Το Δικαστήριο της Ε.Ε. παγώνει την διαδικασία προσχώρησης της Ένωσης στην ΕΣΔΑ

Σαν κεραυνός εν αιθρία έπεσε για μεγάλο μέρος του νομικού κόσμου η γνωμοδότηση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί του σχεδίου συμφωνίας για την προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Το ΔΕΕ έκρινε πως το σχέδιο συμφωνίας εμφανίζει προβλήματα συμβατότητας με το δίκαιο της Ένωσης, ενώ δεν υπάρχουν επαρκείς προβλέψεις για τη διασφάλιση του απαραίτητου συντονισμού μεταξύ της ΕΣΔΑ και του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το ΔΕΕ, η ΕΣΔΑ, επιβάλλοντας να θεωρηθούν η Ένωση και τα κράτη μέλη ως Συμβαλλόμενα μέρη όχι μόνο στις σχέσεις τους με Συμβαλλόμενα μέρη που δεν είναι κράτη μέλη της Ένωσης, αλλά και στις μεταξύ τους σχέσεις, μπορεί να υποχρεώσει κάθε κράτος μέλος να ελέγχει αν τα λοιπά κράτη μέλη σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα, παρά το γεγονός ότι το δίκαιο της Ένωσης επιβάλλει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών. Υπό τις συνθήκες αυτές, η προσχώρηση ενδέχεται να διακυβεύσει την ισορροπία στην οποία στηρίζεται η Ένωση καθώς και την αυτονομία του δικαίου της Ένωσης.

Παράλληλα, τονίζεται ότι τίθενται ζητήματα που ενδέχεται να θίξουν την αυτονομία και την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας προδικαστικής παραπομπής που προβλέπει η Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ, ιδίως στην περίπτωση κατά την οποία δικαιώματα που κατοχυρώνει ο Χάρτης αντιστοιχούν σε δικαιώματα αναγνωρισμένα από την ΕΣΔΑ.

Σύμφωνα με το ανακοινωθέν του ΔΕΕ, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι εγγενές γνώρισμα της ίδιας της έννοιας του εξωτερικού ελέγχου είναι ότι, αφενός, η ερμηνεία της ΕΣΔΑ από το ΕΔΔΑ θα δεσμεύει την Ένωση και τα θεσμικά όργανά της και ότι, αφετέρου, η ερμηνεία από το Δικαστήριο δικαιώματος που κατοχυρώνει η ΕΣΔΑ δεν θα δεσμεύει το ΕΔΔΑ. Εντούτοις, διευκρινίζει ότι τα ανωτέρω δεν μπορούν να ισχύουν όσον αφορά την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης και, ιδίως, του Χάρτη, στην οποία προβαίνει το Δικαστήριο.

Στην ουσία το ΔΕΕ καταφάσκει ότι από την φύση της ΕΕ είναι πρακτικά αδύνατον να εκχωρηθεί αρμοδιότητα στο ΕΔΔΑ, διότι περιορίζει την αρμοδιότητα του ΔΕΕ, παρεμβαίνει στην κατανομή αρμοδιοτήτων εντός των κρατών και της Ένωσης και παρεισφρύει στον δικαστικό έλεγχο του τομέα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ).

Αντιδράσεις

Άμεση ήταν η αντίδραση του Συμβουλίου της Ευρώπης, το οποίο μέσω της Προέδρου της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου, Anne Brasseur, κάλεσε τους συμμετέχοντες στις διαπραγματεύσεις να δουλέψουν μαζί προκειμένου να ξεπεραστούν τα όποια εμπόδια και να υπάρξει ένα ενιαίο πλαίσιο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον ευρωπαϊκό χώρο.

Από την άλλη, η Διεθνής Επιτροπή Νομικών χαρακτήρισε τη γνωμοδότηση του Δικαστηρίου της ΕΕ ως ένα “λυπηρό βήμα προς τα πίσω”. Υπενθυμίζει, παράλληλα, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε δεσμευθεί (Άρθρο 6 Συνθήκης της Λισαβόνας) να προσχωρήσει στην ΕΣΔΑ, υπογραμμίζοντας ότι η γνωμοδότηση του ΔΕΕ δημιουργεί σημαντικά εμπόδια για την τήρηση της δέσμευσης αυτής.

Συνέπειες

Οι πρακτικές συνέπειες αυτής της Γνωμοδότησης μπορούν να συνοψιστούν στο γεγονός ότι είναι αδύνατον να ολοκληρωθεί η προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ υπό τους ισχύοντες όρους της συμφωνίας μεταξύ του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ένωσης. Το ΔΕΕ στην ουσία ενδεικνύει μια σειρά από τροποποιήσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν στην συμφωνία, προκειμένου η προσχώρηση να είναι συμβατή με το δίκαιο της Ένωσης.

Εντούτοις, το ΔΕΕ φαίνεται να αγνοεί πόσο δύσκολες υπήρξαν έως σήμερα οι συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις, καθώς και το ότι η εν λόγω συμφωνία υπήρξε αποτέλεσμα μακρών και επίπονων διαδικασιών. Κάθε τροποποίηση πρέπει να διέλθει μέσα από την διαπραγμάτευση των 47 κρατών του Συμβουλίου καθώς και με τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, σε μία περίοδο οξείας έντασης και πολιτικής ανωμαλίας.

Διαβάστε ολόκληρη τη γνωμοδότηση του Δικαστηρίου της ΕΕ εδώ.