Προστασία της φήμης της Ρεάλ Μαδρίτης, άρνηση κήρυξης της εκτελεστότητας απόφασης που εκδόθηκε σε άλλο κράτος μέλος για τον λόγο ότι η εκτέλεσή της προσκρούει στην ελευθερία έκφρασης και δίκαιο ΕΕ (απόφαση ΔΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 04.10.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι η κήρυξη της εκτελεσότητας απόφασης που καταδικάζει δημοσιογράφο και εκδότη τύπου σε αποζημίωση πρέπει να απορριφθεί εφόσον παραβιάζει την ελευθερία του τύπου.

Σύμφωνα με το ΔΕΕ, αυτό συμβαίνει εάν η αποζημίωση είναι προδήλως δυσανάλογη και ενδέχεται να αποτρέψει τον τύπο στο κράτος μέλος εκτέλεσης από το να δημοσιεύει θέματα νόμιμου γενικού ενδιαφέροντος.

Ιστορικό της υπόθεσης

Πριν από περίπου 10 χρόνια, η εφημερίδα Le Monde και ένας από τους δημοσιογράφους της καταδικάστηκαν στην Ισπανία για τη δημοσίευση, το 2006, ενός άρθρου που υποστήριζε ο ποδοσφαιρικός σύλλογός της Ρεάλ Μαδρίτης σχετιζόταν με τον “εγκέφαλο" ενός δικτύου ντόπινγκ στην ποδηλασία. Το ισπανικό δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο ήταν δυσφημιστικό και ότι έβλαψε τη φήμη του συλλόγου και ενός μέλους της ιατρικής ομάδας του και διέταξε τον εκδότη της Le Monde και τον δημοσιογράφο να καταβάλουν από κοινού και εις ολόκληρον αποζημίωση. Το συνολικό ποσό που επιδικάστηκε ήταν 390.000 ευρώ υπέρ της Ρεάλ Μαδρίτης και 33.000 ευρώ υπέρ του μέλους της ιατρικής ομάδας του συλλόγου. 

Η Ρεάλ Μαδρίτης ζήτησε την εκτέλεση αυτών των αποφάσεων των ισπανικών δικαστηρίων στη Γαλλία (το κράτος μέλος εκτέλεσης). Το 2020, ωστόσο, το Εφετείο του Παρισιού απέρριψε την αίτησή της, επικαλούμενο τη ρήτρα δημόσιας τάξης1​. Κατά την άποψή του, η εκτέλεση της ποινής στη Γαλλία θα είχε αποτρεπτικό αποτέλεσμα για τους δημοσιογράφους και τα μέσα ενημέρωσης όσον αφορά τη συμμετοχή τους στον δημόσιο διάλογο σχετικά με θέματα που ενδιαφέρουν την κοινωνία: θα παραβίαζε, επομένως, την ελευθερία του τύπου. 

Η υπόθεση παραπέμφθηκε στο γαλλικό Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο (Cour de Cassation), το οποίο ρώτησε το Δικαστήριο αν, στην έννομη τάξη της Ένωσης, η παραβίαση της ελευθερίας του τύπου μπορεί να δικαιολογήσει την προσφυγή στη ρήτρα δημόσιας τάξης. 

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι η εκτέλεση απόφασης κατά εφημερίδας και ενός δημοσιογράφου της για προσβολή της φήμης αθλητικού συλλόγου πρέπει να απορριφθεί, εφόσον θα οδηγούσε σε πρόδηλη παραβίαση της ελευθερίας του τύπου, όπως αυτή κατοχυρώνεται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, μια τέτοια πρόδηλη παραβίαση της ελευθερίας του τύπου αποτελεί ζήτημα δημόσιας τάξης στο κράτος μέλος εκτέλεσης και συνιστά εξαιρετικό λόγο άρνησης της εκτέλεσης. 

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι, ενώ τα πρόσωπα που έχουν υποστεί ζημία από δυσφημιστικές δηλώσεις ή από άλλα είδη παράνομου περιεχομένου πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν αγωγή αποζημίωσης που συνιστά αποτελεσματικό μέσο αποκατάστασης της βλάβης που υπέσταν από την προσβολή της φήμης τους, κάθε απόφαση που επιδικάζει αποζημίωση για βλάβη κατόπιν προσβολής της φήμης πρέπει να παρουσιάζει εύλογη σχέση αναλογικότητας μεταξύ του επιδικαζόμενου ποσού και της εν λόγω βλάβης. 

Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προκύπτει ότι το απρόβλεπτο ή μεγάλο ύψος της επιδικαζόμενης αποζημίωσης σε σύγκριση με τα ποσά που επιδικάζονται σε ανάλογες υποθέσεις δυσφήμισης ή η επιδίκαση αποζημίωσης που υπερβαίνει την πράγματι υποστείσα υλική και ηθική βλάβη είναι δυνατόν να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα για την άσκηση της ελευθερίας του τύπου. 

Το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει κατά πόσον η επιδικασθείσα αποζημίωση είναι προδήλως δυσανάλογη προς την επίμαχη βλάβη της φήμης και ενδέχεται να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα στο κράτος μέλος εκτέλεσης για την κάλυψη παρόμοιων θεμάτων από τα μέσα ενημέρωσης στο μέλλον. Σε περίπτωση που διαπιστώσει ότι υπήρξε πρόδηλη παραβίαση της ελευθερίας του τύπου, το δικαστήριο αυτό θα πρέπει να περιορίσει την άρνηση εκτέλεσης των αποφάσεων αυτών στο προδήλως δυσανάλογο μέρος της αποζημίωσης που επιδικάστηκε στο κράτος μέλος εκτέλεσης.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στα γαλλικά στην ιστοσελίδα CURIA

• 1. Το δίκαιο της Ένωσης προβλέπει ότι μια απόφαση δεν αναγνωρίζεται εάν η αναγνώρισή της θα ήταν προδήλως αντίθετη προς τη δημόσια τάξη του κράτους μέλους εκτέλεσης.