Ερμηνεία του όρου «σύμβαση σε ισχύ» για τη στοιχειοθέτηση κωλύματος εκλογιμότητας στις δημοτικές εκλογές (ΣτΕ 616/2025)

Στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας παραπέμφθηκε το ζήτημα εάν ο όρος «σύμβαση σε ισχύ», που απαντάται στο άρθρο 10 παρ. 2 περ. στ΄ και ζ΄ του ν. 4804/2021, ως προϋπόθεση για τη στοιχειοθέτηση του θεσπιζόμενου με τις διατάξεις αυτές κωλύματος εκλογιμότητας στις δημοτικές εκλογές, πρέπει να ερμηνευθεί με παραπομπή στον όρο «ολοκλήρωση εκτέλεσης σύμβασης», που περιλαμβάνεται στο άρθρο 202 του ν. 4412/2016 (ΣτΕ 616/2025).

Σύμφωνα με την κρατήσασα στο Τμήμα γνώμη, κατά την έννοια των περ. στ΄ και ζ΄ της παρ. 2 του άρθρου 10 του ν. 4804/2021, μοναδικό κριτήριο διαπίστωσης της ύπαρξης ή μη, κατά τον κρίσιμο χρόνο (ήτοι κατά και μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών), ενεργού συμβατικού δεσμού μεταξύ του ενδιαφερόμενου υποψήφιου και του οικείου δήμου, προκειμένου να στοιχειοθετηθεί το θεσπιζόμενο με τις διατάξεις αυτές κώλυμα εκλογιμότητας στις δημοτικές εκλογές, είναι η νόμιμη και προσήκουσα εκπλήρωση, κατά τον αυτό χρόνο, της αναληφθείσας με τη σύμβαση υποχρέωσης του αντισυμβαλλόμενου του δήμου.

Ειδικότερα, στην περίπτωση της δημόσιας σύμβασης προμήθειας αγαθών, ως “νόμιμη εκπλήρωση” της συμβατικής υποχρέωσης του προμηθευτή νοείται όχι μόνο η εντός του συμβατικού χρόνου παράδοση της συμφωνηθείσας ποσότητας των υλικών, αλλά και η οριστική παραλαβή αυτών από την αρμόδια επιτροπή κατόπιν διενέργειας ποιοτικού ελέγχου με έναν ή περισσότερους από τους τρόπους που προβλέπονται στη σύμβαση, προκειμένου να πιστοποιηθεί από τα αρμόδια όργανα ότι τα υλικά παραδόθηκαν προσηκόντως, ήτοι ότι ανταποκρίνονται στις ποιοτικές και ποσοτικές προδιαγραφές της σύμβασης και είναι κατάλληλα για τη χρήση που προορίζονται. Η οριστική παραλαβή των υλικών πραγματοποιείται με τη σύνταξη και υπογραφή του πρωτοκόλλου παραλαβής.

Αντιθέτως, δεν ασκεί επιρροή, από την εξεταζόμενη άποψη, ο χρόνος εκπλήρωσης της υποχρέωσης του δήμου για την ολοσχερή εξόφληση του συμβατικού τιμήματος στον προμηθευτή, η οποία προϋποθέτει ότι η αμοιβή του προμηθευτή είναι οριστική και εκκαθαρισμένη, μη ευρισκόμενη υπό εκκρεμή δικαστική διένεξη περί την ύπαρξη και το ύψος αυτής, καθώς και ότι ο προμηθευτής έχει προσκομίσει το σύνολο των νόμιμων παραστατικών και δικαιολογητικών.

Κατά την άποψη του δικαστηρίου, συνεπώς, ο όρος «σύμβαση σε ισχύ» δεν πρέπει να ερμηνευθεί με παραπομπή στον όρο «ολοκλήρωση εκτέλεσης σύμβασης» που περιλαμβάνεται στο άρθρο 202 του ν. 4412/2016, αλλά πρέπει να ερμηνευθεί αυτοτελώς, σε συνάρτηση αποκλειστικά και μόνο με τον σκοπό θέσπισης του εν λόγω κωλύματος εκλογιμότητας στο πλαίσιο της νομοθεσίας που διέπει τις εκλογές για την ανάδειξη των δημοτικών αρχών.

Το δικαστήριο επεσήμανε ότι αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, σύμφωνα με την οποία για τον τερματισμό του εκκρεμούς συμβατικού δεσμού μεταξύ του υποψηφίου και του οικείου δήμου απαιτείται, επιπρόσθετα, η ολοσχερής καταβολή του συμφωνηθέντος με τη σύμβαση τιμήματος, θα καθιστούσε ουσιωδώς δυσχερή την άσκηση του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος του εκλέγεσθαι σε θέσεις αιρετών οργάνων των δήμων. Τούτο δε διότι, στην περίπτωση αυτή, η λήξη του συμβατικού δεσμού και, συνακόλουθα, η άρση του σχετικού κωλύματος εκλογιμότητας στο πρόσωπο του αντισυμβαλλόμενου του δήμου θα εξηρτάτο από γεγονότα και ενέργειες που ανήκουν στην αποκλειστική σφαίρα επιρροής των οργάνων του δήμου, ακόμη και εάν ο ίδιος ο αντισυμβαλλόμενος επεδείκνυε τη δέουσα επιμέλεια όσον αφορά την προσήκουσα εκπλήρωση των απορρεουσών από τη σύμβαση δικών του υποχρεώσεων. Επιπλέον, η αποδοχή της ερμηνευτικής αυτής εκδοχής θα οδηγούσε κατ’ ουσίαν στη δημιουργία συνθηκών αντικειμενικά ικανών για την ενίσχυση της αδιαφάνειας, των παρασκηνιακών διαβουλεύσεων και της ανισότητας στους όρους του εκλογικού ανταγωνισμού, κατά παράβαση σχετικής συνταγματικής επιταγής, καθόσον η θεμελίωση ή μη του σχετικού κωλύματος εκλογιμότητας θα εναπόκειτο στην ευρεία ευχέρεια επιλογής εκ μέρους του οικείου δήμου του κατά τις περιστάσεις και αναλόγως του προσώπου του αντισυμβαλλομένου “πλέον πρόσφορου” χρόνου αποπληρωμής του συμβατικού τιμήματος και, συνακόλουθα, λήξης του συμβατικού δεσμού. 

Κατά τη μειοψηφούσα γνώμη του Προέδρου του Τμήματος, οι διατάξεις της περ. ζ΄ της παρ. 2 του άρθρου 10 του ν. 4804/2021, με τις οποίες θεσπίζεται κώλυμα εκλογιμότητας στο πρόσωπο των γενικών διευθυντών, διευθύνοντων συμβούλων, διαχειριστών, μετόχων και εταίρων, στην περίπτωση που οι τελευταίοι δεν κατέχουν την πλειοψηφία των μετοχών του συνολικού κεφαλαίου ανωνύμων εταιρειών, οι οποίες διατηρούν σε ισχύ σύμβαση ή συμβάσεις ορισμένου οικονομικού μεγέθους με τους οικείους δήμους ή τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, θεσπίζουν περιορισμό ο οποίος παραβιάζει το κατοχυρούμενο από το Σύνταγμα δικαίωμα του εκλέγεσθαι στις δημοτικές εκλογές. Τούτο δε διότι, με τις διατάξεις αυτές εξαρτάται η συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές προσώπων, στην περίπτωση που αυτά δεν κατέχουν την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της ανώνυμης εταιρείας και, συνεπώς, δεν έχουν την εξουσία να επιβάλλουν τη λήψη των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας, από αποφάσεις που ανήκουν εξ ολοκλήρου στη σφαίρα εξουσίας του διοικητικού συμβουλίου και αφορούν τον χρόνο κατάρτισης συμβάσεων μεταξύ του νομικού προσώπου της εταιρείας και του οικείου δήμου και, κυρίως, τον χρόνο ολοκλήρωσης της εκτέλεσης εκκρεμών συμβάσεων, που συνάπτεται με την εκπλήρωση συμβατικών υποχρεώσεων αναληφθεισών από το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας επ’ ονόματι και για λογαριασμό του νομικού προσώπου της εταιρείας. 

Δείτε την περίληψη της απόφασης στο adjustice.gr(link is external).