logo-print

Τι είναι αποκλήρωση από την Κληρονομία;

Πότε μπορεί κάποιος να αποκλείσει τα παιδιά του από την κληρονομία του;

"Αν δεν παντρευτείς, θα σε αποκληρώσω."

"Αν δεν δώσεις το όνομά μου στο παιδί σου, θα σε αποκληρώσω".

Οι φράσεις αυτές έχουν ακουστεί πολλές φορές στο ελληνικό νοικοκυριό. Συνιστούν όμως νομικά προβλεπόμενες περιπτώσεις για να εμποδίσει κανείς τα παιδιά του ή άλλους συγγενείς του να πάρουν την κληρονομία του;

Ο Ελληνικός Νόμος - Αστικός Κώδικας, προβλέπει ότι για τους κοντινούς συγγενείς ενός προσώπου υπάρχει η "νόμιμη μοίρα" μετά το θάνατο αυτού. Ένα μερίδιο δηλαδή που δικαιούνται "ο κόσμος να χαλάσει", αν ο θανών έδωσε την περιουσία του μετά το θανάτό του σε άλλους, π.χ. ανήψια που προτίμησε έναντι των παιδιών. Για τη λειτουργία της νόμιμης μοίρας στο Ελληνικό Δίκαιο βλ. εδώ, σε συναφή μας δημοσίευση.

Αυτή τη "νόμιμη μοίρα" ο διαθέτης μπορεί για ορισμένους λόγους, που αναφέρονται στο νόμο περιοριστικά, να στερήσει τη στερήσει από τα παιδιά ή τη γυναίκα του. Αυτό λέγεται "αποκλήρωση".

Η αποκλήρωση γίνεται με τη διαθήκη και μόνο. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1825, 1839, 1840 και 1843 ΑΚ προκύπτει σαφώς ότι ο διαθέτης με διάταξη τελευταίας βούλησης μπορεί να αποκληρώσει τον μεριδούχο του να τον στερήσει δηλαδή από το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας του ( αποκλήρωση με την στενή έννοια), μόνο για ορισμένους λόγους, οι οποίοι απαριθμούνται περιοριστικά στο νόμο.

Οι λόγοι είναι εξής, για να αποκληρώσει κανείς το παιδί του:

1. επιβουλεύθηκε τη ζωή του διαθέτη, του συζύγου ή άλλου κατιόντος του διαθέτη,

2. προκάλεσε με πρόθεση σωματικές κακώσεις στο διαθέτη ή στο σύζυγό του, από τον οποίο κατάγεται ο κατιών,

3. έγινε ένοχος κακουργήματος ή σοβαρού πλημμελήματος με πρόθεση, κατά του διαθέτη ή του συζύγου του,

4. αθέτησε κακόβουλα την υποχρέωση που είχε από το νόμο να διατρέφει το διαθέτη,

5. ζει βίο άτιμο ή ανήθικο, παρά τη θέληση του διαθέτη. Η αποκλήρωση για το λόγο αυτό είναι άκυρη, αν ο κατιών κατά το θάνατο του διαθέτη είχε οριστικά εγκαταλείψει τον άτιμο ή ανήθικο βίο.

Ο διαθέτης μπορεί να αποκληρώσει το γονέα του αν συντρέχει ένας από τους λόγους αποκλήρωσης που αναφέρονται στο προηγούμενο άρθρο αριθ. 1, 3 και 4.

Ο διαθέτης μπορεί να αποκληρώσει το σύζυγό του, αν κατά το χρόνο του θανάτου είχε δικαίωμα να ασκήσει αγωγή διαζυγίου για βάσιμο λόγο αναγόμενο σε υπαιτιότητα του συζύγου του.

Έτσι, ο διαθέτης μπορεί να αποκληρώσει με την έννοια αυτή τον κατιόντα του μόνο για τους λόγους, που αναφέρονται στο άρθρο 1840 ΑΚ και να υπάρχει βούληση του διαθέτη να στερήσει τον κατιόντα του από τη νόμιμη μοίρα του, η οποία μπορεί να έχει διατυπωθεί ρητά (με τον όρο «αποκληρώνω» ή άλλη παρεμφερή έκφραση, όπως π χ «στερώ από τη νόμιμη μοίρα»), ενδέχεται όμως και να προκύπτει ερμηνευτικά από το περιεχόμενο της διαθήκης, και να αναφέρεται ο λόγος αποκλήρωσης στη διαθήκη, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα δικαστικού ελέγχου ως προς το ποιον από τους προβλεπόμενους λόγους αποκλήρωσης εννοεί ο διαθέτης. Ο λόγος αποκλήρωσης κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης, χωρίς να είναι απαραίτητο να εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι το θάνατο του διαθέτη και στ) να μην έχει δοθεί συγγνώμη εκ μέρους του τελευταίου.

Όσο αφορά την αναφορά του λόγου της αποκλήρωσης στη διαθήκη, γίνεται δεκτό ότι η σχετική μνεία μπορεί να γίνει είτε με τη χρησιμοποίηση των λεκτικών εκφράσεων του νόμου ή και με τη χρησιμοποίηση λεκτικών όρων ταυτόσημων κατά την έννοια προς τους όρους του νόμου, το οποίο συμβαίνει, όταν οι όροι που χρησιμοποιούνται στη διαθήκη έχουν σαφώς καθορισμένη και κοινώς ή ευρέως παραδεδεγμένη σημασία, ταυτιζόμενη προς εκείνη των όρων του νόμου, είτε και με την επίκληση στη διαθήκη ορισμένων πραγματικών περιστατικών, που μπορούν να υπαχθούν ανενδοιάστως σε κάποια από τις νόμιμες περιπτώσεις αποκλήρωσης (ΑΠ 1420/1981 ΕΕΝ 1982.822).

Αν δεν συντρέχουν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις, όπως συμβαίνει, όταν η αποκλήρωση έγινε χωρίς νόμιμο λόγο ή όταν ο λόγος της αποκλήρωσης που αναφέρεται στη διαθήκη δεν είναι αληθινός ή έγινε για λόγο, για τον οποίο έχει δοθεί συγγνώμη, η αποκλήρωση είναι άκυρη και ισχύει ως αποκλεισμός του μεριδούχου από την εξ αδιαθέτου διαδοχή. Κατά συνέπεια, ο αποκληρωθείς λαμβάνει τη νόμιμη μοίρα του, που είναι το ήμισυ της εξ αδιαθέτου μερίδας του, αλλά όχι πλέον αυτής, διότι κατά το επιπλέον διατηρούνται σε ισχύ οι διατάξεις της διαθήκης. Ο μεριδούχος, που ισχυρίζεται ότι αποκληρώθηκε χωρίς νόμιμο και αληθινό λόγο, μπορεί να ασκήσει κατά του τετιμημένου αγωγή για την αναγνώριση της ακυρότητας της διάταξης περί αποκλήρωσης με σκοπό την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος της νόμιμης μοίρας του (ΕφΑΘ 4000/2008 ΕλλΔικ 2008.1 5 15).

Δρ. Ευάγγελος Μαργαρίτης

Ο Δρ. Ευάγγελος Μαργαρίτης είναι Δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω. Υπηρετεί στη Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών Εισηγμένης στο Χρηματιστήριο Αθηνών Εταιρεία Ανάπτυξης και Αξιοποίησης Ακινήτων. Διατέλεσε Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Αστικού Δικαίου στη Νομική...

Οι υποχρεώσεις διατροφής στο ιδιωτικό διεθνές δίκαιο

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΥΡΤΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΟ & ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ - ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Διαδίκτυο & τεχνητή νοημοσύνη στο ελληνικό δίκαιο

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΕΚΟΣ

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟ

send