Φαινόμενα «περιστρεφόμενης πόρτας»: Καμπανάκι από το Ευρ. Ελεγκτικό Συνέδριο για τους οργανισμούς της Ένωσης

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με νέα έκθεσή του, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) προειδοποιεί για τα φαινόμενα της «περιστρεφόμενης πόρτας» και του χαλαρού πλαισίου κανόνων για την αντιμετώπισή του στους οργανισμούς της ΕΕ. 

Οι οργανισμοί της ΕΕ οφείλουν να αυστηροποιήσουν τους κανόνες και τις δικλείδες που εφαρμόζουν για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου σύγκρουσης συμφερόντων που υπάρχει όταν αποχωρούντα στελέχη και άλλοι ανώτεροι υπάλληλοί τους αναλαμβάνουν θέσεις στον ιδιωτικό τομέα, υπονομεύοντας έτσι την ακεραιότητα των θεσμών της ΕΕ. Αυτό διαπιστώνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) στην ετήσια έκθεσή του σχετικά με τους οργανισμούς της ΕΕ, η οποία δημοσιεύθηκε στις 27-10-2022. 

Συγχρόνως, προσυπογράφοντας τους λογαριασμούς τους για το 2021, ο θεματοφύλακας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ επιβεβαίωσε ότι η λογιστική των οργανισμών ήταν αξιόπιστη. Επιπλέον, οι ελεγκτές έδωσαν και στους 44 οργανισμούς «καλό βαθμό» για τον τρόπο με τον οποίο εισπράττουν τα έσοδα που τους οφείλονται για τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Επίσης, σε όλους πλην ενός έδωσαν «διαγωγή κοσμιωτάτη» όσον αφορά τις δαπάνες, παρά τα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν με τις δημόσιες συμβάσεις στους περισσότερους από αυτούς.

Ελάχιστες είναι οι υποχρεώσεις που ορίζουν για τα όργανα της ΕΕ οι κανόνες της όσον αφορά την παρακολούθηση της συμμόρφωσης νυν και πρώην υπαλλήλων με τις απαιτήσεις περί «περιστρεφόμενης πόρτας». Από την άλλη, οι οργανισμοί της ΕΕ, ιδίως δε αυτοί που διαθέτουν ρυθμιστικές εξουσίες και διασυνδέσεις με τους αντίστοιχους κλάδους, κινδυνεύουν ιδιαίτερα από το φαινόμενο αυτό για δύο λόγους: πρώτον, επειδή βασίζονται σε έκτακτους υπαλλήλους και έχουν υψηλά ποσοστά εναλλαγής προσωπικού και, δεύτερον, επειδή στο μοντέλο διακυβέρνησής τους περιλαμβάνονται μέλη διοικητικών συμβουλίων με βραχύχρονες θητείες. Το πρόβλημα με αυτά τα σχήματα είναι ότι τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων δεν ανήκουν στο προσωπικό των οργανισμών και, επομένως, οι κανόνες για την «περιστρεφόμενη πόρτα» δεν ισχύουν στην περίπτωσή τους. 

Σύμφωνα με τους ελεγκτές, η κατάσταση αυτή δημιουργεί νομικό κενό και έχει ως αποτέλεσμα την αξιολόγηση ενός μικρού μόνο ποσοστού τέτοιων πιθανών περιπτώσεων. Επιπλέον, μόνο λίγοι οργανισμοί υπερβαίνουν τις ελάχιστες νομικές απαιτήσεις όταν αντιμετωπίζουν πιθανές περιπτώσεις «περιστρεφόμενης πόρτας», ενώ οι περισσότεροι ούτε καν παρακολουθούν τη συμμόρφωση των νυν και πρώην υπαλλήλων τους, επαφιόμενοι σχεδόν αποκλειστικά στην αυτοαναφορά από μέρους των εμπλεκομένων. 

Στο πλαίσιο αρκετών προηγούμενων εκθέσεών τους, οι ελεγκτές έχουν ήδη εντοπίσει προβλήματα με τη διακυβέρνηση και συγκρούσεις συμφερόντων στους οργανισμούς της ΕΕ. Η εν προκειμένω έκθεση αναδεικνύει και πάλι τα προβλήματα διακυβέρνησης που αντιμετωπίζουν οργανισμοί με αρμοδιότητα στον τομέα της τραπεζικής εποπτείας, των ασφαλίσεων και των χρηματοπιστωτικών αγορών, τα οποία αφήνουν ανοικτή την πόρτα για προαγωγή των εθνικών συμφερόντων εις βάρος των ευρωπαϊκών. 

Επίσης, οι ελεγκτές επικρίνουν και πάλι τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες και τους ζητούν να φροντίζουν να εξασφαλίζουν τις πλέον συμφέρουσες προσφορές. Γεγονός είναι ότι οι αδυναμίες στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων εξακολουθούν να είναι οι κύριοι λόγοι για τη μη συμμόρφωση με τους κανόνες που αφορούν τις πληρωμές. Τον τελευταίο καιρό οι περιπτώσεις αυτές αυξάνονται συνεχώς. Στους μισούς οργανισμούς, οι ελεγκτές εντόπισαν συμβάσεις που έπασχαν από διάφορες αδυναμίες. Σε έναν οργανισμό, τον eu-LISA, ο οποίος διαχειρίζεται συστήματα ΤΠ μεγάλης κλίμακας στον τομέα της ελευθερίας και της ασφάλειας, διαπίστωσαν ότι 18,1 εκατομμύρια ευρώ είχαν δαπανηθεί εσφαλμένα λόγω προβλημάτων που είχαν ήδη επισημανθεί και στο παρελθόν. Ο οργανισμός πήρε και πάλι «κίτρινη κάρτα» με τη μορφή ελεγκτικής γνώμης με επιφύλαξη σχετικά με τις πληρωμές, του ζητείται δε να βελτιώσει τη διαχείριση των προμηθειών και των συμβάσεων. 

Από τον έλεγχο προκύπτει ότι ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας επηρέασε όλως ιδιαιτέρως τρεις οργανισμούς. Ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA) έχει ζητήσει να του διατεθούν περισσότεροι υπάλληλοι και χρήματα, αφότου οι χώρες της ΕΕ που υποδέχθηκαν Ουκρανούς πρόσφυγες του ζήτησαν περισσότερη βοήθεια. Οι δραστηριότητες του Οργανισμού της ΕΕ για το Διαστημικό Πρόγραμμα (EUSPA) δέχθηκαν πλήγμα από το γεγονός ότι οι ρωσικοί εκτοξευτές Soyuz δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν για τους δορυφόρους του Galileo. Τέλος, ο Οργανισμός για την εκκαθάριση των τραπεζών που βρίσκονται σε σημείο πτώχευσης (SRB) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πόλεμος αύξησε τους κινδύνους που συνδέονται με τα ανοίγματα τραπεζών προς εταίρους τους στη Ρωσία, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία και με τα δάνεια προς εγχώριες εταιρείες με τη μεγαλύτερη έκθεση στις επιπτώσεις του πολέμου.

Δήλωση

«Για άλλη μία φορά καταφέραμε να δώσουμε στους οργανισμούς της ΕΕ θετικές και ανεπιφύλακτες ελεγκτικές γνώμες σχετικά με τους λογαριασμούς και τα έσοδά τους, ενώ και οι δαπάνες τους περνούν γενικώς τις εξετάσεις», δήλωσε ο Rimantas Šadžius, Μέλος τους ΕΕΣ και επικεφαλής του ελέγχου. «Ωστόσο, οι νομοθέτες και οι οργανισμοί οφείλουν να λάβουν υπόψη τις προειδοποιήσεις μας και να βρουν τρόπο να αντιμετωπίσουν αυστηρότερα τα φαινόμενα της “περιστρεφόμενης πόρτας”, ώστε να προλαμβάνονται οι συγκρούσεις συμφερόντων και να αποφεύγεται η προσβολή τόσο της δικής τους φήμης όσο και αυτής της ΕΕ συνολικά».

Γενικές πληροφορίες 

Οι οργανισμοί της ΕΕ επηρεάζουν σημαντικά θεμελιώδεις τομείς της καθημερινότητας των Ευρωπαίων πολιτών, όπως η υγεία, η ασφάλεια και η δικαιοσύνη. Το 2021, δαπάνησαν 13,1 δισεκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την υλοποίηση προγραμμάτων, όπως αυτά που υποστηρίζουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την έρευνα. Απασχολούσαν 14.430 υπαλλήλους (17% του συνόλου των υπαλλήλων της ΕΕ) και, μη συνυπολογιζομένου του SRB, διέθεταν συνολικό προϋπολογισμό 4,1 δισεκατομμυρίων ευρώ (2,5% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ). Την πρώτη θέση κατέχει ο Frontex, με άνω των 1.500 υπαλλήλων και με προϋπολογισμό 500 εκατομμυρίων ευρώ. 

Το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας» στο περιβάλλον της ΕΕ υποδηλώνει την περίπτωση κατά την οποία υπάλληλος αποχωρεί από την ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση προκειμένου να αναλάβει θέση στον ιδιωτικό τομέα, που σχετίζεται με τις προηγούμενες δραστηριότητές του. Η κατάσταση αυτή μπορεί να δημιουργήσει συγκρούσεις συμφερόντων και να αποτελέσει κίνδυνο για την ακεραιότητα των θεσμών, καθώς πολύτιμες, εκ των έσω γνώσεις μπορούν να μεταφερθούν στον ιδιωτικό τομέα, για τον λόγο ότι πρώην δημόσιοι λειτουργοί ενδέχεται να ασκήσουν πίεση στους πρώην συναδέλφους τους υπέρ ομάδας συμφερόντων ή νυν λειτουργοί να επηρεαστούν από την πιθανότητα μελλοντικής απασχόλησης. 

Το πλήρες κείμενο της ετήσιας έκθεσης είναι διαθέσιμο -προς το παρόν- στα αγγλικά στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)