Νέος μηχανισμός αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ με στόχο τη συγχώνευση των προγραμμάτων εξωτερικής δράσης

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Τα κονδύλια αναπτυξιακής βοήθειας πρέπει να εστιάσουν στα αποτελέσματα, σύμφωνα με νέα γνώμη του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η γνώμη αριθ. 10/2018 του ΕΕΣ σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας, η οποία δημοσιεύθηκε στις 17-12-2018, καταλήγει ότι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη συγχώνευση πολλών προγραμμάτων εξωτερικής δράσης σε έναν νέο ευρύ μηχανισμό αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ αναμένεται να απλουστεύσει το νομοθετικό πλαίσιο, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να παράσχει μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά την ανταπόκριση σε απρόβλεπτες προκλήσεις και κρίσεις. Κατά τους ελεγκτές, ωστόσο, αυτό δεν θα πρέπει να γίνει εις βάρος της λογοδοσίας, ενώ ολόκληρος ο μηχανισμός πρέπει να εστιάσει στα αποτελέσματα.

Ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας (ΜΓΑΔΣ) θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2021 με προτεινόμενο προϋπολογισμό 89,2 δισεκατομμύρια ευρώ για την προσεχή επταετή δημοσιονομική περίοδο της ΕΕ. Με τον μηχανισμό αυτό θα συγχωνευθούν στον προϋπολογισμό της ΕΕ περί τα δώδεκα υπάρχοντα μέσα και προγράμματα εξωτερικής δράσης. Συγκεκριμένα, ο μηχανισμός θα ενσωματώσει στον προϋπολογισμό το μεγαλύτερο μέσο εξωτερικής δράσης της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ), του οποίου η διαχείριση ασκείται προς το παρόν εκτός προϋπολογισμού της ΕΕ και το οποίο παρέχει αναπτυξιακή βοήθεια, ανερχόμενη σε 30,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020, στις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, καθώς και στις υπερπόντιες χώρες και εδάφη. Ο ΜΓΑΔΣ θα περιλαμβάνει διάφορες μορφές χρηματοδότησης, όπως επιχορηγήσεις, δημοσιονομική στήριξη, καταπιστευματικά ταμεία, εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό, συνδυαστική χρηματοδότηση και ελάφρυνση χρέους.

Σε γενικές γραμμές, η πρόταση επιτυγχάνει τους στόχους της όσον αφορά την απλούστευση και τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης προς όφελος των ενδιαφερόμενων μερών, καθώς μεγαλύτερη ευελιξία υπέρ των δημοσιονομικών μέσων. Ωστόσο, κατά την άποψη των ελεγκτών, η συνoχή και η συνέπεια των παρεμβάσεων της Επιτροπής θα εξαρτηθούν από τις ρυθμίσεις εφαρμογής του μηχανισμού που θα επιλεγούν, καθώς και από τη διαχείριση και την εποπτεία του.

Οι ελεγκτές καλούν την Επιτροπή και τους νομοθέτες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, να εφαρμόσουν την προσέγγιση βάσει επιδόσεων με συνέπεια σε ολόκληρη την πρόταση και να διασφαλίσουν ότι αυτή δεν περιορίζεται μόνο στις γειτονικές χώρες. Επιπλέον, τα έγγραφα προγραμματισμού πρέπει να βασίζονται στα αποτελέσματα όχι μόνο για τα γεωγραφικά αλλά και για τα θεματικά προγράμματα, και τα αποτελέσματα πρέπει να παρακολουθούνται πάντα μέσω βασικών δεικτών επιδόσεων, οι οποίοι να είναι μετρήσιμοι και να συνδέονται σαφώς με ειδικούς στόχους. Στην πρόταση πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ της αξιολόγησης των υποστηριζόμενων δράσεων και μεταξύ της αξιολόγησης του ίδιου του μηχανισμού.

Η πρόταση χαλαρώνει τους κανόνες περί ετήσιας διάρκειας του προϋπολογισμού, ήτοι τους κανόνες που επιτάσσουν ότι τα κονδύλια πρέπει να δαπανώνται εντός τους έτους για το οποίο έγιναν οι σχετικές αναλήψεις υποχρεώσεων, διευκολύνοντας τη μεταφορά πόρων που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στο επόμενο οικονομικό έτος. Μολονότι οι νέες διατάξεις παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία, οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι αυτό υπερβαίνει τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ και συνεπιφέρει πρόσθετες νομικές περιπλοκές. Οι ελεγκτές προτείνουν την εκτίμηση του αντικτύπου της μεγαλύτερης ευελιξίας λαμβάνοντας υπόψη την πιθανή απώλεια σε επίπεδο λογοδοσίας και τον περιορισμό της ευθύνης για τη διαχείριση των κονδυλίων.

Επισημαίνουν ότι η πρόταση θεσπίζει ένα αποθεματικό αναδυόμενων προκλήσεων και προτεραιοτήτων και διατυπώνουν μια σειρά συγκεκριμένων παρατηρήσεων. Παραδείγματος χάριν, η Επιτροπή προτείνει τον διπλασιασμό των ανώτατων ορίων για εξαιρέσεις του τρέχοντος ΕΤΑ, εντός των οποίων τα σχέδια δράσης θα μπορούν να εγκρίνονται χωρίς εκτελεστικές πράξεις, ήτοι τα 10 εκατομμύρια ευρώ για τα μέτρα στήριξης και τα 20 εκατομμύρια ευρώ για τις ειδικές δράσεις ταχείας ανταπόκρισης. Οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι τέτοιες εξαιρέσεις μπορούν να αποδυναμώσουν τις διάφορες ρυθμίσεις εποπτείας.

Προτείνουν επίσης η πρόταση να περιλάβει αναφορά στον διάλογο μεταξύ της ΕΕ, των κρατών μελών και των χωρών-εταίρων και, συγκεκριμένα, να περιλάβει στους στόχους της την ισότητα των φύλων και την κλιματική αλλαγή. Αναγνωρίζουν τις διατάξεις που εξασφαλίζουν τα ελεγκτικά δικαιώματά τους, επισημαίνουν ωστόσο ότι η Επιτροπή και οι νομοθέτες πρέπει, στις συμφωνίες με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς, να ενισχύσουν το δικαίωμα πρόσβασης των ελεγκτών στις πληροφορίες και στα έγγραφα που τους είναι αναγκαία για την εκτέλεση των εργασιών τους.

Δήλωση    

«Η φιλόδοξη πρόταση της Επιτροπής για τον νέο μηχανισμό στον τομέα των εξωτερικών δράσεων βαίνει προς τη σωστή κατεύθυνση και μειώνει τα κενά και τις αλληλοεπικαλύψεις», δήλωσε ο Hannu Takkula, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τη γνώμη. «Η ενσωμάτωση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης στον προϋπολογισμό της ΕΕ θα βελτιώσει την δημοκρατική εποπτεία της αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θα αποκτήσει δημοσιονομική και νομοθετική εξουσία επί του Ταμείου».

Ιστορικό

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ συμβάλλει στη βελτίωση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ δημοσιεύοντας γνώμες επί προτάσεων για νέα νομοθεσία με δημοσιονομικό αντίκτυπο ή για την τροποποίηση της ισχύουσας. Οι γνώμες αυτές χρησιμοποιούνται από τις νομοθετικές αρχές, ήτοι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, στο πλαίσιο των εργασιών τους.

Το πλήρες κείμενο της γνώμης είναι διαθέσιμο στην αγγλική γλώσσα στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)