Αντισυνταγματική η μετάταξη των στρατιωτικών δικαστών στον εισαγγελικό κλάδο (ΟλΕισΑΠ 47/2025)

Αντίθετη προς το Σύνταγμα έκρινε η Ολομέλεια της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου τη μετάταξη των στρατιωτικών δικαστών στον εισαγγελικό κλάδο (ΟλΕισΑΠ 47/2025).

Συγκεκριμένα, το θέμα της Ολομέλειας ήταν το εξής: «Ένταξη σαράντα (40) Δικαστικών Λειτουργών του Δικαστικού Σώματος Ενόπλων Δυνάμεων, στις Εισαγγελικές Αρχές των Δικαστηρίων της Χώρας - Είναι δυνατή ή όχι η μετάταξη αυτών με το ισχύον Σύνταγμα (άρθρα 88 παρ. 6 και 96 παρ. 5 του Συντάγματος), ή απαιτείται η διαδικασία της Συνταγματικής Αναθεώρησης;».

Σύμφωνα με της εισήγηση του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, η εξεταζόμενη ένταξη / μετακίνηση των στρατιωτικών δικαστών στον εισαγγελικό κλάδο αποτελεί, ανεξαρτήτως ονομασίας της, κατ’ ουσίαν μετάταξη. Τούτο, διότι συνιστά ένταξη (είσοδο) δικαστικών λειτουργών ενός δικαιοδοτικού κλάδου (ειδικής ποινικής δικαιοσύνης, για τους οποίους ισχύει διαφορετικός τρόπος εισαγωγής και διαφορετική υπηρεσιακή/ βαθμολογική εξέλιξη σε σχέση με τους λοιπούς δικαστικούς λειτουργούς) σε άλλο δικαιοδοτικό κλάδο (εισαγγελικό), ήτοι μεταβολή δικαιοδοτικού κλάδου να αναφέρεται σε σώμα (δικαστικό) των ενόπλων δυνάμεων. Ως μετάταξη, όμως, απαγορεύεται ρητά από το Σύνταγμα (άρθρο 88 παρ. 6).

Τα στρατιωτικά δικαστήρια αποτελούν ειδικά ποινικά δικαστήρια και τα μέλη του δικαστικού σώματος των ενόπλων δυνάμεων διατηρούν την διπλή ιδιότητά τους ως δικαστικοί λειτουργοί αλλά και ως στελέχη του στρατεύματος, εφ’ όσον το Σύνταγμα εξακολουθεί να αναφέρεται σε σώμα (δικαστικό) των ενόπλων δυνάμεων.

Η ένταξη αυτή δεν διαφοροποιείται, κατά τα ουσιώδη στοιχεία της, από την επιχειρηθείσα το έτος 1999 ένταξη των Ειρηνοδικών στα Πρωτοδικεία και τις Εισαγγελίες, η οποία αποκρούσθηκε ως αντισυνταγματική με την ΟλομΑΠ 7/1999 (Διοικητική). Για τον λόγο αυτόν, εξάλλου, εισήχθη η νέα ερμηνευτική δήλωση στο άρθρο 88 με την αναθεώρηση του 2001, με την οποία επετράπη η ενοποίηση του πρώτου βαθμού της πολιτικής δικαιοσύνης.

Δεν διαφοροποιείται από την ένταξη Διοικητικών Δικαστών στο ΣτΕ (αποκρούσθηκε το 1975), η οποία επίσης προβλέφθηκε συνταγματικά, ως προαγωγή, με την αναθεώρηση του 2001.

Προκειμένου τέτοια υπηρεσιακή μεταβολή δικαστικών λειτουργών - και δη ειδικής δικαιοδοσίας- να είναι συνταγματικά επιτρεπτή, θα έπρεπε να έχει ρυθμισθεί όχι με νομοθετική διάταξη, αλλά κατά τη διαδικασία της Συνταγματικής Αναθεώρησης, ως (ακόμα μία) ρητή εξαίρεση της απαγόρευσης μετατάξεων. Και τούτο, διότι βούληση του συντακτικού/ αναθεωρητικού νομοθέτη (τόσο το 1975 όσο και το 2001) υπήρξε, διαχρονικά, να ρυθμίσει κατά τρόπο εξαντλητικό στο κείμενο του Συντάγματος το επιτρεπτό ή μη της μετάταξης δικαστικών λειτουργών, προκειμένου να αποφευχθεί, για λόγους προστασίας της δικαστικής ανεξαρτησίας, οποιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία επί του ζητήματος αυτού.

Ως προς το ζήτημα αν οι δικαστικοί λειτουργοί των Ενόπλων Δυνάμεων υπάγονται στην απαγορευτική διάταξη του άρθρου 88 παρ. 6, όπως ισχύει μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2019, θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι η απαγόρευση αυτή είναι αυτοτελής, αμέσου εφαρμογής και δεν εξαρτάται από την έκδοση του εκτελεστικού νόμου του άρθρου 96 παρ. 5 του Συντάγματος. Από τη νομολογία (ΣτΕ 1340/2024 και ήδη ΣτΕ 7μ. 860/2025) δεν φαίνεται να αποκλείεται μια τέτοια ερμηνεία.

Πάντως, ανεξάρτητα από το αν εμπίπτουν ή όχι οι δικαστικοί λειτουργοί των Ενόπλων Δυνάμεων ευθέως στην απαγορευτική διάταξη του άρθρου 88 παρ. 6, εν πάση περιπτώσει, υπάρχει σαφής και ρητή απαγόρευση μετάταξης οποιουδήποτε κλάδου δικαστικών λειτουργών (γενικής ή, εν προκειμένω ειδικής δικαιοδοσίας, για τους οποίους έχει κριθεί ότι φέρουν διττή ιδιότητα και ότι πρέπει πάραυτα να ρυθμισθεί το υπηρεσιακό τους καθεστώς σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 96 παρ. 5 του Συντάγματος) στον εισαγγελικό κλάδο, ως κλάδου υποδοχής.

Στον εισαγγελικό κλάδο επιτρέπεται πλέον, μετά την αναθεώρηση του 2001, μόνον η μετάταξη παρέδρων πρωτοδικείων και δη στον εισαγωγικό βαθμό του παρέδρου εισαγγελίας, όπως προβλέπεται ήδη στο άρθρο 87 παρ. 2 του ΚΟΔΚΔΛ- ν. 4938/2022 (βλ. συζητήσεις στην Ολομέλεια της Ζ΄ Αναθεωρητικής Βουλής  και αναφορά Ε. Βενιζέλου, «Το αναθεωρητικό κεκτημένο» σελ. 338 επ., σε χειραφέτηση των εισαγγελέων με την κατάργηση της δυνατότητας μετάταξης τακτικών δικαστών σε θέσεις Αντεισαγγελέων ΑΠ).

Υπενθυμίζεται δε ότι κατά τις διατάξεις του άρθρου 88 παρ. 1 και 3 του Συντάγματος, όπως έχουν ερμηνευθεί από τη νομολογία (βλ. ΣτΕ Ολομ. 105/1981, ΣτΕ 1745/1990), η είσοδος (διορισμός) των δικαστικών λειτουργών σε ορισμένο κλάδο της Δικαιοσύνης πρέπει να γίνεται στον εισαγωγικό βαθμό του κλάδου, για να διασφαλίζεται κατ' αυτόν τον τρόπο η ανεξαρτησία των δικαστικών λειτουργών και η με προαγωγή εξέλιξή τους στον κλάδο. Εξάλλου, το άρθρο 88 παρ. 6 θεσπίζει εξαίρεση -ως τέτοια δε είναι διάταξη στενά ερμηνευτέα - μόνον υπέρ των παρέδρων πρωτοδικείων και όχι υπέρ δικαστικών λειτουργών άλλου δικαιοδοτικού κλάδου για μετάταξή τους στον εισαγγελικό κλάδο.

Οποιοσδήποτε άλλη μορφή μετάταξης -ανεξαρτήτως ονομασίας της (π.χ. ένταξη/ τοποθέτηση/ μετακίνηση)- υπηρετούντων δικαστικών λειτουργών στον εισαγγελικό κλάδο, μη ρητά θεσπιζόμενη συνταγματικά, θα παραβίαζε, πέραν της παρ. 6, πρωτίστως την παρ. 1 του άρθρου 88 περί διορισμού δικαστικών λειτουργών μόνο βάσει διαδικασίας επιλογής- διάταξη η οποία, σε συνδυασμό με το άρθρο 90 παρ. 1 του Συντάγματος έχει τεθεί ως εγγύηση της δικαστικής ανεξαρτησίας, εν προκειμένω των εισαγγελέων, προκειμένου να αποφεύγονται παρεμβάσεις στον κλάδο και να τηρείται η προβλέψιμη και αναμενόμενη υπηρεσιακή τους εξέλιξη, κατόπιν εισαγωγής στον κλάδο με διαδικασία κοινή για όλους τους υποψηφίους και επιλογής των ικανοτέρων (υπό συνθήκες ισότητας και αξιοκρατίας). Τούτο, λαμβανομένου υπόψη ότι οι στρατιωτικοί δικαστές, αν και υπηρετούν ήδη ως δικαστικοί λειτουργοί ειδικής δικαιοδοσίας, έχουν εισαχθεί στο κλάδο τους βάσει όλως διαφορετικών κριτηρίων επιλογής (διαγωνισμού διεξαχθέντος από το ΥΕΘΑ, με βάση ειδικούς όρους και προϋποθέσεις) που προσιδιάζουν στον συγκεκριμένο κλάδο, ενώ δεν έχουν φοιτήσει στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών.

Συνεπώς, ελλείψει ρητής συνταγματικής πρόβλεψης, η εξεταζόμενη ένταξη στρατιωτικών δικαστών στον εισαγγελικό κλάδο θα προσέκρουε στις διατάξεις του άρθρου 88 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος. 

Η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου τόνισε ότι εκτιμά πως η παρούσα Ολομέλεια θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην τελική απόφαση της Πολιτείας, όπως συνέβη και το 1999 με την αντίστοιχη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, η οποία, με την υπ΄ αριθ. 7/1999 απόφασή της, με ψήφους 42-3 αντέκρουσε ως αντισυνταγματική την επιχειρούμενη τότε «μετάταξη» 650 Ειρηνοδικών στον κλάδο της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης και τελικά το σχετικό νομοσχέδιο αποσύρθηκε. ΄Άλλωστε και η Ολομέλεια των Αναθεωρητών τάχθηκε υπέρ της αντισυνταγματικότητας της εξεταζόμενης ένταξης.

Το λόγο έλαβε ο Αντεισαγγελέας Αρείου Πάγου Αναστάσιος Σκάρας, ο οποίος ανέφερε ότι οι υποψήφιοι, για την εισαγωγή τους στον εισαγγελικό κλάδο, φοιτούν στην ΕΣΔΙ και στη συνέχεια υποβάλλονται σε απαιτητικές εξετάσεις, που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποκατασταθούν.

Ο Αντεισαγγελέας Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Τζαβέλλας επισήμανε, ότι το ΣτΕ, κατά το έτος 1975,  απέκρουσε ως αντισυνταγματική την ένταξη σ’ αυτό των διοικητικών δικαστών, με αποτέλεσμα το σχετικό ζήτημα να επιλυθεί, στο πλαίσιο της γενόμενης Συνταγματικής Αναθεώρησης του 2001, με τη ν. συνταγματική πρόβλεψη της δυνατότητας, υπό προϋποθέσεις, προαγωγής των διοικητικών δικαστών σε Συμβούλους Επικρατείας (άρθρο 88§6 του Συντάγματος).

Με το ανωτέρω συμφώνησε η κ. Ευδοκία Πούλου, η οποία ανέφερε ότι, εφόσον δεν υπάρχει συνταγματική πρόβλεψη, οι θιγόμενοι θα προσφύγουν στο ΣΤΕ, το οποίο έχει ήδη πάρει θέση υπέρ της αντισυνταγματικότητας.

Πηγή: dikastis.blogspot.com