«Ναι» στη συλλογή διοδίων με δορυφορικά συστήματα, αλλά με σεβασμό στην ιδιωτικότητα

Πράσινο φως άναψε η νορβηγική αρχή προστασίας δεδομένων Datatilsynet στην ανάπτυξη δορυφορικών συστημάτων διοδίων για ελαφρά οχήματα, κατά τη διαδικασία διαβούλευσης με τις αρμόδιες εθνικές αρχές για τη φορολογία και τις μεταφορές. Στο πλαίσιο της διαβούλευσης αυτής υπόψιν της Datatilsynet τέθηκαν 4 προτάσεις για αντικατάσταση του υπάρχοντος συστήματος τηλεδιοδίων, σημαντικότερη εκ των οποίων η χρήση τεχνολογίας δορυφορικού εντοπισμού.

Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη πρόταση, η οποία εξετάστηκε ειδικώς από τη νορβηγική αρχή, προβλέπεται η διαμόρφωση ενός συστήματος διοδίων που θα βασίζεται στο παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης (GNSS) και θα λειτουργεί με εποχούμενο εξοπλισμό εντός του οχήματος. Το σύστημα αυτό προτείνεται να τεθεί σε λειτουργία τόσο για τα βαρέα οχήματα, όσο και για τα ελαφρά.

Η αρχή εκκινεί τη διατύπωση της γνώμης της από την επανάληψη της προ πολλού εκφρασθείσας θέσης της πως τα υπάρχοντα συστήματα τηλεδιοδίων δεν είναι «φιλικά προς την ιδιωτικότητα». Ο προβληματισμός και οι ενστάσεις της στηρίζονται στους χρόνους διατήρησης των δεδομένων κίνησης των χρηστών του οδικού δικτύου, τα οποία σήμερα διατηρούνται μέχρι και 5 έτη από την ημερομηνία αποθήκευσης. Οι πληροφορίες αυτές, όπως παρατηρείται, συνδέονται με τον κάτοχο του οχήματος, ως εκ τούτου αποτελούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.

Μολονότι σκοπός της συλλογής των δεδομένων αυτών είναι η βεβαίωση καταβολής και είσπραξης των προβλεπομένων τελών διοδίων, η διατήρηση των δεδομένων αυτών επιτρέπει στις αρχές να έχουν πρόσβαση και πλήρη εικόνα επί των μετακινήσεων οποιουδήποτε πολίτη έχει όχημα. Σύμφωνα με τον ως άνω σκοπό, ωστόσο, τα δεδομένα αυτά θα έπρεπε να διαγράφονται αμέσως αφότου βεβαιωθεί η καταβολή των τελών ή η επίλυση τυχόν διαφορών.

Η υπέρβαση του σκοπού συλλογής των δεδομένων δια της διατήρησης αυτής σημαίνει, κατά τη Datatilsynet, πως κανείς δεν μπορεί πλέον να ταξιδεύει ανώνυμα στη Νορβηγία. Αυτό συνιστά παραβίαση του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ενώ ζήτημα θα μπορούσε να τεθεί και ως προς το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση του άρθρου 2 του Τετάρτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.

Η νορβηγική αρχή επαναφέρει τις ως άνω διαπιστώσεις της προκειμένου να καταλήξει πως είναι θετική σε οποιοδήποτε μοντέλο μπορεί συμβιβάζει καλύτερα την ανάγκη είσπραξης των τελών με την προστασία της ιδιωτικότητας.

Ένα τέτοιο μοντέλο είναι και αυτό της χρήσης δορυφορικού συστήματος, υπό μια αυστηρή προϋπόθεση: την τοπική αποθήκευση των δεδομένων στη συσκευή (εποχούμενο εξοπλισμό) του χρήστη.

Η επιλογή του client

Στην πρόταση που έχει κατατεθεί ενώπιον της νορβηγικής αρχής προκρίνεται η χρήση “λεπτών πελατών” (thin clients), ήτοι ένα σύστημα στο οποίο τα δεδομένα θα διαβιβάζονται στον εξυπηρετητή, ο οποίος και θα υπολογίζει το οφειλόμενο τέλος. Εναλλακτική της λύσης αυτής είναι η χρήση “παχέος πελάτη” (thick client), με βάση τον οποίο τα δεδομένα κίνησης του οχήματος θα αποθηκεύονται τοπικά στη συσκευή του χρήστη, η οποία είτε θα υπολογίζει αυτόματα τα οφειλόμενα τέλη, ή θα διαβιβάζει συγκεντρωτικά δεδομένα στον εξυπηρετητή.

Η Datatilsynet τάσσεται κατηγορηματικά υπέρ της δεύτερης λύσης. Όπως παρατηρεί, παρόμοιες λύσεις έχουν ήδη δοκιμαστεί στο πιλοτικό πρόγραμμα στην πόλη του Τρόντχαϊμ. Η αρχή υπενθυμίζει την πάγια γνώμη της πως τα δεδομένα μπορούν να αποστέλλονται στην κεντρική μονάδα, προκειμένου να υπολογίζεται το τέλος, χωρίς πλήρη χαρτογράφηση της διαδρομής, αλλά με μια απλή καταγραφή της απόστασης που έχει διανυθεί στο κέντρο της πόλης ή στο εθνικό οδικό δίκτυο. Μια τέτοια πληροφορία είναι ακίνδυνη και θέτει ελάχιστους κινδύνους για την ιδιωτικότητα, ενώ εναλλακτική λύση θα ήταν ο εξοπλισμός του οχήματος με ένα «ψηφιακό πορτοφόλι», το οποίο θα καταβάλει αυτομάτως τα οφειλόμενα τέλη κατά τη διάρκεια της διαδρομής, χωρίς να την καταγράφει.

Ένα σύστημα το οποίο χαρτογραφεί με λεπτομέρεια τις κινήσεις ολόκληρου του πληθυσμού θα ήταν αποδεκτό μόνον εφόσον θα πληρούσε τις αναγκαίες δικλείδες για την προστασία της ιδιωτικότητας. Η πρόταση για χρήση thin client στηρίζεται αποκλειστικά στο χαμηλότερο κόστος της επιλογής αυτής, το κριτήριο αυτό όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκές. Κατά τη Datatilsynet, οποιαδήποτε τεχνολογική λύση δεν προϋποθέτει την παρακολούθηση των κινήσεων του πληθυσμού πρέπει να επιλέγεται, ακόμη και αν αυτή κοστίζει περισσότερο. Αντίθετα, η χρήση thin clients για τη συλλογή διοδίων παραβιάζει τις αρχές της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, καθώς και την αναλογικότητα του άρθρου 8 ΕΣΔΑ.