Έλλειμμα διαφάνειας στο σύστημα διάθεσης της χρηματοδότησης της ΕΕ μέσω ΜΚΟ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Χρειάζεται μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τη χρηματοδότηση των ΜΚΟ από την ΕΕ, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 35/2018, με τίτλο «Διάθεση κονδυλίων της ΕΕ μέσω ΜΚΟ: απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την ενίσχυση της διαφάνειας», η οποία δημοσιεύθηκε στις 18-12-2018, καταλήγει ότι o τρόπος με τον οποίο η χρηματοδότηση της ΕΕ διοχετεύεται μέσω μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) στους τομείς της ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας, της περιβαλλοντικής προστασίας, του πολιτισμού, καθώς και για άλλους σκοπούς, πρέπει να είναι περισσότερο διαφανής.

Οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι το τρέχον σύστημα χαρακτηρισμού οργανώσεων ως ΜΚΟ δεν είναι αξιόπιστο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν διαθέτει αρκετά λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο δαπάνης των πόρων. Ομοίως, ασάφειες διαπιστώνονται και στις περιπτώσεις που οι πόροι της ΕΕ καταβάλλονται σε ΜΚΟ με έμμεσο τρόπο, μέσω οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών.

Οι ΜΚΟ βοηθούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να σχεδιάζει, να εφαρμόζει και να παρακολουθεί προγράμματα της ΕΕ σε πολλούς τομείς πολιτικής, όπως η ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια, το περιβάλλον, η έρευνα και η καινοτομία.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, την περίοδο 2014-2017 η Επιτροπή προγραμμάτισε ποσό ύψους 11,3 δισεκατομμυρίων ευρώ για διάθεση μέσω ΜΚΟ.

Οι ελεγκτές αξιολόγησαν τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή χαρακτηρίζει οντότητες ως ΜΚΟ, τη χρήση κονδυλίων της ΕΕ από ΜΚΟ, καθώς και κατά πόσον η Επιτροπή γνωστοποιούσε αυτές τις πληροφορίες με διαφανή τρόπο. Οι εργασίες τους επικεντρώθηκαν ιδιαίτερα στον τομέα της εξωτερικής δράσης.

Οι ελεγκτές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, σε επίπεδο Επιτροπής, ο βαθμός διαφάνειας που χαρακτήριζε τη χρήση κονδυλίων της ΕΕ από ΜΚΟ δεν ήταν επαρκής. Κατά τη γνώμη τους, η κατάταξη μιας οντότητας ως ΜΚΟ στο λογιστικό σύστημα της Επιτροπής βάσει υπεύθυνης δήλωσης της ενδιαφερόμενης οντότητας, σε συνδυασμό με τους περιορισμένους ελέγχους της Επιτροπής, καθιστούσαν αναξιόπιστο τον χαρακτηρισμό μιας οντότητας ως ΜΚΟ. Μολονότι η επιλογή των έργων που θα υλοποιηθούν από ΜΚΟ χαρακτηρίζεται, γενικώς, από διαφάνεια, οι διαφορετικές υπηρεσίες της Επιτροπής δεν διαχειρίζονται ομοιόμορφα τις επιχορηγήσεις που χορηγούν τρίτοι, και η διαδικασία επιλογής ΜΚΟ από τους οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών που υποβάλαμε σε έλεγχο δεν είναι πάντοτε διαφανής.

Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται σχετικά με τα κονδύλια της ΕΕ που χρησιμοποιούν οι ΜΚΟ δεν είναι ομοιόμορφα, δηλώνουν οι ελεγκτές, και η Επιτροπή δεν διαθέτει ολοκληρωμένες πληροφορίες, ιδίως όσον αφορά τα δίκτυα διεθνών ΜΚΟ και τα έργα υπό έμμεση διαχείριση. Επιπλέον, στο πλαίσιο της έμμεσης διαχείρισης, η έλλειψη διαθέσιμων πληροφοριών δυσχεραίνει τη διενέργεια ελέγχων σχετικά με τις δαπάνες.

Πληροφορίες σχετικά με τα κονδύλια της ΕΕ που χρησιμοποιούν οι ΜΚΟ δημοσιεύονται σε αρκετά συστήματα, ωστόσο οι λεπτομέρειες που αναφέρονται είναι περιορισμένες, σύμφωνα με τους ελεγκτές. Βέβαια, η Επιτροπή γνωστοποιεί, κατά κανόνα, στοιχεία που αφορούν την ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα διαφάνειας. Σε πέντε από τα έξι ελεγχθέντα έργα, οι οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών είτε δεν δημοσίευσαν είτε δημοσίευσαν μόνον εν μέρει τις συμβάσεις που ανατέθηκαν σε ΜΚΟ, και η Επιτροπή δεν εξακρίβωσε αν οι εν λόγω οργανισμοί είχαν εκπληρώσει τη συγκεκριμένη υποχρέωση.

Οι ελεγκτές συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα εξής:

• να βελτιώσει την αξιοπιστία των πληροφοριών σχετικά με τις ΜΚΟ, οι οποίες καταχωρίζονται στο λογιστικό σύστημά της,
• να ελέγξει την εφαρμογή των κανόνων και των διαδικασιών που αφορούν τη χορήγηση, από τρίτους, επιχορηγήσεων της ΕΕ σε ΜΚΟ,
• να βελτιώσει τις πληροφορίες που συλλέγονται σχετικά με τα κονδύλια της ΕΕ που δαπανώνται μέσω ΜΚΟ,
• να υιοθετήσει μια ενιαία προσέγγιση όσον αφορά τη δημοσιοποίηση λεπτομερειών σχετικά με τα κονδύλια που χορηγούνται σε ΜΚΟ,
• να επαληθεύει τη δημοσιοποίηση, από τους οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών, ακριβών και πλήρων στοιχείων σχετικά με τη χρηματοδότηση της ΕΕ που χορηγείται σε ΜΚΟ.

Δήλωση

«Η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο χορηγό βοήθειας παγκοσμίως και οι ΜΚΟ συχνά διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην παροχή αυτής της βοήθειας. Ωστόσο, οι φορολογούμενοι της ΕΕ πρέπει να γνωρίζουν ότι τα χρήματά τους καταβάλλονται σε ορθώς προσδιοριζόμενες οργανώσεις και ότι η Επιτροπή αναλαμβάνει πλήρως τη σχετική ευθύνη», δήλωσε η Annemie Turtelboom, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την έκθεση.

Ιστορικό

Μολονότι ο όρος «ΜΚΟ» χρησιμοποιείται ευρέως, δεν υπάρχει ένας γενικώς αποδεκτός ορισμός της έννοιας σε διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο της ΕΕ, το καθεστώς της ΜΚΟ καθορίζεται σε ορισμένα κράτη μέλη από τη νομική μορφή της οργάνωσης, ενώ σε άλλα από τη φύση των δραστηριοτήτων της.

Σε ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 1997 ορίζονται τα εξής πέντε χαρακτηριστικά των ΜΚΟ. Πρόκειται για: 1) εθελοντικές οργανώσεις με επίσημη ή θεσμική οντότητα, 2) μη κερδοσκοπικές, 3) ανεξάρτητες από κυβερνήσεις και άλλες δημόσιες αρχές, 4) διοικούνται κατά τρόπο «ανιδιοτελή», και 5) οι δραστηριότητές τους στοχεύουν, τουλάχιστον εν μέρει, στην προώθηση του δημόσιου συμφέροντος.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)