Δικαστήριο ΕΕ: Το "σερφάρισμα" στο διαδίκτυο δεν αποτελεί παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων

Οι εποχές του έντυπου Τύπου έχουν περάσει -μάλλον ανεπιστρεπτί- και μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτή την εξέλιξη έχει, φυσικά, το διαδίκτυο. Ένας από τους κυριότερους λόγους, άλλωστε, που "σερφάρει" κανείς στο internet είναι η ενημέρωση, καθώς με μία απλή περιήγηση ο μέσος χρήστης έχει πρόσβαση σε αμέτρητα άρθρα και πληροφορίες.

Η νομιμότητα, ωστόσο, αυτής της κοινής πρακτικής τέθηκε σε αμφισβήτηση στην Ευρώπη, ως αποτέλεσμα μιας πολύχρονης διαμάχη ανάμεσα σε εκδότες εφημερίδων του Ηνωμένου Βασιλείου, μια ένωση δημοσίων σχέσεων και μια εταιρεία που συγκεντρώνει και αναδιανέμει άρθρα ειδήσεων. Με μια απόφαση-ορόσημο,όμως, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξασφάλισε στους χρήστες του διαδικτύου ότι μπορούν να "σερφάρουν" και να διαβάζουν το διαθέσιμο περιεχόμενο στο internet, χωρίς να έχουν το φόβο πως παραβιάζουν διατάξεις νόμων περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Το ιστορικό

Όλα ξεκίνησαν όταν η Newspaper Licensing Agency (NLA), ένας βρετανικός οργανισμός που συστήθηκε από εκδότες με σκοπό τη συλλογική παροχή αδειών αναφορικά με το περιεχόμενο των εφημερίδων, κινήθηκε δικαστικά εναντίον της ένωσης συμβούλων δημοσίων σχέσεων (PRCA) το 2010. Οι επαγγελματίες σύμβουλοι δημοσίων σχέσεων είχαν τη δυνατότητα εγγραφής σε μια υπηρεσία παρακολούθησης (monitoring) των μέσων ενημέρωσης, η οποία χρησιμοποιούσε λέξεις-κλειδιά για να εντοπίσει νέα που τους ενδιέφεραν. Την υπηρεσία παρείχε η εταιρεία Meltwater Group, ενώ οι εκθέσεις (reports) με τις ειδήσεις αυτές ήταν διαθέσιμες online.

Η NLA θεώρησε ότι τα μέλη της PRCA που χρησιμοποιούσαν το εν λόγω εργαλείο ήταν υποχρεωμένα να ζητήσουν την άδεια της. Παρόλο που η Meltwater συμφώνησε να αποκτήσει άδεια για τη χρήση online βάσης δεδομένων από την NLA, η PRCA επέμεινε ότι τα μέλη της δε χρειάζονταν ξεχωριστή άδεια προκειμένου να αποκτούν πρόσβαση στις εκθέσεις αυτές μέσω των προγραμμάτων περιήγησης στο web (browsers). Η NLA διαφώνησε και η υπόθεση κατέληξε στα δικαστήρια, όπου η NLA προέβαλε τον ισχυρισμό ότι κατά την επίσκεψη σε μία ιστοσελίδα, δημιουργούνται αυτόματα δύο αντίτυπα, τα οποία αποθηκεύονται προσωρινά στον υπολογιστή των επισκεπτών: ένα στην οθόνη και άλλο ένα στην κρυφή μνήμη (cache) του σκληρού τους δίσκου. Η πράξη αυτή συνιστούσε, σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς της, ευθεία παράβαση των διατάξεων της κοινοτικής οδηγίας για την πνευματική ιδιοκτησία (Directive 2001/29/EC ).

Διαφωνία αγγλικών δικαστηρίων και ΔΕΕ

Η ένωση των εκδοτών κέρδισε δύο υποθέσεις στα αγγλικά δικαστήρια, πριν τελικά το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας αποφασίσει να απευθύνει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της ΕΕ, ζητώντας διευκρινήσεις σχετικά με το αν οι χρήστες του διαδικτύου χρειάζονται άδεια από τους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων για να αναγνώσουν περιεχόμενο online.

Το Ανώτατο Δικαστήριο τόνισε πως «καθιστώντας την απλή πρόσβαση σε περιεχόμενο παράνομη, αντί για το “κατέβασμα” (downloading) ή την εκτύπωση του, θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στο να θεωρηθεί παράνομη η συμπεριφορά εκατομμυρίων χρηστών του διαδικτύου στην Ευρώπη». Προσέθεσε δε, ότι αντίστοιχα δεν έχει εκληφθεί ποτέ ως παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας η ανάγνωση άρθρων σε φυσική μορφή (π.χ. σε εφημερίδες). Παρά την άποψη του ίδιου του δικαστηρίου, εξαιτίας της ιδαίτερης σημασίας της απόφασης και των τεραστίων πιθανών επιπτώσεών της, το Ανώτατο Δικαστήριο παρέπεμψε την υπόθεση στο ΔΕΕ, το οποίο εντέλει, για καλή τύχη όλων των χρηστών του διαδικτύου, συμφώνησε με την άποψή του.

Συγκεκριμένα, το ΔΕΕ έκρινε ότι τα αντίγραφα που δημιουργούνται εγγενώς, όταν οι χρήστες επισκέπτονται μία ιστοσελίδα, δεν παραβιάζουν τις διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας και ως εκ τούτου δεν απαιτείται καμία άδεια εκ μέρους των κατόχων των δικαιωμάτων για να αναγνώσουν οι επισκέπτες το περιεχόμενο online. Συνεχίζοντας, υπογράμμισε ότι ο νόμος πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα ότι τα εν λόγω αντίγραφα, αυτό που εμφανίζεται στην οθόνη και αυτό της κρυφής μνήμης (cache) στο σκληρό δίσκο, καλύπτονται από την εξαίρεση του νόμου για τις προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής (temporary acts of reproduction).

Ολόκληρη την απόφαση μπορείτε να βρείτε εδώ.

Αντιδράσεις

Όπως ήταν λογικό η απόφαση έφερε ενθουσιασμό στην πλευρά των εναγομένων. Ο γενικός διευθυντής της PRCA χαρακτήρισε την απόφαση ως “ένα τεράστιο βήμα που δείχνει το δρόμο στα δικαστήρια για το πώς πρέπει να χειρίζονται περίπλοκα θέματα που αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία στο διαδίκτυο.” Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν ο CEO της Meltwater Group και ο διευθυντής της Ένωσης της βιομηχανίας υπολογιστών και επικοινωνιών, κάνοντας λόγο για μία απόφαση που εξυπηρετεί τα συμφέροντα όχι μόνο των επιχειρήσεων της τεχνολογίας, αλλά και των εκατομμυρίων χρηστών του διαδικτύου στην Ευρώπη.

Όσο αυτονόητη κι αν φαίνεται η απόφαση, είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς με τη χρήση του διαδικτύου να αυξάνεται ραγδαία και το online περιεχόμενο να αποτελεί το κλειδί γι’ αυτή την αύξηση, είναι σημαντικό να τεθούν όρια ως προς την έκταση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πρόθεση των νομικών επιδιώξεων των κατόχων των δικαιωμάτων αυτών δεν είναι –κατά κανόνα- να στοχεύουν απευθείας στους απλούς χρήστες του διαδικτύου. Παρόλα αυτά, με τον τρόπο που διαμορφώνεται το τελευταίο διάστημα η νομική στρατηγική πολλών εταιρειών, αλλά και η νομολογία σε διεθνές επίπεδο, η μετακύλιση της ευθύνης στους χρήστες δεν είναι κάτι που μπορεί να αποκλειστεί.

Ακόμα και σε περιπτώσεις που οι παραβάσεις εκ μέρους των χρηστών του διαδικτύου είναι πασιφανείς, π.χ. παράνομο downloading μέσω peer to peer δικτύων, είναι αναγκαίο να γίνει μια δίκαιη στάθμιση ανάμεσα στα δικαιώματα των χρηστών (όπως η προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ελευθερίας της έκφρασης) και στις –κατά κανόνα- οικονομικής φύσεως επιδιώξεις των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων. Στην όλη εξίσωση δε, πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη τόσο η φύση των τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται, όσο και οι εναλλακτικοί τρόποι για τη δίκαιη αποζημίωση των κατόχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (π.χ. Vevo).

Με πληροφορίες από theguardian.com, pcadvisor.co.uk και curia.europa.eu