου εάν πληρούνται δύο προϋποθέσεις: πρώτον, πρέπει να υφίσταται πραγματικός κίνδυνος προσβολής του θεμελιώδους δικαιώματος της μητέρας στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής της και του υπέρτατου συμφέροντος των παιδιών της, λόγω συστημικών ή γενικευμένων πλημμελειών όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης των μητέρων παιδιών μικρής ηλικίας και τις συνθήκες ανάληψης της επιμέλειας των παιδιών αυτών στο κράτος μέλος έκδοσης του ΕΕΣ και, δεύτερον, πρέπει να υπάρχουν σοβαροί και αποδεδειγμένοι λόγοι να θεωρηθεί ότι, λαμβανομένης υπόψη της προσωπικής τους κατάστασης, τα εν λόγω πρόσωπα θα διατρέξουν τον προαναφερθέντα κίνδυνο λόγω συνθηκών όπως οι ανωτέρω.

Ιστορικό της υπόθεσης

Μια γυναίκα καταδικάστηκε ερήμην στο Βέλγιο σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών για τα αδικήματα της εμπορίας ανθρώπων και της διευκόλυνσης της παράνομης μετανάστευσης. Βέλγος δικαστής εξέδωσε ΕΕΣ εις βάρος της για την εκτέλεση της εν λόγω ποινής. Μερικούς μήνες αργότερα, η γυναίκα συνελήφθη στην Μπολόνια (Ιταλία). Κατά τον χρόνο της σύλληψής της, ήταν έγκυος και ζούσε με τον υιό της ηλικίας σχεδόν τριών ετών. 

Ο αρμόδιος για την εκτέλεση του ΕΕΣ Ιταλός δικαστής δεν κατόρθωσε να λάβει πληροφορίες από το βελγικό δικαστήριο σχετικά με τις λεπτομέρειες εκτέλεσης ποινής στο Βέλγιο για τις μητέρες που ζουν με τα ανήλικα παιδιά τους. Αρνήθηκε την παράδοση. 

Επιληφθέν της υποθέσεως, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ιταλίας ρώτησε το Δικαστήριο εάν και, ενδεχομένως, υπό ποιες προϋποθέσεις ο Ιταλός δικαστής μπορεί να αρνηθεί την εκτέλεση του ΕΕΣ σε μια τέτοια περίπτωση, η οποία δεν μνημονεύεται στην απόφαση-πλαίσιο για το ΕΕΣ μεταξύ των λόγων μη εκτέλεσης ΕΕΣ.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο απάντησε ότι δεν μπορεί να αρνηθεί να εκτελέσει ΕΕΣ για τον λόγο και μόνον ότι το καταζητούμενο πρόσωπο είναι μητέρα παιδιών μικρής ηλικίας που ζουν μαζί της. Λαμβανομένης υπόψη της αρχής της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών, τεκμαίρεται πράγματι ότι οι συνθήκες κράτησης μητέρας παιδιών μικρής ηλικίας στο κράτος μέλος έκδοσης του ΕΕΣ προσαρμόζονται στην κατάσταση των προσώπων αυτών. 

Ωστόσο, η άρνηση παράδοσης του καταζητούμενου προσώπου είναι κατ’ εξαίρεση δυνατή εάν υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν: α) την ύπαρξη πραγματικού κινδύνου προσβολής του θεμελιώδους δικαιώματος της μητέρας στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής της και προσβολής του υπέρτατου συμφέροντος των παιδιών της, λόγω συστημικών ή γενικευμένων πλημμελειών στο κράτος μέλος έκδοσης του ΕΕΣ όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης των μητέρων παιδιών μικρής ηλικίας και τις συνθήκες ανάληψης της επιμέλειας των παιδιών αυτών, και β) την ύπαρξη σοβαρών και αποδεδειγμένων λόγων να θεωρηθεί ότι, λαμβανομένης υπόψη της προσωπικής τους κατάστασης, τα εν λόγω πρόσωπα θα διατρέξουν τον προαναφερθέντα κίνδυνο λόγω συνθηκών όπως οι ανωτέρω.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA