Νέες μορφές απασχόλησης: Κανόνες για περισσότερο διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας από την ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

• Οι διαφανείς όροι εργασίας από την πρώτη κιόλας ήμερα της απασχόλησης αποτελούν τη γενική αρχή, με εξαίρεση την εφαρμογή τους από την έβδομη ημέρα σε περιπτώσεις όπου αυτό δικαιολογείται
• Νέα δικαιώματα για τους εργαζομένους σε νέες, κυρίως άτυπες, μορφές απασχόλησης
• Η διάρκεια της δοκιμαστικής περιόδου δεν θα ξεπερνά τους έξι μήνες

Την Πέμπτη, 7 Φεβρουαρίου 2019, οι διαπραγματευτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της προεδρίας του Συμβούλιου, την οποία  το τρέχον εξάμηνο ασκεί η Ρουμανία, κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια νέα οδηγία με σκοπό τη δημιουργία πιο διαφανών και προβλέψιμων όρων εργασίας, ιδίως για τους εργαζομένους σε άτυπες μορφές απασχόλησης.

Η νέα νομοθεσία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς εργασίας που προκαλούνται από τις δημογραφικές εξελίξεις, την ψηφιοποίηση και τις νέες μορφές απασχόλησης. Όταν εγκριθεί, θα καταργήσει την οδηγία για τη γραπτή δήλωση που χρονολογείται από το 1991 και θα εισαγάγει νέα στοιχειώδη δικαιώματα και νέους κανόνες σχετικά με την ουσία, τη μορφή και το χρονοδιάγραμμα των πληροφοριών που παρέχονται στους εργαζομένους όσον αφορά τους όρους εργασίας τους.

Η μελλοντική οδηγία θα απαιτεί από τους εργοδότες να ενημερώνουν τους εργαζομένους για τις βασικές πτυχές της σχέσης εργασίας, όπως:

• την ταυτότητα των μερών της σχέσης εργασίας, καθώς και τον τόπο και τη φύση της εργασίας·
• το αρχικό βασικό ποσό της αμοιβής και τη διάρκεια της άδειας μετ’ αποδοχών·
• τη διάρκεια της συνήθους εργάσιμης ημέρας ή εβδομάδας κατά την οποία ο ρυθμός της εργασίας είναι προβλέψιμος.

Όταν ο ρυθμός της εργασίας είναι εξ ολοκλήρου ή ως επί το πλείστον απρόβλεπτος, οι εργοδότες θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν τους εργαζομένους σχετικά με τις ώρες και τις ημέρες αναφοράς εντός των οποίων μπορεί να απαιτηθεί να εργαστούν, την ελάχιστη περίοδο προειδοποίησης των εργαζομένων που θα λαμβάνουν πριν από την έναρξη της εργασίας και το ύψος των εγγυημένων αμειβόμενων ωρών εργασίας.

Η προσωρινή συμφωνία ορίζει περαιτέρω στοιχειώδη δικαιώματα για τους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων:

• ανάληψης εργασίας εκ παραλλήλου σε άλλον εργοδότη·
• περιορισμού της δοκιμαστικής περιόδου σε 6 μήνες κατ’ ανώτατο όριο, με μεγαλύτερες περιόδους μόνο σε περίπτωση που αυτό είναι προς το συμφέρον του εργαζομένου ή δικαιολογείται από τη φύση της εργασίας·
• να ζητούν, τουλάχιστον έξι μήνες μετά την παροχή υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη, απασχόληση με πιο προβλέψιμους και ασφαλείς όρους εργασίας·
• να λαμβάνουν δωρεάν κατάρτιση, όταν η κατάρτιση απαιτείται από την ενωσιακή ή την εθνική νομοθεσία.

Σύμφωνα με τη συμφωνία, όλοι οι εργαζόμενοι που εργάζονται περισσότερες από 3 ώρες την εβδομάδα επί τέσσερις εβδομάδες (δηλαδή περισσότερες από 12 ώρες το μήνα) πρέπει να καλύπτονται από την οδηγία. Για αντικειμενικούς λόγους, ορισμένες ομάδες εργαζομένων μπορούν να εξαιρεθούν από ορισμένες διατάξεις της οδηγίας, π.χ. δημόσιοι υπάλληλοι, ένοπλες δυνάμεις, υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης ή υπηρεσίες επιβολής του νόμου.

Δηλώσεις

Η Marianne Thyssen, Επίτροπος Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων, Δεξιοτήτων και Κινητικότητας του Εργατικού Δυναμικού, χαιρέτισε τη συμφωνία με την ακόλουθη δήλωση:

«Χάρη στην πρωτοβουλία μας να εξασφαλίσουμε διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας, θα προσφέρουμε προστασία σε περισσότερους εργαζομένους ανά την Ευρώπη —και ιδίως τον ολοένα μεγαλύτερο αριθμό ατόμων που δραστηριοποιούνται σε νέες μορφές απασχόλησης, όπως οι “ευέλικτες θέσεις εργασίας” (“flexijobs”) και οι συμβάσεις κατά παραγγελία, καθώς και τους οικιακούς βοηθούς.

Όλοι οι εργαζόμενοι —ανεξάρτητα από τη διάρκεια της σύμβασής τους και τις ώρες εργασίας τους— θα γνωρίζουν από την αρχή της απασχόλησής τους ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους. Οι εργαζόμενοι θα έχουν το δικαίωμα να συμφωνήσουν με τον εργοδότη τους πότε θα είναι διαθέσιμοι, καθώς και σχετικά με την προειδοποίηση που θα πρέπει να τους δίνεται. Οι κατά παραγγελία εργαζόμενοι δεν μπορούν πλέον να απολυθούν εάν αρνηθούν να εργαστούν εντός πολύ σύντομου χρονικού διαστήματος. Οι εργοδότες δεν μπορούν πλέον να εμποδίζουν τους εργαζομένους με σύμβαση μηδενικών ωρών εργασίας να απασχολούνται και σε άλλον εργοδότη.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον εισηγητή κ. Enrique Calvet Chambon και τους σκιώδεις εισηγητές που διαπραγματεύτηκαν εξ ονόματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και τη ρουμανική Προεδρία του Συμβουλίου. Η συμφωνία αυτή θα πρέπει πλέον να επιβεβαιωθεί γρήγορα. Θα έχει πολύ συγκεκριμένο, απτό και θετικό αντίκτυπο σε περίπου 200 εκατομμύρια εργαζομένους ανά την ΕΕ. Αυτό είναι το νόημα της κοινωνικής Ευρώπης».

Ο Marius-Constantin Budăi, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Δικαιοσύνης της Ρουμανίας, ανέφερε τα εξής: «Οι νέες μορφές εργασίας παρέχουν ευκαιρίες, αλλά προκαλούν επίσης αβεβαιότητα ως προς τα δικαιώματα και την κοινωνική προστασία των εργαζομένων. Η οδηγία θα εισαγάγει ένα σύνολο στοιχειωδών δικαιωμάτων με στόχο την αύξηση της ασφάλειας και της προβλεψιμότητας στις σχέσεις μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών».

Ο Enrique Calvet Chambon (Συμμαχία Φιλελεύθερων και Δημοκρατών για την Ευρώπη, Ισπανία), εισηγητής  του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δήλωσε: «Σήμερα είναι μία σημαντική ημέρα για τους Ευρωπαίους πολίτες. Επιτύχαμε προσωρινή συμφωνία για την καθιέρωση ενός ελάχιστου επιπέδου προστασίας για τους εργαζομένους και επικαιροποιήσαμε και προσαρμόσαμε σημαντικά το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο σε νέες μορφές απασχόλησης: συμβάσεις ευέλικτης απασχόλησης αλλά με κατοχυρωμένο το ελάχιστο επίπεδο προστασίας, ενισχυμένη διαφάνεια και προβλεψιμότητα.

Η υιοθέτηση της πρώτης νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ για τους όρους εργασίας και τα ενισχυμένα στοιχειώδη δικαιώματα μετά από σχεδόν 20 χρόνια αποτελούσε ύψιστη προτεραιότητα. Θεωρώ ότι επιτύχαμε την καλύτερη δυνατή συμφωνία και ότι οι πιο ευάλωτοι εργαζόμενοι θα επωφεληθούν από ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ελάχιστης προστασίας το οποίο θα καταπολεμήσει την εκμετάλλευση και θα ρυθμίσει την ευελιξία στις νέες μορφές απασχόλησης με στοιχειώδη δικαιώματα.

Τα εν λόγω στοιχειώδη δικαιώματα είναι ζωτικής σημασίας για τις ζωές 500 εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους και θα συνεισφέρουν στη δίκαιη στάθμιση μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας. Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς την ενίσχυση και τη βελτίωση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και της συνοχής για το μέλλον. Αυτές οι νέες μορφές απασχόλησης θα θεμελιώνονται στο εξής σε συγκεκριμένα βασικά και στοιχειώδη δικαιώματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Επόμενα βήματα

Η συμφωνία θα υποβληθεί τώρα προς έγκριση στην Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων του Συμβουλίου και την αρμόδια Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αφής στιγμής εγκριθεί, το Συμβούλιο σε επίπεδο Υπουργών ΕΕ και η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα ψηφίσουν και τυπικά την οδηγία σε μεταγενέστερο στάδιο.

Ιστορικό

Η πρόταση οδηγίας της Επιτροπής για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας αποτελεί επικαιροποίηση της αποκαλούμενης «οδηγίας για τη γραπτή δήλωση». Η οδηγία αυτή χρονολογείται από το 1991, αλλά από τότε ο κόσμος της εργασίας έχει εξελιχθεί σημαντικά. Η δημογραφική αλλαγή έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη ποικιλομορφία του ενεργού πληθυσμού, η ψηφιοποίηση έχει διευκολύνει τη δημιουργία νέων μορφών απασχόλησης και έχουν εμφανιστεί νέες και πιο ευέλικτες σχέσεις εργασίας. Τα τελευταία χρόνια, 1 στις 4 συμβάσεις εργασίας αφορούσαν άτυπες μορφές απασχόλησης, δηλαδή όλες τις θέσεις εργασίας που δεν είναι πλήρους απασχόλησης και αόριστου χρόνου, από την «κλασική» εργασία μερικής απασχόλησης έως την κατά παραγγελία εργασία χωρίς διασφαλισμένο ωράριο.

Σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης, και στο πλαίσιο της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, τον Δεκέμβριο του 2017 η Επιτροπή πρότεινε την πρωτοβουλία για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας. Στόχος της πρωτοβουλίας αυτής είναι να διευρυνθούν και να εκσυγχρονιστούν οι υφιστάμενες υποχρεώσεις για ενημέρωση κάθε εργαζομένου σχετικά με τους όρους εργασίας του. Η πρωτοβουλία αποσκοπεί επίσης στη δημιουργία νέων ελάχιστων προτύπων, ώστε να διασφαλίζεται ότι όλοι οι εργαζόμενοι, μεταξύ των οποίων και όσοι εργάζονται με άτυπες συμβάσεις, επωφελούνται από μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και σαφήνεια όσον αφορά τους όρους εργασίας τους.