Γιατί η Κομισιόν (ξανα)βάζει στο στόχαστρο τη Google

Η είδηση πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε επισήμως τις έρευνες αναφορικά με την παράβαση των κανόνων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας εκ μέρους της Google, κατέκλυσε τον ηλεκτρονικό τύπο τις προηγούμενες εβδομάδες.

Για όσους ασχολούνται με ζητήματα ψηφιακής οικονομίας και ανταγωνισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η είδηση αυτή δεν αποτέλεσε έκπληξη. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που η Κομισιόν βάζει στο στόχαστρό της τη Google σχετικά με πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού. Η ιστορία των διαμαχών μεταξύ τους ξεκινά το 2010, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε για πρώτη φορά να ξεκινήσει έρευνες εις βάρος της Google, κατηγορώντας την πως ευνοεί τις δικές της υπηρεσίες σε σχέση με ανταγωνιστικές, μέσω των αποτελεσμάτων της μηχανής αναζήτησής της.

Google Shopping

Αυτή τη φορά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε ένα «διπλό χτύπημα» στη Google, καθώς κίνησε δύο ξεχωριστές έρευνες εις βάρος της: μία για την υπηρεσία Google Shopping και μία για το λειτουργικό σύστημα Android.

Συγκεκριμένα, η Κομισιόν απηύθυνε κοινοποίηση αιτιάσεων στη Google, ισχυριζόμενη ότι «η εταιρεία έχει καταχραστεί τη δεσπόζουσα θέση που κατέχει στην αγορά υπηρεσιών γενικής διαδικτυακής αναζήτησης στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ), με τη συστηματική ευνοϊκή μεταχείριση της δικής της υπηρεσίας σύγκρισης τιμών στις οικείες σελίδες με τα αποτελέσματα γενικής αναζήτησης». Είναι σαφές ότι οι λόγοι για τους οποίους κινείται η διαδικασία αυτή διαφέρουν ελάχιστα από εκείνους που προέκυψαν κατά την αρχική έρευνα εις βάρος της Google και αφορούν και πάλι στην παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ.

Η έρευνα της Επιτροπής επικεντρώνεται αυτή τη φορά στις υπηρεσίες σύγκρισης τιμών προϊόντων, στις ιστοσελίδες δηλαδή οι οποίες επιτρέπουν στους καταναλωτές να αναζητούν προϊόντα σε διάφορα ηλεκτρονικά καταστήματα και να συγκρίνουν τις μεταξύ τους τιμές. Η υπηρεσία αυτή παρέχεται από τη Google μέσω του Google Shopping.

Η Κομισιόν, εξετάζοντας καταγγελίες από εταιρείες που παρέχουν ανταγωνιστικές προς το Google Shopping υπηρεσίες, έκρινε πως είναι ανάγκη να ερευνηθεί το κατά πόσο η Google ευνοεί με αθέμιτο τρόπο τη δική της υπηρεσία εις βάρος των άλλων. Από την προκαταρκτική έρευνα της Επιτροπής εξήχθησαν τα παρακάτω συμπεράσματα, στα οποία καλείται η Google να απαντήσει:

1. Η Google τοποθετεί συστηματικά από το 2008 το Google Shopping σε περίοπτη θέση στα σχετικά αποτελέσματα αναζήτησης, ακόμη κι αν δε θα έπρεπε με βάση τους κανόνες που η ίδια θέτει για τα υπόλοιπα αποτελέσματα.

2. Η Google εφαρμόζει ένα σύστημα ποινών σε όλες τις ιστοσελίδες με βάση κάποιες συγκεκριμένες παραμέτρους, το οποίο επηρεάζει τη θέση στην οποία εμφανίζεται μία υπηρεσία στα αποτελέσματα αναζήτησης. Δεν εφαρμόζει όμως το σύστημα αυτό στη δική της υπηρεσία.

3. Η Froogle, η πρώτη υπηρεσία σύγκρισης τιμών της Google, δεν έτυχε ιδιαίτερης μεταχείρισης και είχε πολύ κακές επιδόσεις.

4. Εξαιτίας της συστηματικής ευνοϊκής μεταχείρισης του Google Shopping (και του προγόνου του, Google Search Product), οι ρυθμοί ανάπτυξής του ήταν υψηλότεροι και αυτό εις βάρος των ανταγωνιστικών του υπηρεσιών.

5. Η συμπεριφορά της Google έχει αρνητικές συνέπειες τόσο για τους καταναλωτές όσο και για την καινοτομία. Οι καταναλωτές δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν σε κάθε περίπτωση τα πιο σχετικά αποτελέσματα σε σχέση με τις αναζητήσεις τους, ενώ ταυτόχρονα τα κίνητρα των ανταγωνιστών για βελτίωση των υπηρεσιών τους φθίνουν.

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, η Google έχει στη διάθεσή της ένα διάστημα δέκα εβδομάδων προκειμένου να απαντήσει στους ισχυρισμούς της Επιτροπής και στη συνέχεια να ζητήσει επίσημη ακρόαση.

Android

Παράλληλα, όμως, η Επιτροπή ξεκίνησε επισήμως ξεχωριστές έρευνες για παράβαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας εκ μέρους της Google, μέσω του λειτουργικού συστήματος κινητών τηλεφώνων Android. Αυτή τη στιγμή, η πλειοψηφία των smartphones στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο χρησιμοποιούν Android. Το Android, το οποίο πέρασε στα χέρια της Google το 2005, αποτελεί - σε αντίθεση με το iOS - λογισμικό ανοιχτού κώδικα και είναι ελεύθερη η χρήση και η ανάπτυξή του από οποιονδήποτε.

Ωστόσο, η πλειοψηφία των κατασκευαστών smartphones και tablets χρησιμοποιούν το Android σε συνδυασμό με μία σειρά εφαρμογών και υπηρεσιών ιδιοκτησίας της Google, όπως π.χ. τα Google Maps, ο Chrome, κ.ά. Προκειμένου να αποκτήσουν την άδεια της Google για να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες και τις εφαρμογές αυτές, οι κατασκευαστές συνάπτουν συγκεκριμένες συμφωνίες με την εταιρεία.

Οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οποίες ξεκίνησαν πέρα από την πρωτοβουλία της ίδιας έπειτα και από την υποβολή δύο σχετικών καταγγελιών, θα επικεντρωθούν στο κατά πόσο οι συμφωνίες αυτές χρησιμοποιούνται για να αποκλείσουν ενδεχόμενους ανταγωνιστές από τη συγκεκριμένη αγορά, κατά παράβαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, με τα μέχρι στιγμής στοιχεία που έχει συλλέξει η Κομισιόν, η Google θα κληθεί να παρέχει εξηγήσεις ως προς τους εξής τρεις ισχυρισμούς:

1. Κατά πόσον εμποδίζει παράνομα την ανάπτυξη και την πρόσβαση στην αγορά ανταγωνιστικών εφαρμογών για κινητό, ζητώντας ή δίνοντας κίνητρα σε κατασκευαστές smartphone και tablets για να προεγκαθιστούν αποκλειστικά τις εφαρμογές της ίδιας της Google.

2. Κατά πόσον αποτρέπει κατασκευαστές smartphone και tablet, οι οποίοι επιθυμούν να εγκαταστήσουν εφαρμογές της Google, από το να αναπτύξουν και να προωθήσουν στην αγορά τροποποιημένες και δυνητικά ανταγωνιστικές εκδόσεις του Android (Android forks).

3. Κατά πόσον εμποδίζει την ανάπτυξη και την προώθηση στην αγορά ανταγωνιστικών εφαρμογών και υπηρεσιών, “δένοντας” ή ομαδοποιώντας συγκεκριμένες εφαρμογές της Google, οι οποίες διατίθενται στις συσκευές Android με άλλες υπηρεσίες ή APIs της Google.

Από τα τρία αυτά σημεία, θεωρείται ότι τα δύο πρώτα είναι εκείνα που θα πρέπει να προκαλούν την περισσότερη ανησυχία στη Google. Το πρώτο (η υποχρεωτική προεγκατάσταση λογισμικού) έχει και ένα σχετικό δεδικασμένο, καθώς μοιάζει αρκετά με τις κατηγορίες για τις οποίες επεβλήθη πρόστιμο στη Microsoft το 2007. Το δεύτερο σημείο θα κριθεί από τη διατύπωση η οποία χρησιμοποιείται στις συμβάσεις μεταξύ Google και κατασκευαστών αναφορικά με τις δεσμεύσεις τους. Το τρίτο σημείο είναι το πλέον αδύναμο, καθώς είναι, τουλάχιστον επί του παρόντος, πρακτικά αδύνατο να υπάρξει ένα περιβάλλον με συνοχή για το χρήστη, χωρίς να υπάρχει σύνδεση μεταξύ ορισμένων υπηρεσιών και εφαρμογών. Οπωσδήποτε έχει σημασία η έκταση στην οποία λαμβάνει χώρα το φαινόμενο αυτό, ωστόσο η πρακτική αυτή δεν είναι πρωτόγνωρη (βλέπε iOS).

Η απάντηση της Google

Η Google έσπευσε να «σηκώσει το γάντι» στις κατηγορίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με δύο ξεχωριστά blogposts απάντησε τόσο για όσα τις προσάπτονται σχετικά με το Google Shopping, όσο και για το Android.

Αναφορικά με τις κατηγορίες περί πλήγματος στον ανταγωνισμό και τους καταναλωτές σχετικά με την υπηρεσία Google Shopping, ο Amit Singhal, αντιπρόεδρος του Google Search, επισήμανε στο επίσημο blog της Google πως οι ισχυρισμοί περί βλάβης σε βάρος των καταναλωτών και των ανταγωνιστών έχουν αποδειχθεί αβάσιμοι. Στην πράξη έχει αποδειχθεί πως οι χρήστες έχουν περισσότερες επιλογές από ποτέ άλλοτε, ενώ ο ανταγωνισμός online εμφανίζει διαρκώς αυξητικές τάσεις, παραθέτοντας σχετικά στοιχεία από την επισκεψιμότητα ιστοσελίδων αγορών στη Γερμανία.

Όσον αφορά στο λειτουργικό σύστημα Android, ο Hiroshi Lockheimer, αντιπρόεδρος Engineering του Android, τόνισε πως το εν λόγω λειτουργικό σύστημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τόνωση του ανταγωνισμού και τη μείωση των τιμών. Παράλληλα, υπογράμμισε πως οι συμφωνίες συνεργασίας της Google είναι εθελοντικές, ενώ η σύνδεση με τις άλλες υπηρεσίες της Google παρέχει ουσιαστικά οφέλη στο ευρύτερο “οικοσύστημα” των εφαρμογών. «Είμαστε ευτυχείς για την επιτυχία του open source λογισμικού μας και καταλαβαίνουμε πως μαζί με την επιτυχία έρχονται και οι εξονυχιστικοί έλεγχοι», ανέφερε ο Lockheimer, καταλήγοντας πως η εταιρεία του ανυπομονεί να δώσει επισήμως εξηγήσεις ενώπιον της Επιτροπής.

Δείτε τα σχετικά blogposts της Google εδώ.

Γιατί τη Google, γιατί τώρα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ξαναβάζει τη Google στο στόχαστρο· η αλήθεια είναι πως δε βγήκε ποτέ.

Το πόρισμα της πρώτης έκθεσης της Κομισιόν σχετικά με τη Google εκδόθηκε το 2012 και τα συμπεράσματά του έφεραν την εταιρεία σε ευάλωτη θέση, καθώς φάνηκε πως το ποσοστό των αναζητήσεων στο διαδίκτυο που πραγματοποιούνται στον ευρωπαϊκό χώρο μέσω της Google ξεπερνά το 90%. Κατέχοντας, λοιπόν, αποδεδειγμένα δεσπόζουσα θέση στην αγορά υπηρεσιών γενικής διαδικτυακής αναζήτησης, η Google κατηγορήθηκε από τον τότε Επίτροπο Ανταγωνισμού, Joaquin Almunia, πως καταχράζεται τη θέση αυτή, προωθώντας τις δικές της υπηρεσίες εις βάρος ανταγωνιστικών. Η Google, έπειτα από μήνες διαπραγματεύσεων και αρκετού παρασκηνίου, υπέβαλε τρεις προτάσεις συμβιβασμού στην Κομισιόν, με την τελευταία μάλιστα να φαντάζει ως πιθανό σενάριο εύρεσης κοινώς αποδεκτής λύσης. Κάτι τέτοιο όμως δε συνέβη ποτέ, καθώς οι προτάσεις απερρίφθησαν, εν μέρει εξαιτίας και των έντονων πιέσεων από τους αρμόδιους υπουργούς Γερμανίας και Γαλλίας.

Ερχόμενοι στο σήμερα, υπάρχει ένα σημείο που ανησυχεί πιθανότατα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, και, αν οι ισχυρισμοί της αποδειχθούν αληθείς, απολύτως δικαιολογημένα. Η Google παρέχει σίγουρα ένα εξαιρετικό προϊόν (τη μηχανή αναζήτησής της) και, όπως παραδέχεται και η αρμόδια Επίτροπος Margrethe Vestager, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι εκμεταλλεύεται τη θέση που κατέχει στην αγορά για να προωθεί τις υπόλοιπες υπηρεσίες της.

Ο κίνδυνος συγκεντρωτισμού της καινοτομίας είναι υπαρκτός και δεν περιορίζεται στη Google. Πολλές μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο, όπως το Facebook και το Twitter, αντιμετωπίζουν πατερναλιστικά την - ομολογουμένως ασύγκριτη - δυναμική που έχουν αναπτύξει, εξαγοράζοντας και συγκεντρώνοντας ολοένα και περισσότερες καινοτόμες ιδέες που προέρχονται από μικρότερες εταιρείες του χώρου. Η κατάσταση που δημιουργείται δημουργεί κινδύνους τόσο για τα δικαιώματα των καταναλωτών και την ασφάλεια των δεδομένων, αλλά πρωτίστως απειλεί θεμελιώδη χαρακτηριστικά του διαδικτύου, όπως η αποκεντρωμένη δομή του και η δυνατότητα καινοτομίας από τον οποιονδήποτε.

Παράλληλα, δε θα πρέπει να λησμονείται ότι εδώ και αρκετό διάστημα έχει διαμορφωθεί στον ευρωπαϊκό χώρο ένα κλίμα “αποτίναξης” του αμερικανικού μονοπωλίου στις διαδικτυακές υπηρεσίες (Google, Facebook, Amazon, κλπ) και ενίσχυσης της κοινοτικής ψηφιακής αγοράς, η οποία αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στις πρωτοβουλίες της Κομισιόν για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά. Αν λάβει μάλιστα κανείς υπόψη και τις πρόσφατες κατηγορίες για παράνομη επεξεργασία δεδομένων Ευρωπαίων πολιτών από αμερικανικές εταιρείες, αλλά και τις υποκλοπές σε επίπεδο κυβερνήσεων, τότε αντιλαμβάνεται ότι η ένταση μεταξύ Google και Ευρωπαϊκής Επιτροπής ίσως να μην είναι αμιγώς νομική, αλλά σε μεγάλο βαθμό πολιτική.

Με πληροφορίες από europa.eu, ft.com, theguardian.com, zdnet.com, googlepolicyeurope.blogspot.be