Παραίτηση από το δικαίωμα διορισμού συνηγόρου στο ανακριτικό στάδιο και δικαίωμα σε δίκαιη δίκη

​Με τη δημοσιευθείσα στις 14-01-2021 απόφασή του, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) αποφάνθηκε ότι η ρητή και οικειοθελής παραίτηση του ίδιου του κατηγορουμένου από το δικαίωμα σε διορισμό συνηγόρου και ως εκ τούτου της υπεράσπισης κατά το ανακριτικό στάδιο δεν είναι αντίθεση με τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και συγκεκριμένα με το άρθρο 6, παράγραφοι 1 και 3, περ. γ’, της Συμβάσεως (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη).

Ιστορικό της υπόθεσης

Ο προσφεύγων, Fariz Alam oglu Ahmadov, είχε υπηκοότητα Αζερμπαϊτζάν, γεννήθηκε το έτος 1971 και κατοικούσε στο Mingachevir (Αζερμπαϊτζάν). Στις 13 Οκτωβρίου 2015 ο προσφεύγων απεβίωσε. Η μητέρα του αποφάσισε να συνεχίσει τη δίκη ως κληρονόμος του.

Η προσφυγή αφορά τη δίκαιη διεξαγωγή της ποινικής δίκης η οποία κατέληξε στην καταδίκη του προσφεύγοντος για τη διάπραξη αδικήματος σχετικά με διακίνηση ναρκωτικών ουσιών.

Στις 7 Μαρτίου 2005, συνελήφθη ο A.S. επειδή βρέθηκε στην κατοχή του ποσότητα ναρκωτικών ουσιών. Κατά την κατάθεσή του ισχυρίστηκε ότι αγόρασε τις ναρκωτικές ουσίες από τον προσφεύγοντα. Η ποσότητα των ουσιών που αρχικά κατασχέθηκαν ήταν 0.24 γραμμάρια μαριχουάνας. Στις 10 Μαρτίου 2015 ασκήθηκε δίωξη σε βάρος του προσφεύγοντος. Ενημερώθηκε για τα δικαιώματά του, αλλά υπέγραψε οικειοθελώς μία γραπτή δήλωση παραίτησης από το δικαίωμά του σε διορισμό συνηγόρου. Διεξήχθηκαν περαιτέρω ανακριτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων κατ’ αντιμωλίαν εξέτασης μαρτύρων και ανάκρισης, χωρίς την παρουσία συνηγόρου από πλευράς του προσφεύγοντος.

Η διάρκεια της προφυλάκισης του προσφεύγοντος παρατάθηκε αρκετές φορές.

Στις 5 Αυγούστου 2005 ο A.S. κατέθεσε κατά την κατ’ αντιμωλίαν εξέταση μαρτύρων ότι από τον προσφεύγοντα έλαβε κοπριά και όχι μαριχουάνα. Αργότερα, χωρίς την παρουσία του προσφεύγοντος, άλλαξε την κατάθεσή του.

Κατόπιν της απαγγελίας των κατηγοριών, ο προσφεύγων κατέθεσε αίτηση για παύση της ποινικής διαδικασίας και την επιστροφή του φακέλου της δικογραφίας στον εισαγγελέα προκειμένου να διεξαχθεί εκ νέου η ανακριτική διαδικασία. Η αίτησή του έγινε δεκτή. Στις 29 Δεκεμβρίου 2005 απαγγέλθηκαν ξανά κατηγορίες στον προσφεύγοντα. Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα απεβίωσε ο A.S. και, ως εκ τούτου, το δικαστήριο συμπεριέλαβε στα αναγνωστέα έγγραφα μία από τις καταθέσεις του τελευταίου, με την οποία βεβαίωνε ότι ο προσφεύγων τον είχε προμηθεύσει με μαριχουάνα. Ο προσφεύγων κρίθηκε ένοχος.

Η έφεση που άσκησε ο προσφεύγων απορρίφθηκε, δίχως την εξέταση του λόγου αυτής σχετικά με το παραδεκτό των αποδείξεων. Συγκεκριμένα, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι μη νομίμως το πρωτοβάθμιο δικαστήριο βάσισε την κρίση του στην κατ’ αντιμωλίαν εξέταση μαρτύρων, η οποία διεξήχθη κατά παράβαση του δικαιώματος της νομικής υπεράσπισής του, καθώς ο A.S. άλλαξε την κατάθεσή του.

Η πρωτόδικη απόφαση επικυρώθηκε και από το Ανώτατο Δικαστήριο το οποίο επιλήφθηκε κατόπιν άσκησης αναίρεσης από τον προσφεύγοντα, το οποίο έκρινε ότι ο προσφεύγων δεν πρόβαλε κάποια ακυρότητα στο ανακριτικό στάδιο σχετικά με τα αποδεικτικά μέσα, παρά μόνο κατά το στάδιο της συζήτησης της υπόθεσης ενώπιον των δικαστηρίων.

Ο προσφεύγων άσκησε την υπό κρίση προσφυγή του ισχυριζόμενος ότι η ποινική καταδίκη του συνιστά παραβίαση των δικαιωμάτων του, καθώς στηρίχθηκε σε κατ’ αντιμωλίαν εξέταση μαρτύρων η οποία διεξήχθη χωρίς την παρουσία συνηγόρου υπεράσπισής του. Προς αυτό τον σκοπό, επικαλέστηκε το άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως

Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο του Στρασβούργου αποφάνθηκε ότι δεν συντρέχει παραβίαση του άρθρου 6, παράγραφοι 1 και 3, περ. γ’, της ΕΣΔΑ.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στη βάση δεδομένων HUDOC του ΕΔΔΑ