Κανόνες πολιτικής συνοχής: «Λευκός καπνός» στις διαπραγματεύσεις Συμβουλίου και Ευρωκοινοβουλίου

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου των Υπουργών της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν την Τρίτη, 1-12-2020, σε προσωρινή πολιτική συμφωνία για τους επικαιροποιημένους κανόνες που θα διέπουν τα διαρθρωτικά ταμεία τα οποία στηρίζουν την πολιτική της ΕΕ για την οικονομική, την κοινωνική και την εδαφική συνοχή.

Η συμφωνία καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου του νέου σχεδίου κανονισμού περί κοινών διατάξεων (ΚΚΔ). Αυτό το νομοθέτημα γενικού χαρακτήρα ενοποιεί τους κανόνες για οκτώ ταμεία και θα ρυθμίζει τα προς έγκριση προγράμματα κατά την περίοδο 2021-2027.

Ειδικότερα, με τον ΚΚΔ καθορίζονται κοινές διατάξεις για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ), το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Επιπλέον, με τον ΚΚΔ καθορίζονται οι δημοσιονομικοί κανόνες για το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το Μέσο για τη Διαχείριση των Συνόρων και των Θεωρήσεων 2021-2027. Τα συνολικά κονδύλια χρηματοδότησης που καλύπτει ο ΚΚΔ αντιστοιχούν στο 1/3 περίπου του προϋπολογισμού της ΕΕ. Οι χορηγούμενοι πόροι συνοχής για την περίοδο 2021-2027 είναι κατά περίπου 48 δισεκατομμύρια ευρώ μειωμένοι σε σχέση με την προηγούμενη επταετή περίοδο.

Έτσι, ο ΚΚΔ, πρωτίστως, ορίζει πέντε νέους στόχους πολιτικής που αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ και θα καθορίσουν τους τομείς επενδύσεων που θα χρηματοδοτούνται από τα ταμεία:

• μια εξυπνότερη Ευρώπη — καινοτόμος και έξυπνος οικονομικός μετασχηματισμός
• μια πιο «πράσινη» Ευρώπη με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα
• μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη — κινητικότητα και περιφερειακές διασυνδέσεις ΤΠΕ
• μια πιο κοινωνική Ευρώπη — υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων
• μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της — βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αστικών, αγροτικών και παράκτιων περιοχών μέσω τοπικών πρωτοβουλιών.

Το σχέδιο κανονισμού εισάγει επίσης σειρά αλλαγών όπως:

• μείωση της γραφειοκρατίας για τις διαχειριστικές αρχές
• αύξηση της ευελιξίας για αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων
• ενίσχυση της σύνδεσης με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο
• θέσπιση ευνοϊκών όρων που θα εφαρμόζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού, όπως η αποτελεσματική παρακολούθηση των δημόσιων προμηθειών, η συμμόρφωση με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και η εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες
• διενέργεια νέας ενδιάμεσης αξιολόγησης το 2025 ώστε να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα αντιμετωπίζουν επαρκώς τις νέες προκλήσεις που θα προκύψουν κατά τα προσεχή έτη
• θέσπιση νέου μηχανισμού παρακολούθησης του κλίματος ως ισχυρή συνεισφορά των διαρθρωτικών ταμείων στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα

Αντιμετώπιση κρίσεων

Με την έξαρση της νόσου COVID-19, το υφιστάμενο πλαίσιο συνοχής αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας για την ταχεία παροχή στήριξης στα κράτη μέλη ώστε να αντιμετωπίσουν τις αρχικές επιπτώσεις της πανδημίας. Με βάση αυτή τη θετική εμπειρία, εισήχθη μια νέα διάταξη που επιτρέπει τη λήψη προσωρινών μέτρων όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων για την αντιμετώπιση έκτακτων και ασυνήθιστων περιστάσεων.

Επίσης, λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, τα κράτη μέλη θα έχουν πρόσθετη ευελιξία για τη μεταφορά πόρων μεταξύ των ταμείων με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών τους.

Περιφέρειες και συγχρηματοδότηση

Ο νέος ΚΚΔ επαναπροσδιορίζει ελαφρώς τα κατώτατα όρια των τριών κατηγοριών περιφερειών:

• λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες - κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ κατώτερο του 75% του μέσου όρου της ΕΕ
• περιφέρειες μετάβασης - κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ μεταξύ του 75% και του 100 % του μέσου όρου της ΕΕ
• περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες - κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ ανώτερο του 100% του μέσου όρου της ΕΕ

Όλα τα προγράμματα συνοχής απαιτούν εθνικές συνεισφορές επιπλέον της χρηματοδότησης της ΕΕ. Οι συννομοθέτες συμφώνησαν ότι το μερίδιο των πόρων της ΕΕ δεν θα υπερβαίνει:

• το 85% για τις λιγότερο ανεπτυγμένες και τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες
• το 70 % για τις περιφέρειες μετάβασης που ταξινομήθηκαν ως λιγότερο ανεπτυγμένες κατά την περίοδο 2014-2020
• το 60% για τις περιφέρειες μετάβασης
• το 50% για τις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες που προηγουμένως είχαν ταξινομηθεί ως περιφέρειες μετάβασης
• το 40% για τις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες

Το Ταμείο Συνοχής θα εξακολουθήσει να στηρίζει μόνο τα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΕ είναι χαμηλότερο του 90% του μέσου όρου της ΕΕ. Το ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ δεν θα υπερβεί το 85%.

Τα κύρια διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ και το Ταμείο Συνοχής, ενώ το νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από αυτά τα ταμεία αποσκοπούν στη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων εντός των κρατών μελών και σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενισχύοντας έτσι την ενιαία αγορά.

Επόμενα στάδια

Το πλήρες κείμενο του σχεδίου κανονισμού θα οριστικοποιηθεί από τους συννομοθέτες (Συμβούλιο και Κοινοβούλιο) κατά τους πρώτους μήνες του 2021 υπό την πορτογαλική Προεδρία.