«Στο μικροσκόπιο» του Ευρ. Ελεγκτικού Συνεδρίου η χρηματοοικονομική διαχείριση των οργανισμών της ΕΕ για το οικονομικό έτος 2019

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η ΕΕ δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό των οργανισμών της, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). 

Ειδικότερα, η ειδική έκθεση αριθ. 22/2020 του ΕΕΣ, με τίτλο «Το μέλλον των οργανισμών της ΕΕ: περιθώριο για μεγαλύτερη ευελιξία και συνεργασία», η οποία δημοσιεύθηκε στις 22-10-2020, καταλήγει ότι οι οργανισμοί της ΕΕ διαδραματίζουν διαρκώς σημαντικότερο ρόλο στην Ένωση, ωστόσο το μέρος της αποστολής τους που τους υπαγορεύει να υπηρετούν αποτελεσματικά τους πολίτες της πρέπει να αξιολογηθεί με περισσότερη προσοχή. Επιπλέον, όπως προκύπτει από την «Eτήσια έκθεση σχετικά με τους οργανισμούς της ΕΕ για το οικονομικό έτος 2019», η οποία δημοσιεύθηκε την ίδια ημερομηνία (29-10-2020), το ΕΕΣ ενέκρινε τους λογαριασμούς όλων των οργανισμών πλην δύο και επιβεβαίωσε τα θετικά αποτελέσματα που είχαν αναφερθεί σε προηγούμενα χρόνια. Για πρώτη φορά, το ΕΕΣ αξιολόγησε επίσης κατά πόσον η ΕΕ διευκόλυνε τους οργανισμούς στην υλοποίηση των πολιτικών της προς όφελος όλων των πολιτών. Σύμφωνα με τους ελεγκτές, χρειάζεται περισσότερη δικτύωση και συνεργασία, καθώς και μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τη σύσταση, τη λειτουργία και την πιθανή εκκαθάριση των οργανισμών.

Χρηματοοικονομική διαχείριση: Συνολικά, οι ελεγκτές επιβεβαίωσαν τα θετικά αποτελέσματα που έχουν αναφέρει και σε προηγούμενα χρόνια. Διατύπωσαν γνώμη χωρίς επιφύλαξη σχετικά με τους λογαριασμούς του 2019 και για τους 41 οργανισμούς που υπέβαλαν σε έλεγχο, γεγονός που σημαίνει ότι οι λογαριασμοί απεικονίζουν εύλογα την οικονομική κατάσταση, τις πράξεις και τις ταμειακές ροές των οργανισμών, σύμφωνα με τις επιταγές των λογιστικών κανόνων. Ομοίως, δεν εντόπισαν σχεδόν κανένα σφάλμα σχετικά με τη νομιμότητα και κανονικότητα των πράξεων εσόδων και πληρωμών των οργανισμών, εξαιρουμένων ορισμένων προβλημάτων με τις πληρωμές του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO). Οι ελεγκτές υπογραμμίζουν ότι οι οργανισμοί οφείλουν να βελτιώσουν περαιτέρω τη χρηματοοικονομική διαχείριση, εστιάζοντας ιδίως, μεταξύ άλλων, στη σύναψη δημόσιων συμβάσεων, στις συγκρούσεις συμφερόντων και στις διαδικασίες προσλήψεων. 

Επιδόσεις: Έχοντας ασχοληθεί στο παρελθόν με τις επιδόσεις επιμέρους οργανισμών, το ΕΕΣ εντόπισε αυτή τη φορά δύο βασικά κριτήρια που πρέπει να πληρούν όλοι οι οργανισμοί, προκειμένου να συμβάλλουν αποτελεσματικότερα στην υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ.

Πρώτον, οι ελεγκτές εξέτασαν κατά πόσον ο κύκλος ζωής των οργανισμών είναι αρκετά ευέλικτος ώστε να εξυπηρετεί τους στόχους του σχετικού τομέα πολιτικής της ΕΕ και την ευρωπαϊκή συνεργασία μέσα σε ένα ευμετάβλητο παγκόσμιο περιβάλλον. Από την άποψη αυτή, διαπίστωσαν απουσία ευελιξίας στη σύσταση, στη λειτουργία και, κατά περίπτωση, στην εκκαθάριση των οργανισμών. Σε ορισμένους τομείς πολιτικής δραστηριοποιούνται περισσότεροι του ενός οργανισμοί, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αλληλοεπικάλυψη των εντολών ή/και των δραστηριοτήτων τους.

Δεύτερον, οι ελεγκτές εξέτασαν τον βαθμό στον οποίο οι οργανισμοί ενεργούσαν ως κέντρα εμπειρογνωσίας και δικτύωσης για την υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ και διαπίστωσαν ότι δεν αξιοποιείται το πλήρες δυναμικό τους. Σε ορισμένους οργανισμούς, οι ελεγκτές παρατήρησαν υπερβολικά περίπλοκες ή αδύναμες ρυθμίσεις διακυβέρνησης. Παραδείγματος χάριν, τα διοικητικά συμβούλια ορισμένων είναι αρκετά πολυπληθή, με κίνδυνο ενίοτε τη μη αποδοτική λήψη αποφάσεων και τη δημιουργία σημαντικών διοικητικών εξόδων. Επιπλέον, μολονότι η σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων επιτρέπει τον συγκερασμό πολλών εθνικών απόψεων, δεν εξασφαλίζει τη δέσμευση των κρατών μελών.

Από τον έλεγχο προκύπτει επίσης ότι ορισμένοι οργανισμοί θα ήταν σε θέση να εκπληρώσουν πληρέστερα την αποστολή τους, εάν είχαν λάβει μεγαλύτερη στήριξη από τα κράτη μέλη, τον αντίστοιχο κλάδο, την Επιτροπή ή από άλλους οργανισμούς. Τέλος, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι η συμβολή των οργανισμών στην υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ και στη σχετική συνεργασία, μολονότι σημαντική, δεν μετράται με σαφήνεια ούτε καθίσταται γνωστή στο ευρύ κοινό. Η διεθνής απήχηση είναι επίσης περιορισμένη, παρά ορισμένα θετικά αποτελέσματα, παραδείγματος χάριν, στους τομείς των αερομεταφορών και της δικαστικής συνεργασίας.

Ορισμένοι κίνδυνοι που εντόπισαν οι ελεγκτές, όπως ενίοτε η ανεπάρκεια των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, έχουν επιπτώσεις τόσο από χρηματοοικονομική άποψη όσο και από άποψη επιδόσεων. Μερικοί οργανισμοί εξαρτώνται σε υπερβολικό βαθμό από εξωτερικούς αναδόχους για καίριες λειτουργίες, κάτι που συνεπιφέρει κινδύνους συνδεόμενους με τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων. Άλλοι μπορεί να μην αντιδρούν καταλλήλως, για λόγους που έχουν να κάνουν με το ρυθμιστικό πλαίσιο ή τη διακυβέρνηση, και να μην αναπροσαρμόζουν δεόντως το πρόγραμμα εργασίας ή τον προϋπολογισμό τους στις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες. Τέλος, ενώ ορισμένοι οργανισμοί αντιμετωπίζουν χρόνια έλλειψη πόρων, άλλοι δεν μπορούν να απορροφήσουν τον ετήσιο προϋπολογισμό τους.

Γενικώς, οι ελεγκτές συνιστούν στην Επιτροπή και στους οργανισμούς τα εξής: 

• να αξιολογούν με μεγαλύτερη προσοχή τη συνοχή των οργανισμών κατά τη διάρκεια της ζωής τους και να αναπροσαρμόζουν αναλόγως τους πόρους τους· 
• να αξιολογούν τις αδυναμίες σε επίπεδο διακυβέρνησης και να βελτιώνουν τη λογοδοσία και τον τρόπο αναφοράς στοιχείων σχετικά με τις επιδόσεις, επικεντρωνόμενοι όχι μόνο στις δραστηριότητες των οργανισμών αλλά και στη συμβολή τους στην υλοποίηση της εκάστοτε πολιτικής· 
• να διευκολύνουν τις προσπάθειες των οργανισμών να ενεργούν πλήρως ως κέντρα εμπειρογνωσίας και δικτύωσης στους αντίστοιχους τομείς πολιτικής.

Δήλωση

«Όπως κάθε χρόνο, εξετάσαμε τη χρηματοοικονομική διαχείριση όλων των οργανισμών της ΕΕ και διαπιστώσαμε ότι οι λογαριασμοί τους ήταν επαρκώς αξιόπιστοι», δήλωσε ο Alex Brenninkmeijer, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τις εκθέσεις. «Για πρώτη φορά, εξετάσαμε επίσης με ποιον τρόπο οι οργανισμοί συμβάλλουν συνολικά στις πολιτικές της ΕΕ και στη συνεργασία που απαιτείται ώστε αυτές να αποβαίνουν επωφελείς για τους πολίτες της. Προτείνουμε την ενίσχυση της συνεργασίας των οργανισμών μεταξύ τους, προκειμένου αυτοί να εξελιχθούν σε κέντρα εμπειρογνωσίας και δικτύωσης στην ΕΕ.»

Ιστορικό

Οι οργανισμοί της ΕΕ χαρακτηρίζονται από διαφορετικές δομές διακυβέρνησης, εντολές και καθήκοντα. Με την πάροδο του χρόνου, η ΕΕ έχει δημιουργήσει πολλούς διαφορετικούς οργανισμούς που σκοπό έχουν την αντιμετώπιση διαφόρων ειδών προκλήσεων. Οι περισσότεροι χρηματοδοτούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και η χρηματοοικονομική διαχείρισή τους χαρακτηρίζεται από διαφάνεια, καθώς οι ετήσιοι λογαριασμοί τους ελέγχονται από το ΕΕΣ. Ωστόσο, όπως έχει τονίσει το ΕΕΣ στο πλαίσιο αρκετών παλαιότερων ελέγχων επιδόσεων που αφορούσαν μεμονωμένους οργανισμούς, η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της εκτέλεσης των καθηκόντων που ανατίθενται στους οργανισμούς είναι δυσκολότερο έργο. Στο παρελθόν, οι ελεγκτές έχουν αναφερθεί επανειλημμένα στην ανάγκη βελτίωσης της διακυβέρνησης, της λογοδοσίας και του τρόπου αναφοράς στοιχείων σχετικά με τις επιδόσεις. Φέτος, για πρώτη φορά, το ΕΕΣ συμπλήρωσε τις ετήσιες εκθέσεις του σχετικά με τα οικονομικά των οργανισμών της ΕΕ με μια συνολική αξιολόγηση των όρων υπό τους οποίους αυτοί υπηρετούν την Ένωση, τα κράτη μέλη και το κοινωνικό σύνολο.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της ετήσιας έκθεσης σχετικά με τους οργανισμούς της ΕΕ για το οικονομικό έτος 2019, οι λεπτομερείς δηλώσεις αξιοπιστίας για κάθε οργανισμό της έκθεσης, καθώς και το πλήρες κείμενο της ειδικής έκθεσης αριθ. 22/2020 είναι διαθέσιμα στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)