«Τριγμοί» στο εσωτερικό του Δικαστηρίου της ΕΕ: Η Βρετανίδα γενική εισαγγελέας προσέφυγε κατά της πρόωρης απομάκρυνσης της

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Την περασμένη εβδομάδα διέρρευσε σε διάφορες ιστοσελίδες η είδηση ότι η Βρετανίδα γενική εισαγγελέας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής  Ένωσης Eleanor Sharpston κινήθηκε νομικά αμφισβητώντας τη νομιμότητα της υποχρεωτικής πρόωρης αποχώρησής της από το Δικαστήριο συνεπεία της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση.

Συγκεκριμένα, την είδηση μετέφερε αρχικά στις 29-04-2020 η ιστοσελίδα της γαλλόφωνης βελγικής εφημερίδας Libre. Στη συνέχεια, στις 30-04-2020 η ιστοσελίδα του βρετανικού περιοδικού The Critic ανάρτησε σχετικό άρθρο με εκτενές ρεπορτάζ, επικαλούμενο καλά επιβεβαιωμένες πληροφορίες. Τέλος, την 1η-05-2020 την είδηση κάλυψαν –επικαλούμενες επίσης έγκυρες πηγές- τόσο η νομική ιστοσελίδα lawgazzette.co.uk όσο και η ιστοσελίδα της βρετανικής εφημερίδας The Guardian.

Από το ρεπορτάζ, λοιπόν, των ανωτέρω ιστοσελίδων προκύπτει ότι η γενική εισαγγελέας Sharpston, στις αρχές περίπου του Απριλίου κατέθεσε ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης δύο προσφυγές. Η πρώτη προσφυγή στρέφεται κατά της από 29-01-2020 Δήλωσης της Συνδιάσκεψης των Αντιπροσώπων των Κυβερνήσεων 27 Κρατών Μελών με την οποία διαπιστώθηκε η πρόωρη λήξη της θητείας της -η οποία κανονικά έληγε την 6η Οκτωβρίου 2021 βάσει του άρθρου 253 ΣΛΕΕ- την 31η Ιανουάριου 2020, ημερομηνία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Η δεύτερη προσφυγή στρέφεται κατά του ίδιου του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως θεσμικού οργάνου και κατά της από 31-01-2020 επιστολής του Προέδρου του, Koen Lenaerts, προς το Συμβούλιο της ΕΕ με την οποία γνωστοποιήθηκε η κενή θέση γενικού εισαγγελέα που προέκυπτε στο Δικαστήριο από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου.  

Όσον αφορά τους λόγους που επικαλείται η γενική εισαγγελέας Sharpston και το ευρύτερο πλαίσιο της επιχειρηματολογίας της, φαίνεται πως οι προσφυγές βάλλουν κατά της νομιμότητας της υποχρεωτικής αποχώρησής της πριν την εκπνοή της θητείας της, κατά παράβαση των διατάξεων των Συνθηκών και των εγγυήσεων που προβλέπονται από τον Οργανισμό του Δικαστηρίου, χωρίς προηγουμένως να έχει αποφανθεί σχετικώς το ίδιο το Δικαστήριο -το οποίο συμβαίνει ιδίως σε περιπτώσεις πειθαρχικών παραπτωμάτων. Ειδικότερα, σύμφωνα με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 5 του Οργανισμού του Δικαστηρίου: «Εκτός των τακτικών ανανεώσεων και των θανάτων, τα καθήκοντα του δικαστού λήγουν ατομικώς διά παραιτήσεως», ενώ το πρώτο εδάφιο της πρώτης παραγράφου του άρθρου 6 του Οργανισμού διαλαμβάνει τα εξής: «Οι δικαστές δεν δύνανται να απαλλάσσονται από τα καθήκοντά τους, ούτε να κηρύσσονται έκπτωτοι του δικαιώματός τους προς συνταξιοδότηση ή άλλων αντ’ αυτού πλεονεκτημάτων, εκτός εάν, με ομόφωνη απόφαση των δικαστών και των γενικών εισαγγελέων του Δικαστηρίου, έπαυσαν να ανταποκρίνονται στις απαιτούμενες προϋποθέσεις ή να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το αξίωμά τους».

Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Οργανισμού: «Οι διατάξεις των άρθρων 2 έως 7 εφαρμόζονται και επί των γενικών εισαγγελέων». Συνεπώς, η Βρετανίδα γενική εισαγγελέας θεωρεί ότι η αποχώρησή της από το Δικαστήριο είναι αντίθετη με το ίδιο το πρωτογενές δίκαιο της Ένωσης. Επιπλέον, σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα, η γενική εισαγγελέας Sharpston διατείνεται ότι η πρόωρη απομάκρυνσή της από το Δικαστήριο η οποία διαπιστώθηκε με τη Δήλωση των Αντιπροσώπων των 27 Κρατών Μελών συνιστά επέμβαση στα interna corporis ζητήματα του Δικαστηρίου, υπονομεύοντας έτσι την ανεξαρτησία του ως δικαιοδοτικού οργάνου.  

Στο σημείο αυτό, ας μας επιτραπεί μία παρατήρηση: Αν πράγματι η γενική εισαγγελέας βασίζει τις προσφυγές της (ή έστω τη μία εξ αυτών) στον λόγο περί παραβίασης της αρχής της δικαστικής ανεξαρτησίας, όπως προαναφέρθηκε, αναμένουμε με πολύ ενδιαφέρον τη συλλογιστική που θα αναπτύξει προκειμένου να απαντήσει το Γενικό Δικαστήριο –αλλά και το ίδιο το Δικαστήριο σε περίπτωση που ασκηθεί αίτηση αναιρέσεως κατά της απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου- σε μία εποχή όπου ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, συστηματικά αμφισβητούν την αρχή του κράτους δικαίου και δη τη δικαστική ανεξαρτησία, ως ειδικότερη έκφανση της πρώτης. Εξάλλου, το γεγονός ότι το Δικαστήριο έχει εκδώσει σειρά καταδικαστικών αποφάσεων σε βάρος της Πολωνίας, στις οποίες έχει επανειλημμένως υπογραμμίσει την κεφαλαιώδη σημασία της αρχής της δικαστικής ανεξαρτησίας, καθιστά ακόμα πιο πολύπλοκο το τιθέμενο ζήτημα. 

Τέλος, γίνεται υπόμνηση ότι -όπως ήδη έχει δημοσιευθεί στο Lawspot- η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ως συνέπεια, για το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι από τα μεσάνυχτα της 31ης Ιανουαρίου 2020 έληξε η θητεία των Βρετανών δικαστών και της Βρετανίδας γενικής εισαγγελέα.

Μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, με βάση τα συμπεράσματα της προαναφερθείσας Δήλωσης των Αντιπροσώπων των 27 Κρατών Μελών, η «μεγάλη κερδισμένη» είναι η Ελλάδα η οποία θα πρέπει να προτείνει τον επόμενο γενικό εισαγγελέα για θητεία προσαυξημένη κατά τουλάχιστον ένα έτος. 

Κατόπιν των ανωτέρω, και ενώ η διαδικασία επιλογής του επόμενου γενικού εισαγγελέα βρίσκεται ήδη εν εξελίξει από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης, γεννάται το ερώτημα ποια θα είναι η αντίδραση από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, την Ελλάδα και ίσως και άλλα κράτη μέλη.

Λίγα λόγια για τη γενική εισαγγελέα ΔΕΕ Eleanor Sharpston    

• Γεννήθηκε το 1955
• Πτυχίο Οικονομίας, Γλωσσών και Νομικής στο King's College του Cambridge (1973-1977)
• Βοηθός και ερευνήτρια στο Corpus Christi College της Οξφόρδης (1977-1980)
• Μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου (Middle Temple, 1980)
• Barrister (1980-1987 και 1990-2005)
• Εισηγήτρια στο γραφείο του γενικού εισαγγελέα και, στη συνέχεια, δικαστή Sir Gordon Slynn (1987-1990)
• Καθηγήτρια Ευρωπαϊκού και Συγκριτικού Δικαίου (Director of European Legal Studies) στο University College του Λονδίνου (1990-1992) 
• Καθηγήτρια (Lecturer) στη Νομική Σχολή (1992-1998), στη συνέχεια συνεργαζόμενη καθηγήτρια (Affiliated Lecturer) (1998-2005) στο Πανεπιστήμιο του Cambridge
• Fellow of King's College, Cambridge (1992-2010) 
• Emeritus Fellow of King's College, Cambridge (από το 2011) 
• Συνεργαζόμενη καθηγήτρια και ερευνήτρια (Senior Research Fellow) στο Centre for European Legal Studies στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (1998-2005)
• Queen's Counsel (1999) 
• Bencher of Middle Temple (2005) 
• Honorary Fellow του Corpus Christi College της Οξφόρδης (2010)
• LL.D (h.c.) Γλασκώβη (2010) 
• Nottingham Trent (2011) και Στοκχόλμη (2014)
• Γενική εισαγγελέας στο Δικαστήριο από τις 11 Ιανουαρίου 2006