Μηχανισμός συλλογικών αγωγών καταναλωτών για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

• Για πρώτη φορά κανόνες συλλογικών ενδίκων βοηθημάτων και μέσων σε επίπεδο ΕΕ
• Οι καταναλωτές θα προστατεύονται καλύτερα από περιστατικά «μαζικής βλάβης», όπως τα σκάνδαλα με την Volkswagen - ή αλλιώς «Dieselgate» - και τη Ryanair
• Δικλείδες ασφαλείας σε περίπτωση καταχρηστικών αγωγών (καθιερώνεται η αρχή «πληρώνει ο ηττημένος»)

Η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) ενέκρινε την Τρίτη, 26-03-2019, κανόνες που επιτρέπουν σε ομάδες καταναλωτών που έχουν ζημιωθεί από παράνομες πρακτικές να ασκούν συλλογικές αγωγές και να αξιώνουν αποζημιώσεις.

Προς το παρόν, μόνο 19 κράτη μέλη παρέχουν ορισμένες μορφές ενδίκων βοηθημάτων και μέσων σε θύματα περιστατικών «μαζικής βλάβης» και οι σχετικές δίκες συνήθως είναι χρονοβόρες και δαπανηρές, ιδίως στην περίπτωση της ατομικής προσφυγής των θυμάτων στη δικαιοσύνη.

Οι νέοι κανόνες απαντούν στις ανησυχίες που δημιουργήθηκαν μετά τα πρόσφατα σκάνδαλα «μαζικής βλάβης» τα οποία είχαν διασυνοριακές επιπτώσεις (π.χ. «Dieselgate» και Ryanair).

Επιτρέπουν συλλογικές αγωγές σε περιστατικά εμπορικής παραβίασης με ευρύ δημόσιο αντίκτυπο σε εθνικές και διασυνοριακές υποθέσεις σε διάφορους καταναλωτικούς τομείς, όπως η προστασία δεδομένων, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες ταξιδίων και τουρισμού, η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, το περιβάλλον και η υγεία.

Διαβάστε επίσης: Μπορούν να υπαναχωρήσουν οι καταναλωτές από ηλεκτρονική αγορά προϊόντος όταν αφαιρούν το προστατευτικό περιτύλιγμα;

Οι νέοι κανόνες συλλογικών αγωγών:

• ενισχύουν το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη καθώς δίνουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να ενώνουν τις δυνάμεις τους διασυνοριακά και να ζητούν από κοινού τον τερματισμό ή την αποτροπή παράνομων πρακτικών, ή να λαμβάνουν αποζημίωση για τη βλάβη που υπέστησαν,
• εναρμονίζουν τους μηχανισμούς συλλογικών ενδίκων βοηθημάτων και μέσων και τερματίζουν τις υφιστάμενες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών,
• μειώνουν το οικονομικό κόστος και καθιστούν την επιλογή άσκησης ενδίκων βοηθημάτων και μέσων πιο προσιτή μέσω της συλλογικής εκπροσώπησης,
• εξισορροπούν το δικαίωμα των πολιτών για πρόσβαση στη δικαιοσύνη και την προστασία των επιχειρήσεων από καταχρηστικές αγωγές μέσω της καθιέρωσης, κατόπιν πρότασης των μελών του ΕΚ, της αρχής «πληρώνει ο ηττημένος».  

Επιλεκτική εκπροσώπηση και δικλείδες ασφαλείας

Με βάση τους νέους υπό επεξεργασία κανόνες, οι συλλογικές αγωγές θα ασκούνται μόνο από συγκεκριμένες οντότητες, όπως οργανώσεις καταναλωτών και ορισμένες αρμόδιες ανεξάρτητες αρχές των κρατών μελών. Οι οντότητες αυτές θα πρέπει να είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και να μην έχουν συνάψει οικονομικές συμφωνίες με δικηγορικές εταιρίες.  

Το κείμενο καταλήγει με την υποχρέωση της Επιτροπής να αξιολογήσει εντός των επόμενων τριών ετών, εάν κρίνεται απαραίτητη η σύσταση Ευρωπαίου Συνηγόρου του Πολίτη για συλλογικά ένδικα βοηθήματα και μέσα.

Δήλωση

Ο εισηγητής Geoffroy Didier (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Γαλλία) δήλωσε τα εξής: «Αυτή η μεταρρύθμιση επιτυγχάνει τη σωστή στάθμιση μεταξύ αφενός της ενισχυμένης προστασίας των καταναλωτών  και αφετέρου της αναγκαίας ασφάλειας δικαίου για τις εταιρίες. Προχωρεί ακόμα περισσότερο, καταδεικνύοντας ότι η ασφάλεια και η προστασία πρέπει να βαδίζουν χέρι-χέρι».

«Στόχος δεν είναι να τιμωρηθούν κάποιοι, αλλά να αποζημιωθούν όσοι βλάπτονται παράνομα. Το κείμενο διασφαλίζει ακόμα την αποφυγή όλων των κινδύνων και αποτυχιών που διακρίνουν τις προβλεπόμενες από το αμερικανικό δίκαιο αγωγές», καταλήγει ο  Didier.

Επόμενα βήματα

Η Ολομέλεια του ΕΚ επικύρωσε τη διαπραγματευτική του θέση με 579 ψήφους υπέρ, 33 κατά και 43 αποχές. Προκειμένου να τεθεί σε ισχύ το νομοθετικό κείμενο, θα πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ αμφοτέρων του ΕΚ και του Συμβουλίου, αλλά οι διαπραγματεύσεις δε μπορούν να ξεκινήσουν πριν την υιοθέτηση της θέσης του Συμβουλίου.

Ιστορικό

Η οδηγία για τις συλλογικές αγωγές αποτελεί μέρος της Νέας Συμφωνίας για τους Καταναλωτές, την οποία εισήγαγε τον Απρίλιο 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οποία στοχεύει στην ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών σε επίπεδο ΕΕ. Περιλαμβάνει ενισχυμένα δικαιώματα των καταναλωτών στο Διαδίκτυο, εργαλεία επιβολής δικαιωμάτων και αποζημιώσεων, κυρώσεις σε περιστατικά παραβίασης του ενωσιακού δικαίου των καταναλωτών και βελτιωμένους όρους των συναλλαγών.