To «αυτόματο διαζύγιο»

Η λύση της έγγαμης συμβίωσης γίνεται με δύο τρόπους, κατά το ελληνικό δίκαιο: με διαζύγιο ή με θάνατο ενός των συζύγων (για το σύμφωνο συμβίωσης και τη σημασία του στην ελληνική έννομη τάξη θα γίνει λόγος σε άλλο blog μας).

Το διαζύγιο μπορεί να εκδοθεί είτε συναινετικά, αν ο γάμος έχει διαρκέσει τουλάχιστον έξι μήνες, είτε με αντιδικία, με την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης κατόπιν αγωγής ενός των συζύγων.

Για να γίνει δεκτή η αγωγή διαζυγίου, πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει ο/ η ενάγων σύζυγος ισχυρό κλονισμό της έγγαμης συμβίωσης των συζύγων. Κατά το άρθρο 1439 ΑΚ, καθένας  από τους συζύγους μπορεί να ζητήσει το διαζύγιο, όταν οι μεταξύ τους σχέσεις έχουν κλονισθεί τόσο ισχυρά, από λόγο που αφορά το πρόσωπο του εναγομένου  ή  και  των  δυο  συζύγων,  ώστε  βάσιμα  η εξακολούθηση της έγγαμης σχέσης να είναι αφόρητη για τον ενάγοντα.

Η δεύτερη παράγραφους του ως άνω άρθρου παρέχει κάποια «μαχητά τεκμήρια» για τη λύση του γάμου. Έτσι, εφόσον ο εναγόμενος δεν αποδεικνύει το αντίθετο, ο κλονισμός τεκμαίρεται σε περίπτωση διγαμίας ή μοιχείας αυτού, εγκατάλειψης του ενάγοντος ή επιβουλής της ζωής του από τον εναγόμενο, καθώς και σε περίπτωση άσκησης από τον εναγόμενο ενδοοικογενειακής βίας εναντίον του ενάγοντος.

Επίσης, το άρθρο 1440 ΑΚ προβλέπει ως λόγο διαζυγίου την κήρυξη ενός συζύγου σε αφάνεια (δικαστική κατάσταση κατά την οποία κάποιος κηρύσσεται νεκρός διότι εξαφανίστηκε εν μέσω κινδύνου ή έχουν χαθεί τα ίχνη του, χωρίς να έχει αποδειχθεί ο θάνατός του).

Η τρίτη παράγραφος του ως άνω άρθρου 1439 ΑΚ προβλέπει τα του «αυτόματου διαζυγίου». Εφόσον οι σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση συνεχώς από δύο τουλάχιστον χρόνια, ο κλονισμός τεκμαίρεται αμάχητα και το διαζύγιο μπορεί να ζητηθεί, έστω και αν ο λόγος του κλονισμού αφορά στο πρόσωπο του ενάγοντος. Η συμπλήρωση του χρόνου διάστασης υπολογίζεται κατά το χρόνο συζήτησης της αγωγής και δεν εμποδίζεται από μικρές διακοπές που έγιναν ως προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων μεταξύ των συζύγων.

Η διάσταση αυτή μπορεί να αποδειχθεί με μάρτυρες ή με έγγραφα (π.χ. μισθωτήριο του ενός συζύγου). Είναι χαρακτηριστικό ότι το αυτόματο διαζύγιο μπορεί να εκδοθεί ακόμη και αν η αγωγή γίνεται με πρωτοβουλία του εγκαταλείψαντα συζύγου, δηλαδή με υπαιτιότητα του ιδίου. Το δικαστήριο εξετάζει μόνο το αντικειμενικό γεγονός της υπερδιετούς διάστασης και εκδίδει σχετική απόφαση, χωρίς να υπεισέλθει σε ζητήματα υπαιτιότητας, π.χ. μοιχείας ή κακής συμπεριφοράς του εγκαταλείψαντα.

Για να εκδοθεί το διαζύγιο πρέπει η απόφαση να έχει ως βαθμό δικονομικής ωριμότητας το «αμετάκλητο», δηλαδή να έχουν εξαντληθεί όλα τα ένδικα μέσα, τακτικά (έφεση, ανακοπή ερημοδικίας) και έκτακτα (αναψηλάφηση, αναίρεση).

Στη πράξη συνηθίζεται μετά την έκδοση της απόφασης διαζυγίου να γίνεται παραίτηση από τα ένδικα μέσα, οπότε η απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου γίνεται αμετάκλητη όχι λόγω άσκησης και εξάντλησης των ένδικων μέσων, αλλά λόγω παραίτησης αυτών.

Μια συνήθως αγωγή «αυτόματου διαζυγίου» αποτελεί τον πιο εύκολο τρόπο λύσης γάμου, σε περίπτωση που οι σύζυγοι δεν συμφωνούν για την έκδοση συναινετικού διαζυγίου.